Nikolaye Piku (rum. Nicolae Picu, variantlar: Neculai, Nicolai; 1789, Suçava – 2 oktyabr 1864, Suçava) — Bukovina hersoqluğundan olan Rumıniya skripkaçı-leutarı.
| Nikolaye Piku | |
|---|---|
| rum. Nicolae Picu | |
 | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1789 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 2 oktyabr 1864 |
| Vəfat yeri | |
| Musiqiçi məlumatları | |
| Fəaliyyəti | musiqiçi, skripkaçı |
| Musiqi aləti | skripka |
O, xalq melodiyalarını beynəlxalq səviyyəli peşəkar musiqiçilərə (Ferens List, Karol Mikuli) ötürməkdə mühüm rol oynamış, beləliklə, rumın leutar musiqisini öz dövrünün akademik musiqi dünyasına tanıtmışdır.
Nikolaye Piku 1789-cu ildə Suçava ətrafında yunan-katolik inanclı rumın kəndli ailəsində anadan olmuşdur.[1] 1801-ci ildən etibarən kəndləri gəzmiş, əsasən toy mərasimlərində çıxış etmək üçün iş axtarmağa başlamışdır. 1803-cü ildən boyar ailələrinin saraylarına dəvət olunmağa başlamış, xüsusilə Hurmuzaki ailəsinin təqdirini qazanmışdır.[2]
1820-ci ildən yay aylarında Bukovina zadəganlarının sevimli görüş yeri olan Bereqomet yaxınlığındakı Lopuşna balneoiqlim kurortunda çıxış etməyə başlamışdır. Bukovinalı vəkil, musiqiçi və siyasətçi Leon de Qoyan 1851 və ya 1852-ci ilin yayında valideynləri ilə Lopuşnaya səfərini belə xatırlayır:[1]
|
Ziyarətçilərin mənəvi həzz alması üçün hər il olduğu kimi, orada skripkaçı və kapelmeister Nekulay Piku, həmçinin Moş Nekulay kimi tanınan ləutar kapellası çalırdı. Lopuşnada bu orkestr 12 nəfərdən ibarət idi: bir nay, bir və ya iki kobza, violonçelçi, qalanları isə skripkaçılar; bəlkə də orada bir alt da vardı.
...bu taraf olduqca ahəngdar çalırdı və onların proqramında rumın mahnıları, xorlar, doynalar və kədərli nəğmələr üstünlük təşkil edirdi. Moş Nekulay, orta boylu, möhkəm bədən quruluşlu, sarışın, qədim moldovalı geyimdə — zəbun, anteriu, kəmər, başında mavi püsküllü yastı fes ilə həqiqi skripka artisti idi: o, alətdən dolu, güclü və hissiyyatla zəngin səs çıxarmağı bacarırdı, lakin o, kədərli doyna və yas nəğmələrini o qədər təsirli çalırdı ki, dinləyicilərin gözlərində dəfələrlə yaş axırdı. O, həmçinin bütün xalqların rəqs ariyalarını, eləcə də solo parçaları əsl virtuozluqla ifa edirdi — o cümlədən uzun tremolo ilə bir türk parçası... Moş Nekulay haqqında xüsusilə isti xatirəm ondan öyrəndiyim bir xora ilə bağlıdır — bu, Karol Mikulinin "12 (48) rumın xalq mahnıları" toplusunda, III nömrə altında sol minor tonallığında olan xoradır... |
|
.jpg)
1847-ci ilin mayında Yevdoksi Hurmuzakinin dəvəti ilə Çernovtsı şəhərinə Ferens List səfər etmişdir. O, "Moldaviya" hotelində iki konsert vermişdir.[3] Hurmuzaki ailəsinin evində List Nikolaye Pikunun tarafını dinləmişdir.[4] Bu görüşdən sonra List 1848-ci ildə "Fortepiano üçün rumın rapsodiyası" üzərində işə başlamış, Yassıda Barbu Leutarudan eşitdiyi temalar ilə yanaşı, Pikunun repertuarından, o cümlədən "Corăbească" melodiyasından istifadə etmişdir.[5][4]
1849-cu ildə Bukovinadan olan bəstəkar, Frederik Şopenin şagirdi Karol Mikuli dörd dəftərdən ibarət folklor kolleksiyası tərtib etmişdir. Bu kolleksiya sonradan Fransada "Douze airs nationaux roumains" (On iki rumın xalq havaları) adı ilə nəşr olunmuşdur. Kolleksiyanın əsasını Nikolaye Pikunun repertuarı təşkil etmişdir.[6] Ən məşhur əsərlər arasında "Hora cea cu flori la pălărie", "Hora în ghe mol", "Arcanul", "Buciumul" və başqaları yer alır. Bu təşəbbüs də Hurmuzaki ailəsindən gəlmişdi. Evdoksi Hurmuzakinin oğlu Konstantin Hurmuzaki 14 noyabr 1851-ci ildə Rumıniya ədibi və siyasi xadimi Georgi Baritsiyə yazdığı məktubda belə qeyd edirdi:[7]
|
|
İndiyə qədər bu nadir istedad [Karol Mikuli], mənim və bacım Seftikinin birbaşa nəzarəti və dəstəyi ilə, müxtəlif bölgələrdən gətirdiyim ən yaxşı ləutarların ifasında 36-dan çox xalq mahnısını qeydə almışdır — bunlar ən gözəl mahnılardandır. Tezliklə onlar Leypsiqə göndəriləcək. |
|
1850-ci illərin əvvəllərində Piku skripkaçı-leutar Qriqore Vindereunun müəllimi olmuşdur.[1]
Nikolaye Piku 2 oktyabr 1864-cü ildə Suçavada, 75 yaşında vəfat etmişdir.[1]
Nikolaye Piku Avstriya taxt-tacının bütün ərazilərini əhatə edən 24 cildlik illüstrasiyalı ensiklopediya olan "Avstriya-Macarıstan monarxiyası təsvirlərdə və şəkillərdə", həmçinin "Kronprinzenwerk" kimi tanınan əsərdə "ən görkəmli Bukovina leutarı" kimi qeyd edilmişdir. Avstriya Milli Kitabxanasında Nikolaye Pikunun (Suçavadan Moş Nikulay Leutar) təsvir olunduğu guaş saxlanılır. Bu, ensiklopediyanın Bukovinaya həsr olunmuş cildi üçün eskiz kimi yaradılmışdır.[8][9]
Nikolaye Pikunun repertuarı Suçavadan olan "Zicălașii" tarafı tərəfindən bərpa edilmişdir.[10]
- ↑ 1 2 3 4 Posluşnicu, 1928
- ↑ Cosma, 1996
- ↑ Luceac, 2015
- ↑ 1 2 Chiseliță, 2009
- ↑ Slabari, Cotos, 2016. səh. 130
- ↑ Mikuli, ок. 1855
- ↑ Corespondenţa familiei Hurmuzachi, 1911. səh. 93—94
- ↑ Kronprinzenwerk, 1899. səh. 369
- ↑ onb.digital
- ↑ Zicălașii
- Charles Mikuli. Douze airs nationaux roumains. Ballades, chants de bergers, airs de danse etc. Recueillis et transcrits pour le piano. ок. 1855.
- Die österreichisch-ungarische Monarchie in Wort und Bild. Bukowina. 20. Wien: Die kaiserlich-königliche Hof- und Staatsdruckerei. Kronprinzen Rudolf, Joseph Weil von Weilen. 1899.
- Corespondenţa familiei Hurmuzachi cu Gheorghe Bariţ. Vălenii-de-Munte: Tipografia Neamul Românesc. Nicolae Bănescu. 1911.
- Mihail Gr. Posluşnicu. Istoria musicei la români. București: Cartea Românească. 1928.
- Viorel Cosma. Lăutarii de ieri şi de azi. Colecţia Destine (Ed. a 2-a, rev. şi adăugită). Bucureşti: Ed. DU Style. 1996. ISBN 978-973-9246-05-7.
- Vasile Chiseliță. Fenomenul lăutăriei și tradiția instrumental // Arta muzicală a Moldovei. Istorie și modernitate (rumın). Chișinău: Grafema Libris. 2009. 73—99. ISBN 978-9975-52-046-1.
- Ilie Luceac. Eudoxiu (Doxaki) Hurmuzaki (1812—1874). Personalităţi bucovinene. Cernăuţi: Alexandru cel Bun, Eudoxiu Hurmuzachi. 2015. ISBN 978-617-7172-37-5.
- Nicolae Slabari, Mihai Cotos. O privire de ansamblu asupra repertoriului folcloric pentru vioară al lăutarului bucovinean A. Bidirel // Studiul Artelor şi Culturologie: istorie, teorie, practică (rumın). № 2 (29). 2016. 128—134. ISSN 2345-1408.
- Friedrich von Schiller. "Lautar Mosz Nikulai aus Suczawa". onb.digital (alman). Österreichische Nationalbibliothek. 2025-04-19 tarixində arxivləşdirilib.
- Zicălașii. "Ultimii lăutari ai Bucovinei — Nicolae Picu". YouTube.
- Taraful Alexandru Bidirel. "Joc: Corăbească". YouTube (rumın).
- Franz Liszt. Des Bohémiens et de leur musique en Hongrie. Paris: Librairie Nouvelle. 1859.
- Viorel Cosma. Figuri de lăutari. Bucureşti: Editura muzicală. 1960.
- Octavian Lazăr Cosma. Hronicul muzicii românești: Preromantismul. 1823—1859. III. București: Editura muzicală. 1975.
- Виорел Косма. Николае Пику // Страницы истории румынской музыки (сборник). Сост., ред., автор введения и коммент. Р. Э. Лейтес. М.: Музыка. 1979. 79—85.
- Vasile Chiseliță. Muzica instrumentală din nordul Bucovinei. Repertoriul de fluier. Chișinău: Știința. 2002. ISBN 9975-67-256-6.
- Diana Bunea, Ecaterina Gîrbu. Culegerea melodii populare moldoveneşti de Carol Miculi ca model de tratare a folclorului la începuturile componisticii moldoveneşti // Anuar ştiinţific: muzică, teatru, arte plastice (rumın). № 4. Chişinău. 2012. 115—122. ISSN 1857-2251.
- Ilarie Chendi. "1904: Alecsandri și Românii din Bucovina" (rumın). 2024-11-14 tarixində arxivləşdirilib.