Olqa Franko (ukr. Ольга Федорівна Білевич, 1896, Vırov[d], Lvov vilayəti – 27 mart 1987, Lvov) — Ukraynalı aşpaz, kulinariya kitablarının müəllifi. SSRİ dövründə Olqa Frankonun yemək kitabları "burjua" ədəbiyyatı kateqoriyasına aid olduğu üçün nəşr olunmurdu[1].
| Olqa Franko | |
|---|---|
| ukr. Ольга Федорівна Франко | |
.jpg) | |
| Doğum tarixi | 1896 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 27 mart 1987 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | aşpaz, yazıçı, aşpazlıq tədqiqatçısı[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Olqa Franko 24 iyul 1896-cı ildə anadan olmuşdur. O, iki il Vyanada Ali Kənd Təsərrüfatı Məktəbində kulinariya sahəsi üzrə təhsil almışdır[2].
Olqa Franko 1929-cu ildə Kolomyada nəşr olunan Praktik Mətbəx (ukr. практична кухня) kitabını, qalisian reseptlərinə yönəlmiş bir kitab yazır. Burada təxminən 20% Ukrayna reseptləri öz əksini tapırdı. Bu kitabın Ukrayna mətbəxi haqqında ilk resept kitablarından biri olduğu deyilirdi.[3][4] Kitab 1991-ci ildə Praktiki Mətbəx adı ilə yenidən nəşr olunur[3][5] və 2019-cu ildə Marianna Duşarın ön sözü ilə[6] yenidən çapa verilir. Bu yerli inqrediyentlərdən hazırlanan ənənəvi yeməklərə yönəlmiş reseptlərdən ibarət idi. Olqa Franko 1937-ci ildə mətbəxin qidalanma aspektlərinə diqqət yetirən "Milli mətbəx" adlı ikinci kitabını nəşr etdirmişdir[2].
Olqa öz kitabında evdar qadınları yerli hakimiyyət orqanlarından qida keyfiyyətinin yoxlanılmasını tələb etməyə təşviq etmişdir.
Olqa Franko məşhur Bileviç ailəsindəndir. Birinci həyat yoldaşının (Kamenyar-Moses) ölümündən sonra o, ukraynalı fəal və şair İvan Frankonun gəlini olaraq Petro Franko ilə evlənir[3][5].
Olqa Franko tez-tez qayınanası ilə qarışdırılır, səbəb isə hər ikisinin eyni adı daşımasıdır. Qeyri-rəsmi olaraq, çaşqınlığın qarşısını almaq üçün "kiçik" və "böyük" ifadələrindən istifadə edilir[5].
1987-ci ildə Olqa Franko 91 yaşında vəfat edir. Əri 1941-ci ildə öldürülsədə, Olqa onun taleyindən heç vaxt xəbər tutmamışdır.
- Валентина Неліна. Хто готував? Невістка. Рецепти від Ольги Франко — дружини сина Каменяра // Україна молода, № 220, 25.11.2009
- Іван Лучук. "Всенародна кухня" Ольги Франко // Львівська пошта, № 105(843), 4.09.2009
- Галина Терещук. Галицька кухня багата таємницями // Радіо Свобода, 20.04.2012
- Тихолоз Н. Енциклопедія галицької кулінарії // Франко О. 1-ша українська загально-практична кухня з численними ілюстраціями та кольоровими таблицями / Передм. і коментарі М. Душар; післямова Н. Тихолоз. Харків: Фоліо, 2019. С. 510–523.
- Наталя Тихолоз. ПАНІ ДОМУ: штрихи до портрета Ольги-Марії Франко з Білевичів // ФРАНКО:НАЖИВО / FRANKO:LIVE ©, 21.07.2020
- Наталя Тихолоз. Ольга-Марія Франко. Гросмайстриня галицької кухні // Гендер в деталях. Спецпроект "Жінки, які торують нові шляхи", 21.08.2021
- ↑ "Смак свободи" — українське кіно з кулінарними історіями. Гості — Наталія Тихолоз, Олена Моренцова Arxivləşdirilib 2023-11-23 at the Wayback Machine — "У своїй тарілці" з Оленою Брайченко, грудень 2020.
- ↑ 1 2 "Галицька кухня багата таємницями". Радіо Свобода (ukrayna). 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-04.
- ↑ 1 2 3 Buryk, Michael. "Ukrainian British chef and author offers a fresh look at Ukrainian cuisine". The Ukrainian Weekly (ingilis). 2021-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-04.
- ↑ "Ukrainian Gastronomic Identity: Tastes We Almost Lost" (ingilis). Ukrainian National Museum of Chicago. 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-04.
- ↑ 1 2 3 ""Всенародна кухня" Ольги Франко - Львівська Поштa". www.lvivpost.net (ukrayna). 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-04.
- ↑ "Чому варто сходити на вечірку інтроверта #умістілітератури. – CITY OF LITERATURE" (ingilis). 30 Dec 2020. 2022-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-04.