Polşalı Nobel mükafatı laureatlarının siyahısı — milliyətcə polyak və indiki Polşa dövləti ərazisində doğulan Nobel mükafatı laureatları. Nobel mükafatı dəyərli elmi tədqiqatlar, inqilabi ixtiralar, mədəniyyətə və ya cəmiyyətin inkişafına edilən zəngin töhfələrə görə verilən nüfuzlu beynəlxalq mükafatdır. Mükafat 1901-ci ildən etibarən fizika, kimya, fiziologiya və ya tibb, ədəbiyyat və sülh sahələri üzrə təqdim olunur.[1] 1969-cu ildən isə iqtisadiyyat sahəsi üzrə də Nobel mükafatının təqdimatına başlanılıb.[2]
2015-ci il etibarilə, cəmi 900-dən çox şəxs və təşkilata Nobel mükafatı verilmişdir.[3] Bu 900 Nobel mükafatı laureatından 9-u[A][B][4] milliyətcə polyakdır, 15-i isə indiki Polşa dövlətinin ərazisi çərçivəsində mövcud olmuş dövlətlərdə və indiki Polşada doğulan digər millətlərin nümayəndələridir.[5]
Polşalılar Nobel mükafatının bütün altı sahəsi üzrə laureat olublar. Onlar ümumilikdə 8 dəfə fizika, 5 dəfə kimya, 6 dəfə fiziologiya və ya tibb, 4 dəfə ədəbiyyat, 1 dəfə sülh və 1 dəfə də iqtisadiyyat sahəsi üzrə laureat olublar. Nobel mükafatını alan ilk polşalı 1901-ci ildə fiziologiya və ya tibb sahəsi üzrə mükafatı əldə edən Emil fon Berinq olub. Hələlik Nobel mükafatını qazanan sonuncu polşalı 2004-cü ildə fizika üzrə Nobel mükafatını əldə edən Frank Vilçekdir.
1903-cü ildə Fizika üzrə Nobel mükafatını, 1911-ci ildə isə Kimya üzrə Nobel mükafatını qazanan polyak əsilli Mariya Küri, həm Nobel mükafatını qazanan ilk qadın, həm də iki müxtəlif elm sahələri üzrə Nobel mükafatını qazanan ilk şəxs olaraq tarixə düşüb.[6][7] Bunlardan əlavə, onun qızı İren Jolio-Küri 1935-ci ildə kimya üzrə Nobel mükafatını əldə edib.[8]
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1903[9] | Mariya Küri[D] | Varşava, Rusiya imperiyası[E] | "Radiasiya hadisələrinin birgə tədqiqatlarında müstəsna xidmətlərinə görə".[F][10] | |
| 1907[11] | Albert Maykelson | Strlzelno, Prusiya krallığı[E] | "Dəqiq optik alətlərin yaradılmasına və onların köməyi ilə yerinə yetirilən spektroskopik və metroloji tədqiqatlara görə".[12] | |
| 1943[13] | Otto Ştern | Zorau, Almaniya İmperiyası[E] | "Molekulyar maqnit anının şüa metodunun inkişafı, protonun kəşfi və ölçülməsinə görə".[14] | |
| 1944[15] | İzidor Rabi | Rımanuv, Avstriya-Macarıstan[E] | "Atom nüvəsinin maqnetik xüsusiyyətlərinin ölçülməsinin rezonans metoduna görə".[16] | |
| 1954[17] | Maks Born | Vrotslav, Almaniya İmperiyası[E] | "Kvant mexanikası üzrə fundamental tədqiqatlara, xüsusilə dalğavari funksiyanın statistik interpretasiyasına görə".[18] | |
| 1963[19] | Mariya Göppert-Mayer | Kаtоviçе, Almaniya İmperiyası[E] | "Nüvənin qabıq strukturuna aid olan kəşfinə görə".[G][20] | |
| 1985[21] | Klaus fon Klitsinq | Sroda Velkopolska, Üçüncü Reyx[E] | "Holl kvant effektinin kəşfinə görə".[22] | |
| 2004[23] | Frank Vilçek[H] | Nyu-York, ABŞ | "Güclü əlaqələr nəzəriyyəsində asimptotik azadlığın kəşfinə görə".[İ][24] |
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1911[25] | Mariya Küri[D] | Varşava, Rusiya imperiyası[E] | "Kimyanın inkişafında müstəsna xidmətlərinə - radium və polonium elementlərinin kəşfinə, radiumun ayrılması, bu elementin təbiətinin və onun birləşmələrinin öyrənilməsinə görə".[26] | |
| 1918[27] | Fris Haber | Vrotslav, Prusiya krallığı[E] | "Ammiakın onun tərkib elementlərindən sintezinə görə".[28] | |
| 1931[29] | Fridrix Berqius | Vrotslav, Almaniya[E] | "Kimya sahəsində yüksək təzyiq metodlarının inkişafı və tətbiqi üzrə xidmətlərinə görə".[J][30] | |
| 1935[8] | İren Jolio-Küri[K] | Paris, Fransa | "Yeni radioaktiv elementlərin sintezinə görə".[L][31] | |
| 1950[32] | Kurt Alder | Çorzov, Prusia[E] | "Dien sintezinin kəşfinə və inkişafına görə".[M][33] |
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1901[34] | Emil fon Berinq | İlava, Prusia[E] | "Serum terapiyası işlərinə, xüsusilə onun difteriya müalicəsində tətbiqinə görə".[35] | |
| 1908[36] | Paul Erlix | Strzelin, Prusiya krallığı[E] | "İmmunitetə dair işlərinə görə".[N][37] | |
| 1939[38] | Gerxard Domaqk | Laquv, Almaniya imperiyası[E] | "Prontozilin antibakterial təsirlərinin kəşfinə görə".[39] | |
| 1950[40] | Tadeuş Rayxştayn | Vlоçlаvеk, Polşa Çarlığı[E] | "Böyrəküstü vəz qabığının hormonları, onun strukturu və bioloji təsirlərinə dair kəşflərinə görə".[O][41] | |
| 1964[42] | Konrad Emil Blox | Sileziya, Almaniya İmperiyası[E] | "Xolesterin və yağ turşularının metabolizminin nizamlanmasına dair kəşflərinə görə".[P][43] | |
| 1999[44] | Günter Blobel | Niegosławice, Üçüncü Reyx[E] | "Zülalların öz daşınmalarını və hüceyrədaxili yerləşməsini idarə edən iç siqnallara malik olduğuna dair kəşfinə görə".[45] |
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1924[46] | Vladislav Reymont | Kobele-Velke, Polşa Çarlığı[E] | "Möhtəşəm “Kişilər” milli eposuna görə".[47] | |
| 1978[48] | İsaak Başevis-Zinger | Leonsin, Polşa Çarlığı[E] | "Öz polyak-yəhudi köklərinə əsaslanaraq, emosional yazıçılıq qabiliyyətinə görə".[49] | |
| 1980[50] | Çeslav Miloş | Şeteni, Litva | "Dünyanın dağıdıcı münaqişələrində insanların müdafiəsizliyini cəsarətli uzaqgörənliklə göstərdiyinə görə".[51] | |
| 1999[52] | Günter Qrass | Qdansk, Sərbəst şəhər Dansiq[E] | "Tarixin unudulmuş surətini işıqlandıran, şən və kədərli obrazlarına görə".[53] |
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1995[54] | Cozef Rotblat[D] | Varşava, Polşa Çarlığı[E] | "Dünya siyasətində nüvə silahı rolunun azalmasına yönəldilmiş böyük nailiyyətlər və bu silah növünün qadağası naminə çoxillik səylərə görə".[55] |
| İl | Şəkil | Ölkə, [C] Laureat | Doğum yeri | Töhfə |
|---|---|---|---|---|
| 1994[56] | Reynhard Zelten[D] | Vrotslav, Polşa | "Qeyri-koalisiya oyunları nəzəriyyəsində tarazlığın təhlilinə görə".[Q][57] |
- A Mariya Küri Nobel mükafatını iki dəfə alıb.
- B Milliyyətcə polyak olan Nobel mükafatı laureatları: Mariya Küri, Henrik Senkeviç, Vladislav Reymont, İren Jolio-Küri, Çeslav Miloş, Lex Valensa, Vislava Şimborska, Günter Qrass, Frank Vilçek
- C Nobel mükafaını aldığı zaman təmsil etdiyi ölkə. Ölkələrlə bağlı məlumatlar Nobel Cəmiyyətinin rəsmi saytı olan nobelprize.org saytından götürülmüşdür.
- D Polyak əsilli Fransalı və Polşalı Nobel mükafatı laureatı.
- E İndiki Polşa ərazisi.
- F Pyer Küri ilə birlikdə.
- G Yohannes Yensen ilə birlikdə.
- H Polyak və italyan əsilli Amerikalı Nobel mükafatı laureatı.
- İ Devid Qross və Hyu Politser ilə birlikdə.
- J Karl Boş ilə birlikdə.
- K Polyak və fransız əsilli Fransalı Nobel mükafatı laureatı.
- L Frederik Jolio-Küri ilə birlikdə.
- M Otto Dils ilə birlikdə.
- N İlya Meçnikov ilə birlikdə.
- O Eduard Kendall və Filip Henç ilə birlikdə.
- P Feodor Linen ilə birlikdə.
- Q Con Xarsani və Con Neş ilə birlikdə.
- ↑ "Which country has the best brains?". BBC News. 8 oktyabr 2010. 18 noyabr 2018 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 dekabr 2011.
- ↑ "All Prizes in Economic Sciences". nobelprize.org. 13 oktyabr 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "All Nobel Prizes". nobelprize.org. 5 may 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Polish Nobel Winners". polishsite.us. 16 oktyabr 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Nobel Laureates and Country of Birth". nobelprize.org. 12 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Women Nobel Laureates". Nobel Foundation. 28 sentyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2011.
- ↑ "Nobel Prize Facts". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 11 oktyabr 2015.
- ↑ 1 2 "Irène Joliot-Curie - Facts". nobelprize.org. 9 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 12 dekabr 2011.
- ↑ "Marie Curie - Facts". nobelprize.org. 29 iyul 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1903". Nobel Foundation. 17 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Albert A. Michelson - Facts". nobelprize.org. 15 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1907". Nobel Foundation. 10 dekabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Otto Stern - Facts". nobelprize.org. 4 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1943". Nobel Foundation. 28 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Isidor Isaac Rabi - Facts". nobelprize.org. 14 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1944". Nobel Foundation. 30 avqust 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Max Born - Facts". nobelprize.org. 12 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1954". Nobel Foundation. 21 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Maria Goeppert Mayer - Facts". nobelprize.org. 9 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1963". Nobel Foundation. 22 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Klaus von Klitzing - Facts". nobelprize.org. 24 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 1985". Nobel Foundation. 14 sentyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Frank Wilczek - Facts". nobelprize.org. 11 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physics 2004". Nobel Foundation. 24 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 oktyabr 2008.
- ↑ "Marie Curie - Facts". nobelprize.org. 9 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1911". Nobelprize.org. 29 may 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2008.
- ↑ "Fritz Haber - Facts". nobelprize.org. 8 avqust 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1918". Nobelprize.org. 25 dekabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2008.
- ↑ "Friedrich Bergius - Facts". nobelprize.org. 16 may 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1931". Nobelprize.org. 10 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2008.
- ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1935". Nobelprize.org. 7 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2008.
- ↑ "Kurt Alder - Facts". nobelprize.org. 15 iyul 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Chemistry 1950". Nobelprize.org. 9 dekabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 oktyabr 2008.
- ↑ "Emil von Behring - Facts". nobelprize.org. 1 may 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1901". Nobel Foundation. 16 iyul 2007 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Paul Ehrlich - Facts". nobelprize.org. 17 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1908". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Gerhard Domagk - Facts". nobelprize.org. 24 dekabr 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1939". Nobel Foundation. 3 fevral 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Tadeus Reichstein - Facts". nobelprize.org. 12 iyun 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1950". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Konrad Bloch - Facts". nobelprize.org. 10 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1964". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Günter Blobel - Facts". nobelprize.org. 27 avqust 2017 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1999". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 28 iyul 2007.
- ↑ "Wladyslaw Reymont - Facts". nobelprize.org. 27 sentyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Nobel Prize in Literature 1924". Nobel Foundation. 15 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 oktyabr 2008.
- ↑ "Isaac Bashevis Singer - Facts". nobelprize.org. 21 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Nobel Prize in Literature 1978". Nobel Foundation. 26 dekabr 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 oktyabr 2008.
- ↑ "Czeslaw Milosz - Facts". nobelprize.org. 18 iyun 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Nobel Prize in Literature 1980". Nobel Foundation. 11 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 oktyabr 2008.
- ↑ "Günter Grass - Facts". nobelprize.org. 17 avqust 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "Nobel Prize in Literature 1999". Nobel Foundation. 17 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 17 oktyabr 2008.
- ↑ "Joseph Rotblat - Facts". nobelprize.org. 12 may 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Nobel Peace Prize 1995". Nobel Foundation. 14 oktyabr 2013 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 oktyabr 2008.
- ↑ "Reinhard Selten - Facts". nobelprize.org. 22 mart 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 29 fevral 2016.
- ↑ "The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1994". Nobel Foundation. 17 oktyabr 2008 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 14 oktyabr 2008.