Parasetamol (kimyəvi adı: N-(4-hydroxyphenyl)acetamide), həmçinin acetaminofen olaraq da tanınır, ağrı kəsici və hərarət salıcı dərmandır. O, dünya miqyasında geniş yayılmış bir dərmandır və ümumiyyətlə, müalicə məqsədilə istifadə olunur. Parasetamol, müxtəlif ağrı və hərarət hallarında effektiv təsir göstərir və adətən aspirin və digər qeyri-steroid iltihab əleyhinə dərmanlarla müqayisədə daha az mədə-bağırsaq narahatlıqlarına səbəb olur. [3]
| Parasetamol | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Sistematik adı | N-(4-hydroxyphenyl)acetamide |
| Qısaldılmış adı | APAP |
| Ənənəvi adı | Parasetamol |
| Kimyəvi formulu | C8H9NO2 |
| Empirik formulu | C8H9NO2 |
| Nisbi mol. kütl. | 151.16 g/mol а. k. v. |
| Molyar kütlə | 0 kq[1] |
| Fiziki xassələri | |
| Aqreqat halı (n.ş.) | Qatı |
| Sıxlıq | 1.263 g/cm³ q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 169 °C (336 °F) °S |
| Öz-özünə yanma temperaturu | 540 °C[2] |
| Kimyəvi xassələri | |
| Suda həllolma | Suda həll olur (14 g/L, 25 °C) q/100 ml |
| Həll olmur maddəsində həllolma | Eter q/100 ml |
| Həll olur maddəsində həllolma | Etanol q/100 ml |
| Quruluşu | |
| Kristallik quruluşu | Monoklinik |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 103-90-2 |
| PubChem | 1983 |
| EINECS-də qeyd. nöm. | 203-157-5 |
| SMILES | CC(=O)NC1=CC=C(C=C1)O |
| ChEBI | 46195 |
| ChemSpider | 1906 |
| Toksikologiya | |
| LD50 | 1944 mg/kg (siçan, ağız yolu ilə) mq/kq |
| Zəhərliliyi | Hepatotoksik |
Parasetamol ilk dəfə 1877-ci ildə kəşf edilmişdir və 1893-cü ildə klinik istifadə üçün təqdim edilmişdir. 1948-ci ildə Bernard Brodie və Julius Axelrod tərəfindən parasetamolun metabolizmi və təsiri araşdırılmışdır. Onlar parasetamolun ağrı kəsici təsirini göstərmişlər. 1950-ci illərdə isə parasetamolun ticari olaraq geniş yayılması başlamışdır. [4]
Parasetamolun kimyəvi formulu C8H9NO2 dir. Onun molekulyar kütləsi 151.16 q/mol-dur. Suda həll olan bir qatı maddədir və monoklinik kristallik quruluşa malikdir. Parasetamol suda orta dərəcədə həll olur, etanolda isə yaxşı həll olur. [5]
Parasetamol baş ağrısı, diş ağrısı, əzələ ağrıları, artrit və menstrual ağrılar kimi müxtəlif ağrı növlərinin müalicəsində istifadə olunur. O, həmçinin hərarətin salınmasında da təsirlidir. [6]
Parasetamol tez-tez digər dərmanlarla kombinə olunur. Məsələn, kodein və ya ibuprofen ilə birləşdirilərək daha güclü ağrı kəsici təsir göstərir. [7]
Parasetamol ümumiyyətlə təhlükəsiz bir dərman olaraq qəbul edilir, lakin yüksək dozada qəbul edildikdə hepatotoksik təsirlərə səbəb ola bilər. Xüsusilə, 4 qramdan artıq gündəlik doza qaraciyər zədələnməsinə səbəb ola bilər. [8]
- ↑ acetaminophen (ing.).
- ↑ 4-Acetamidophenol (ing.).
- ↑ World Health Organization. Model List of Essential Medicines. 2019. Retrieved from: [1] Arxivləşdirilib 2005-10-14 at the Wayback Machine
- ↑ Brodie, Bernard B.; Axelrod, Julius. The fate of acetanilide and other aniline derivatives in the body. Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 1948.
- ↑ ChemicalBook. Paracetamol. Retrieved from: [2] Arxivləşdirilib 2024-08-04 at the Wayback Machine
- ↑ Mayo Clinic. Acetaminophen (Oral Route, Rectal Route) Description and Brand Names. Retrieved from: [3]
- ↑ WebMD. Tylenol-Codeine Oral: Uses, Side Effects, Interactions, Pictures, Warnings & Dosing. Retrieved from: [4]
- ↑ U.S. Food and Drug Administration. Acetaminophen Information. Retrieved from: [5] Arxivləşdirilib 2019-10-28 at the Wayback Machine