Olea Kryoqer (norv. Olea Crøger, 17 iyul 1801[1] – 21 noyabr 1855[1]) — norveçli musiqi müəllimi, xalq musiqisi və folklorun toplanması sahəsində öncül şəxsiyyətlərdən biri. Olea, Telemark bölgəsində xalq mahnılarını və melodiyalarını sistemli şəkildə toplayan ilk insanlardan biri hesab olunur.[2]
| Olea Kryoqer | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 17 iyul 1801[1] |
| Vəfat tarixi | 21 noyabr 1855[1] (54 yaşında) |
| Fəaliyyəti | musiqişünas |
Olea Kryoqer Norveçin Telemark bölgəsində, Heddal şəhərində anadan olmuşdur. Onun atası Yohannes Kryoqer (1753-1830) ruhanı, anası Helle Marqret Neymann (1764-1849) isə mahnı və musiqi tədris edən bir qadın idi. Yetkin yaşlarında Kryoqer Norveçin ilk dövlət müəllim kolleclərindən biri olan Kviteseid Seminariyasında oxuma dərsi verməyə başlamışdır.[3] Kryoqer, müstəqil şəkildə qədim xalq mahnılarını və melodiyalarını toplamışdır. Onun xalq balladlarını və melodiyalarını toplamağa başlaması, Norveç xalq musiqisinin yoxa çıxmaqda olduğu dövrdə vətəndaşlara bu mirası qorumaq çağırışı ilə əlaqəli olmuşdur. Topladığı materiallar ilk dəfə 1840-cı ildə folklorçu Yorqen Moenin "Samling AF Sange, Folkeviser Og Stev I Norske Almuedialekter" adlı kitabında dərc olunmuşdur.[4] Bu materiallar 1869-cu ildə Ludviq Matias Lindemanın tərtibatı ilə genişləndirilmiş nəşrdə melodiyalarla birlikdə dərc edilmişdir.[5] Moenin 1840-cı il antologiyası əsl ballad kolleksiyası sayılmırdı, çünki cəmi iki-üç orijinal ballad daxil idi. Lakin Moe 1842-ci ildə Kryoqerlə tanış olduğu zaman, onun artıq orijinal Norveç balladalarından ibarət geniş kolleksiyası mövcud idi.[6] Olea Kryoqerin 1840-cı illərdən topladığı Norveç ballad mətnləri və melodiyaları Maqnus Brostrup Landstadın "Norske folkeviser" (1853) adlı kitabında çap olunmuşdur.[7] Landstad bu ballad mətnlərini yenidən etmiş, bəzi yazıları normallaşdırmışdır. Onun topladığı mahnılar Lindemanın sonrakı melodiya kolleksiyalarının da əsas hissəsini təşkil etmişdir.
Olea Kryoqerin Norveç ballad və melodiya kolleksiyaçısı kimi töhfələri XX əsrə qədər layiqincə qiymətləndirilməmişdir.[8] Müasir ballad arxivçisi Eysteyn Qaukstad bu məsələyə dair araşdırmalar aparmışdır. L. M. Lindemanın 1851-ci ildə yazdığı ilk 57 melodiya əsasən Kryoqerin topladığı melodiyalar olmuşdur. Eyni zamanda, Landstadın 1853-cü il "Norske folkeviser" kitabına əlavə olunmuş 114 melodiyadan 33-ü də onun topladığı nümunələr idi. Olea Kryoqer ballad toplanmasına başladıqda, öz adının da həmmüəllif kimi göstərilməsini istəmişdir. Lakin Landstad yalnız ön sözdə ona minnətdarlıq etmişdir.[9] Bununla belə, Landstad Kryoqerin zəhmətini qiymətləndirərək ona ədalətli maliyyə ödənişi təklif etmişdir. Kryoqerin vəfatından sonra həmin pul Seljordda kitabxana qurmaq üçün istifadə olunmuşdur. Lindeman 1862-ci ildə nəşr etdiyi 50 balladlıq əlavədə yalnız üç balladın Kryoqerə aid olduğunu qeyd etmişdir. Lakin 1851-ci il əlyazması göstərir ki, Lindeman Kryoqerə daha çox borclu olmuşdur. İlk tənqidçilərdən biri olan A. P. Berqqrin isə qeyd etmişdir ki, Lindeman işləri görsə də, əsas toplayıcılıq işini Kryoqer icra etmişdir.[10]
- ↑ 1 2 3 4 Olea Styhr Crøger // Norsk biografisk leksikon (бук.). Kunnskapsforlaget. ISSN 2464-1502
- ↑ "Olea Crøger". lokalhistoriewiki.no. İstifadə tarixi: July 15, 2016.
- ↑ "Kviteseid Seminar". lokalhistoriewiki.no. İstifadə tarixi: July 15, 2016.
- ↑ Beyer, 1988. səh. 218–219
- ↑ Grimley, Daniel M. Grieg: Music Landscape and Norwegian Identity. Boydell Press. 2006. səh. 36. ISBN 1843832100.
- ↑ Gaukstad, Øystein. "Norsk folkemusikk. Innsamlingsarbeidet i 200 år". Sumlen: Årbok för vis-och folkmusikforskning. 1980: 75.
- ↑ The 1851 Lindeman manuscripts with Crøger contributions: National Library of Norway. "Mus.ms. 6874a Ludvig Mathias Lindeman". İstifadə tarixi: November 15, 2013.. 6874d, 6875c, 6875d,
- ↑ Knutslid, Gudrun Brauti (1982) Olea Crøger: Seljordminne om den fyrste folkevisesamlaren (Athenæum forlag) ISBN 978-8250305830
- ↑ Solberg, Olav. Innsamling og samlarar på 1800-talet // Norske mellomalderballadar: Fagartiklar og tittelregister (Norwegian). Nasjonalbiblioteket/bokselskap.no. 2016. ISBN 978-82-7965-298-4. İstifadə tarixi: 2 November 2020.
- ↑ Beyer, Harald. A History of Norwegian Literature (preview). Ardent Media. 1988. 218–219.