Naturopatiya (Təbii vasitələrlə müalicə, Dərmansız müalicə) (lat. “natura” – təbiət + yun. “pathos” – xəstəlik) – xəstəliklərin müalicəsi və profilaktikasında yalnız təbii vasitələrdən istifadəyə əsaslanan Alternativ təbabət sahəsidir. Naturopatiyaya görə insan orqanizmi ilk yarandığı andan özünü müalicə etmək üçün lazım olan bütün elementləri ehtiva edir. Rəsmi təbabətdən fərqli olaraq, naturopatiya xəstəliyə deyil, insana və onun sağalmasına yönəlir, insanın qidalanmasına, mənəvi və fiziki vəziyyətinə böyük əhəmiyyət verir.[1]
Naturopatiya bəzi kritik hallar (ağır travma, dözülməz ağrı, cərrahi müdaxilə zərurəti və s.) istisna olmaqla kimyəvi dərman preparatlarından istifadəni rədd edir. Rəsmi təbabət tərəfindən qəbul olunmur.[2]
Tibb tarixinin məşhur simaları olan Hippokrat və İbn Sina da naturopatiyanın nümayəndələri hesab edilir.“Təbiətin müalicəvi gücü” anlayışı ilk dəfə Hippokrat tərəfindən formalaşdırılıb. Qədim dövrlərdən bəri formalaşmış Xalq təbabəti də naturopatik təbabətə aiddir.[2]
Naturopatiya 19-cu əsrdə alman keşiş Sebastian Knaypın hidroterapiya üsulunu tətbiq etməsiylə daha müasir forma almışdır. O, müxtəlif temperatur və su təzyiqlərinin insana müalicəvi təsir göstərə biləcəyini iddia edirdi. Bu fikir populyarlaşdı, bundan sonra Bad-Verishofen tərəfindən hidroterapiya üzrə ixtisaslaşmış bir neçə xəstəxana şöbəsi quruldu.[1]
Digər məşhur xalq terapevti Vinsent Prisnisdir. O, su müalicəsi ilə yanaşı, bitkilərlə müalicə, meşə gəzintisi kimi üsullarla da məşğul olurdu. Prisnis əmin idi ki, təbiət insanın sağalmasının ən güclü motivatorlarından biridir.[1]
“Naturopatiya” ifadəsi ilk dəfə Con Şel tərəfindən 1895-ci ildə işlədilmişdir. Rəsmi termin kimi 20-ci əsrin əvvəllərində amerikalı həkim Benedikt Lust tərəfindən irəli sürülmüşdür. O, təbii müalicənin müxtəlif istiqamətlərini (fitoterapiya, homeopatiya, pəhriz terapiyası, manipulyativ terapiya, akupunktur) bu anlayışda birləşdirmişdir.[3]
1940-cı illərə qədər naturopatiya son dərəcə populyar idi, çünki praktik olaraq heç bir alternativ yox idi. Lakin müharibə zamanı antibiotik icad edildiyi üçün təbii üsullarla müalicə arxa plana keçdi. 1970-ci illərdə naturopatiya yeni bir populyarlıq dalğası qazandı, düzgün qidalanma, idman, pozitiv düşüncə, meditasiya və s. kimi təbii üsullarla sağlamlığın qorunmasını əhatə edən sağlam həyat tərzinə çevrildi.[1]
Naturopatiya bir sıra postulat və prinsiplərə malikdir:[1][2]
- Xəstənin psixi və emosional vəziyyəti fiziki vəziyyətindən heç də az əhəmiyyət kəsb etmir.
- Həkim və xəstə tərəfdaşdırlar. Onlar nəticə əldə etmək üçün eyni dərəcədə çox çalışmalıdırlar.
- İnsan bədəni nəyə ehtiyacı olduğunu bilir. Buna görə də özünü sağalda bilir.
- Qida yalnız fiziki ehtiyacları ödəmək üçün deyil, həm də bədəni təmizləmək üçün nəzərdə tutulub.
- Profilaktika sağlamlığın əsasını təşkil edir.
- Hər bir xəstə unikaldır.
- Bütün dərman və üsulların laboratoriya yox, təbii əsası olmalıdır.
- İnsan orqanizminə bir bütöv sistem kimi baxılmalı, müalicə hərtərəfli (bir orqana yönəlik yox, bütün orqanizmə yönəlik) olmalı və hər bir şəxs üçün fərdi olaraq seçilməlidir.
- Sağlamlığın əsasını 4 bədən sisteminin balanslaşdırılmış işi təşkil edir: sinir, hormonal, ifrazat və immun sistemi
- Xəstə ilə işləmək xəstəliyin müalicəsindən kənara çıxır, onun kök səbəbini tapmaq çox vacibdir.
Naturopatiyanın aşağıdakı istiqamətləri və üsulları mövcuddur:[1][2]
- Müalicəvi pəhriz
- Müalicəvi aclıq (oruc)
- Fitoterapiya
- Fizoterapiya
- Müalicəvi fiziki hərəkərlər (təmrinlər)
- Arı məhsulları ilə müalicə
- Zəli müalicəsi
- İynəbatırma
- Hidroterapiya
- Litoterapira
- Hemopatiya
- Aromaterapiya və s.
- Ərşad Əzimzadə. Möcüzəsiz möcüzə. 5-ci nəşr, Bakı, İZƏ, 2020.
- Fizuli Hüseynov. Təbibim yanımda. Bakı, 2019.
- Ümit Aktaş. İlaçsız yaşam. HAYY KİTAP-2023
- Canan Karatay. Gerçek Tıbbın 10 Şifresi, HAYY KİTAP-2018