Poqradez(alb. Pogradeci) — Albaniyada şəhər və bələdiyyədir.
| Poqradez | |||
|---|---|---|---|
| Poqradez | |||
 | |||
|
|||
| 40°54′ şm. e. 20°39′ ş. u.HGYO | |||
| Ölkə |
 Albaniya |
||
| Başçı | İlir Xhakolli | ||
| Tarixi və coğrafiyası | |||
| Sahəsi | 584.77 km² | ||
| Mərkəzin hündürlüyü | 700 m | ||
| Saat qurşağı | |||
| Əhalisi | |||
| Əhalisi | 46,07 nəfər | ||
| Rəqəmsal identifikatorlar | |||
| Telefon kodu | +355 083 | ||
| Poçt indeksi | 7301–7303 | ||
| Digər | |||
| bashkiapogradec.al | |||
  Poqradez | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Poqradez adı slavyan mənşəlidir və "Po(d)" (altında) və "Gradec" (qala, şəhər) sözlərindən ibarətdir, yəni "qalanın altında" mənasını verir.[1] Bu, qədim İliriyalıların yerləşdiyi ərazidəki qədim qalanın altında yerləşən müasir şəhərə işarə edir.
Orta əsrlərdə, Osmanlı hakimiyyəti dövründə İstarova və ya İstarye kimi adlanıb.[2][3]
Albaniyanın cənub-şərqində, Korça əyalətində yerləşir. Şəhər Ohri gölünün cənub-qərb sahilində, iki dağ silsiləsi arasında yerləşir. Poqradezdə turizm, kənd təsərrüfatı və balıqçılıq sahələri inkişaf etmişdir. Şəhər Tirana (139 km), Korça (40 km) və Şimali Makedoniya ilə yaxın məsafədə yerləşir. Poqradez dəmir yolu xəttinin son stansiyasıdır, lakin hazırda bu xəttin bir hissəsi istifadəsiz vəziyyətdədir
2023-cü il siyahıyaalmasına əsasən, bələdiyyənin ümumi əhalisi 46,070 nəfərdir.[4]
Şəhərin iqlimi Aralıq dənizi və kontinental iqlimlərin təsiri altındadır. İllik orta yağıntı miqdarı təxminən 730 mm təşkil edir.
Poqradez ərazisində insan məskunlaşması təxminən 8,500 il əvvələ, Neolit dövrünə təsadüf edir. 2023-cü ildə Albaniya arxeoloqları və Bern Universitetinin tədqiqatçıları tərəfindən aparılan qazıntılar nəticəsində, şəhər yaxınlığındakı Lin kəndində yerləşən palafit (sütunlar üzərində inşa edilmiş) yaşayış məskəninin Avropanın ən qədim yaşayış yeri olduğu müəyyən edilmişdir.[5] Bu yaşayış məskəni eramızdan əvvəl təxminən 5800–5900-cü illərə aiddir və Avropada kənd təsərrüfatının yayılmasında mühüm rol oynamışdır.
Eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə bölgə İliriyalıların Desaret və Enkele tayfaları tərəfindən məskunlaşdırılmışdır. Bu dövrdə Poqradez ərazisində bir sıra qalalar və şəhərciklər, o cümlədən Enkelana, Lyhnidos və Pelion kimi yaşayış məntəqələri mövcud olmuşdur. Poqradez qalası da bu dövrdə, eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə inşa edilmiş və daha sonra 4-cü əsrdə müdafiə divarları ilə gücləndirilmişdir.[6]
Orta əsrlərdə bölgə Bolqar, Bizans və Serb imperiyalarının tərkibində olmuşdur.
15-ci əsrin ortalarında İsgəndərbəyin rəhbərlik etdiyi Leja Liqasına daxil edilmiş və 1468-ci ildən sonra Osmanlı İmperiyası tərəfindən işğal edilmişdir. Osmanlı dövründə şəhər "İstarova" və ya "İstarye" adları ilə tanınırdı və Manastır vilayətinin Görice sancağının mərkəzi idi.[2][3] 1662-ci ildə bölgəni ziyarət edən osmanlı səyyahı Evliya Çələbi şəhəri belə təsvir etmişdir: "Poqradez qırmızı damlı evləri, dörd məhəlləsi, dörd məscidi, iki ibtidai məktəbi, altı yüz evi və yüz əlli dükanı olan şirin bir şəhərdir"[7]
19-cu əsrin ikinci yarısı və 20-ci əsrin əvvəllərində Poqradez Albaniya Milli Oyanış Hərəkatında mühüm rol oynamışdır.
14 mart 1887-ci ildə burada ikinci alban dili məktəbi açılmışdır, bu da bölgənin mədəni və maarifləndirici inkişafında əhəmiyyətli bir addım olmuşdur.
Birinci Dünya müharibəsi zamanı (1914–1920) Pogradez müxtəlif orduların nəzarətinə keçmişdir. Bu dövrdə şəhər Avstriya-Macarıstan, Serbiya, Yunanıstan, Bolqarıstan və Fransa qoşunları tərəfindən işğal edilmiş və bir neçə dəfə əldən-ələ keçmişdir.
İkinci Dünya müharibəsi zamanı, 12 aprel 1939-cu ildə İtaliya ordusu Poqradezi işğal etmişdir. Yunan-İtaliya müharibəsi zamanı, 30 noyabr 1940-cı ildə Yunan qoşunları şəhəri ələ keçirmiş və 14 aprel 1941-ci ilə qədər nəzarətdə saxlamışdır. 1943-cü ildə İtaliyanın təslim olmasından sonra şəhər alban partizanları tərəfindən azad edilmişdir.
Müharibədən sonra Poqradez, xüsusilə kommunist dövründə, Albaniya hökumət rəsmilərinin və Ənvər Xocanın yay istirahət yeri olmuşdur. Bu dövrdə şəhərdə bir sıra yay iqamətgahları inşa edilmiş və ərazi ictimaiyyət üçün qapalı olmuşdur.
Bu gün Poqradez, zəngin tarixi və mədəni irsi ilə tanınan bir turizm mərkəzidir.
Pogradez və ətraf ərazilərində 24 təbii və 36 mədəni abidə var. Əsas görməli yerlər arasında:
- Pogradec Qalası: Eramızdan əvvəl 5-ci əsrdə İliriyalılar tərəfindən inşa edilmişdir. Qala Ohri gölünün sahilində yerləşir və şəhərə panoramik baxış imkanı verir.
- Selca e Poshtme Kral Qəbiristanlığı: İliriyalıların kral məzarları burada yerləşir. Bu ərazi UNESCO-nun Dünya İrsi Siyahısına namizəd göstərilmişdir.[8]
- Drilon Milli Parkı: Tuşemisş kəndi yaxınlığında yerləşən bu park, təbii bulaqları və zəngin florası ilə tanınır.[9]
Poqradez zəngin mədəni irsi ilə tanınır. Şəhər Albaniyanın tanınmış yazıçı və şairləri Lasguş Poradeci və Mitruş Kuteli, həmçinin rəssamlar Anastas Kostandini (Taso), Georgi Lako və Gentian Zeka kimi sənətkarların vətənidir.
Şəhərdə bir sıra mədəni tədbirlər keçirilir, o cümlədən:
- Kukla Teatrı Festivalı (iyun ayında)
- Göl Günü (21 iyun)
- Balkan Film və Qida Festivalı (sentyabr ayında)
- Şərab Festivalı (dekabr ayında)
- ↑ Slavistische Forschungen, Volume 24, Böhlau, 1978, p. 259, ISBN 3412012785.
- ↑ 1 2 "Osmanli Tatarân Teşkilât'i (in Turkish)" (PDF). 24 mart 2012 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 aprel 2025.
- ↑ 1 2 Osman Vilayets (in Turkish)
- ↑ "Census of Population and Housing". Institute of Statistics Albania. İstifadə tarixi: 28 aprel 2025.
- ↑ "The University of Bern officially confirms: The Lin peninsula in Pogradec in Albania is the oldest settlement in Europe!" (ingilis). 23 iyul 2023. İstifadə tarixi: 28 aprel 2025.
- ↑ "POGRADEC City guide - Pogradec Archaeology" (ingilis). İstifadə tarixi: 28 aprel 2025.
- ↑ "Pogradec, Albania".
- ↑ "Royal Tombs of Selca e Poshtme" (ingilis). İstifadə tarixi: 28 aprel 2025.
- ↑ "Pogradec, a destination rich in historical, archaeological, and natural monuments" (ingilis).