Nikol Duman (erm. Նիկոլ Դուման) doğum adı Nikoqhayos Ter-Ovanisyan (erm. Նիկողայոս Տեր-Հովհաննիսյան; 12 yanvar 1867, Qışlaq, Şuşa qəzası, Yelizavetpol quberniyası, Rusiya imperiyası – 23 sentyabr 1914, Kislovodsk, Qafqaz quberniyası[d]) — erməni separatçı milli hərəkatının liderlərindən biri, Ermənistanın milli qəhrəmanı.
| Nikol Duman | |
|---|---|
| erm. Նիկոլ Դուման | |
 | |
| Doğum tarixi | 12 yanvar 1867 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 sentyabr 1914 (47 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi, fədai |
| Partiyası | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İndiki Xocalı rayonu Qışlaq kəndində kilsə xadimi ailəsində anadan olub. 1887-ci ildə Şuşa yeparxiya məktəbini bitirib. Atasının dəstəyi ilə yeparxiyanın kilsə şurasında işləyirdi. O, Şimali Qafqazdakı erməni məktəblərində dərs demiş, 1891-ci ildə Təbrizə köçmüş, burada müəllim və eyni zamanda erməni milli xadimləri dərnəyinin xəzinədarı olmuşdur. 1893-cü ildən Salmas rayonunun (İran, Türkiyə ilə sərhədə yaxın) Qalasar kəndindəki məktəbdə dərs deyib, burada erməni inqilabçıları İttifaqının (sonralar Daşnaksütyun partiyası) üzvü kimi erməni milli-siyasi həyatında fəal iştirak edib. O (Ovnan Davtyan və knyaz Hovsep Arqutyan ilə birlikdə) Təbrizdə Daşnaksütyun komitəsinin üç üzvündən biri idi.
1894–1896-cı illərdə Türkiyədə türkərə qarşı qırğınlarından sonra özünü bütünlüklə milli hərəkata və özünümüdafiə təşkilatına həsr etmişdir.
1897-ci ildə Nikol Dumanın təşəbbüsü ilə 1897-ci il Xanəsor yürüşü (türk xidmətində olan kürd komandiri Şərif-bəy və onun qəbiləsinə qarşı böyük ekspedisiya); Özü də bölük komandiri kimi bu kampaniyada iştirak edib.
Bundan sonra Rusiyaya (Tiflisə) qayıdır. 1904-cü il Sasun üsyanı zamanı o, xalqı ilə birlikdə Sasuna getməyə çalışır, lakin bu cəhd uğursuz olur.
1905-ci ilin fevralında erməni-müsəlman qırğını başlayanda o, teleqramla tələsik Bakıya çağırılır, burada özünümüdafiə təşkilatçılığı adı altında yerli azərbaycanlılara divan tutur və fevralın 7-də talançılığla məşğul olur ; sonra İrəvan quberniyasına özünümüdafiə rəisi təyin edildi. Türkiyə Ermənistanın azad edilməsi məsələsində o, ümumi üsyanın tərəfdarı idi. Daşnaksütyun partiyasının qurultaylarında, 1910-cu ildə isə II İnternasionalın Kopenhagen konqresində iştirak etmişdir.
Vərəm xəstəliyinə tutularaq 1914-cü ildə müalicə üçün Kislovodska getdi. Orada Birinci Dünya müharibəsinin başlaması ilə başlayan könüllü hərəkatında iştirak edə bilməyəcəyindən narahat olaraq özünü güllələdi (1914-cü il sentyabrın 23-də axşam). O, Tiflisdə, Xocivank erməni kilsəsində, Daşnaksütyunun yaradıcılarından biri Simon Zavaryanın (daşnakların məzarlarının olduğu panteon 1930-cu illərdə Gürcüstan SSR hökuməti tərəfindən dağıdılmış) məzarının yanında dəfn edilib.