Niklas Luman (alm. Niklas Luhmann; 8 dekabr 1927[1][2][…] – 6 noyabr 1998[1][2][…]) — alman sosioloqu, sosial sistemlər nəzəriyyəsinin banilərindən biri. O, mürəkkəb cəmiyyətlərin funksional bölünməsi, özünüistinadlılıq (autopoiesis) və kommunikasiya anlayışları əsasında cəmiyyətin strukturunun və funksiyalarının analizi ilə məşğul olmuşdur. Luman müasir sosiologiyanın ən təsirli nəzəriyyəçilərindən biri hesab olunur.[3]
| Niklas Luman | |
|---|---|
| alm. Niklas Luhmann | |
.png) | |
| Doğum tarixi | 8 dekabr 1927[1][2][…] |
| Vəfat tarixi | 6 noyabr 1998[1][2][…] (70 yaşında) |
| Elm sahələri | sosiologiya, Hüquq sosiologiyası |
| İş yeri | |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Niklas Luman sistem nəzəriyyəsi, fənlərarası tədqiqatlar, kommunikasiya nəzəriyyəsi, hüquq sosiologiyası və təhsil fəlsəfəsi sahələrinə ciddi təsir göstərmişdir. Onun nəzəriyyələri fənlərarası elmlərdə geniş tətbiq olunmaqdadır və müasir cəmiyyətlərin təhlilində mühüm alət hesab olunur.[4]
Niklas Luman 8 dekabr 1927-ci ildə Lüneburq, Aşağı Saksoniya, Almaniyada anadan olmuşdur.[5] İkinci Dünya müharibəsində qısa müddət hərbi xidmət keçdikdən sonra hüquq təhsili almış və dövlət qulluğunda çalışmışdır. Daha sonra o, Harvard Universitetində Tolkott Parsonsun rəhbərliyi altında sosiologiya üzrə təhsilini davam etdirmişdir. Almaniyaya döndükdən sonra Bilefeld Universitetində akademik fəaliyyət göstərmiş və 1970–1993-cü illər arasında burada sosiologiya kafedrasının professoru olmuşdur.[6]
Lumanın əsas elmi nailiyyəti sosial sistemlər nəzəriyyəsidir.[7] Bu nəzəriyyəyə görə, cəmiyyət bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan alt sistemlərdən — iqtisadiyyat, hüquq, elm, din, təhsil və s. — ibarətdir. Hər bir alt sistem müəyyən bir kommunikasiya kodu vasitəsilə fəaliyyət göstərir (məsələn, hüquq – qanuni/qeyri-qanuni, elm – doğru/səhv və s.).[8]
Luman bu sistemi funksional diferensiallaşma prinsipi əsasında izah etmişdir. Onun fikrincə, sistemlər öz-özünü yaradan (autopoetik) strukturlardır və yalnız kommunikasiya vasitəsilə mövcud ola bilərlər.[9]
Luman çoxsaylı əsərlərin müəllifidir. Onun ən məşhur əsərləri bunlardır:[10]
- Soziale Systeme (1984) — Sosial sistemlər
- Die Gesellschaft der Gesellschaft (1997) — Cəmiyyətin cəmiyyəti
- Recht der Gesellschaft (1993) — Cəmiyyətin hüququ
- Wissenschaft der Gesellschaft (1990) — Cəmiyyətin elmi
Niklas Luman 6 noyabr 1998-ci ildə Erlinqhauzen, Almaniyada vəfat etmişdir. Onun ölümündən sonra da nəzəri irsi fəal şəkildə öyrənilir və müzakirə olunur.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 N. Luhmann // KNAW Past Members (ing.).
- ↑ Bechmann and Stehr, 'The Legacy of Niklas Luhmann' Society (2002).
- ↑ "Der digitale Zettelkasten". Aktuell Uni Bielefeld (alman). 2022-04-04. İstifadə tarixi: 2025-02-11.
- ↑ "Niklas Luhmann: Unverständliche Wissenschaft: Probleme einer theorieeigenen Sprache, in: Luhmann, Soziologische Aufklärung 3: Soziales System, Gesellschaft, Organisation. Wiesbaden: VS Verlag, 4th. ed. 2005, pp. 193–205, quote on p. 199.
- ↑ Jahraus, Oliver; Nassehi, Armin; Grizelj, Mario; Saake, Irmhild; Kirchmeier, Christian; Müller, Julian. Luhmann-Handbuch: Leben – Werk – Wirkung. Berlin: Springer-Verlag. 2012. 441. ISBN 978-3-476-05271-1.
- ↑ Luhmann, N, A Sociological Theory of Law (1985) and Law As a Social System, translated by Klaus A. Ziegert (Oxford University Press, 2003)
- ↑ Allan, Kenneth. The Social Lens: An Invitation to Social and Sociological Theory. Thousand Oaks, CA: Pine Forge Press. 2006. 453. ISBN 978-1-4129-1410-9.
- ↑ Bechmann, Gotthard; Stehr, Nico. "The legacy of Niklas Luhmann". Society (ingilis). 39 (2). January 2002: 67–75. doi:10.1007/BF02717531. ISSN 0147-2011.
- ↑ Roth, S. (2011) Les deux angleterres et le continent. Anglophone sociology as the guardian of Old European semantics, Journal of Sociocybernetics, Vol. 9, No. 1-2, available for download at SSRN
- Detlef Horster (1997), Niklas Luhmann, München.
- David Seidl and Kai Helge Becker: Niklas Luhmann and Organization Studies. Copenhagen Business School Press, Copenhagen 2005, ISBN 978-87-630-0162-5.
- Michele Infante (2012). Teoria sistemica dei media. Luhmann e la comunicazione, 262 pp., Aracne Editrice, Roma, ISBN 978-88-548-4723-1
- Michele Infante (2013) : "Codification: signal, canal, noise, encoding and decoding", in New Atlantis. Nature and Human Sciences and Complexity Journal, Year 28th – n° 2 – Jul/Dec. 2013, pp. 57–60, ISSN 2281-9495, ISBN 978-88-548-6611-9, DOI:10.4399/97888548661198
- Michele Infante (2013), "Information", in New Atlantis, Nature and Human Sciences and Complexity Journal Year 28th – n° 2 – Jul / Dec 2013 pp. 61–64, Aracne Editrice, DOI:10.4399/97888548661199
- Michele Infante (2013), "Systemic Boundary" in New Atlantis, Nature and Human Sciences and Complexity Journal, Year 28th – n° 2 – Jul/Dec 2013, Aracne Editrice, ISSN 2281-9495, ISBN 978-88-548-6611-9, pp. 65–68, DOI:10.4399/978885486611910
- Michele Infante (2013). Media Construction of Fair and Social Risk in the Late-2000s Financial Crisis. NEW ATLANTIS, Nature and Human Sciences and Complexity Journal, Year 28th – n° 1- Dec/Jun 2013, Aracne Editrice vol. 1, pp. 59–78, ISSN 2281-9495, DOI:10.4399/97888548601559
- Ilana Gershon (2005) "Seeing Like a System: Luhmann for Anthropologists." Anthropological Theory 5(2): 99–116.
- Giorgio Manfré, "La società della società", QuattroVenti, Urbino, 2008.
- Giorgio Manfré, "Eros e società-mondo. Luhmann/Marx Freud", QuattroVenti, Urbino, 2004.
- Hans-Georg Moeller (2012). The Radical Luhmann, New York.
- Javier Torres Nafarrete y Darío Rodríguez Mansilla (2008): Introducción a la Teoría de la Sociedad de Niklas Luhmann. México: Editorial Herder.
- Oliver Jahraus, Armin Nassehi et al. (2012). Luhmann-Handbuch. Leben – Werk – Wirkung, Stuttgart.
- Georg Kneer and Armin Nassehi (2004). Niklas Luhmann. Eine Einführung, München.
- Alexander Riegler and Armin Scholl (eds.) (2012) Luhmann's Relation to and Relevance for Constructivist Approaches. Special issue. Constructivist Foundations 8(1): 1–116, freely available at the journal's web site
- Magdalena Tzaneva (ed.), Nachtflug der Eule. Gedenkbuch zum 15. Todestag von Niklas Luhmann, Berlin 2013.
- Alberto Cevolini, Where Does Niklas Luhmann's Card Index Come From? «Erudition and the Republic of Letters», vol. 3, n. 4, 2018, pp. 390–420. DOI:10.1163/24055069-00304002
Vikianbarda Niklas Luman ilə əlaqəli mediafayllar var.- Sistemas Sociales Scientific divulgation of fundamental ideas of Luhmann's theory of autopoietic social systems (isp.)
- Luhmann archive Access the digital contents of the Niklas Luhmann-Archives