Milda (lit. Milda) — Litva mifologiyasında sevgi ilahəsi.[1] Lakin onun həqiqiliyi alimlər tərəfindən mübahisə edilir. Buna baxmayaraq, Milda adı Litvada məşhur qadın adlarından birinə çevrilmişdir. Neo-paqan cəmiyyətləri və icmaları, o cümlədən Romuva, may ayında Milda şərəfinə müxtəlif tədbirlər təşkil edirlər.[2] Venerada yerləşən Milda Mons dağı da onun adını daşıyır.[3]
| Milda | |
|---|---|
 | |
| Cinsi | qadın[d] |
Milda ilk dəfə 1835-ci ildə Teodor Narbutun Litva tarixi ilə bağlı əsərində qeyd edilmişdir.[4] Narbuta görə, Milda həmçinin Aleksota adı ilə tanınırdı. Onun məbədləri Aleksotas (Kaunas) və Antakalnis (Vilnüs) bölgələrində yerləşirdi – hazırda Vilnüsdəki Müqəddəs Pyotr və Pavel kilsəsinin olduğu yerdə onun məbədinin olduğu iddia edilir. Aprel ayı Milda üçün ayrılmışdır.[4]
1835-ci ilin dekabrında Kaunaslı müəllim Şimon Lavrinoviç Narbuta məktub yazaraq, XVIII əsrin sonu və ya XIX əsrin əvvəllərində Perkunas evi adlanan yerdə iki fiqurun tapıldığını bildirmişdir. Narbut bu fiqurları göy gurultusu tanrısı Perkunas və Milda kimi müəyyənləşdirmişdir.[5] Başqa bir bürünc fiqur Vilnüs Qala Kompleksində tapılmış və Adam Kirkor və Vladislav Sırokomlyala tərəfindən əldə edilmişdir. Onlar Narbutun köməyi ilə bu fiqurun Mildaya aid olduğunu iddia etmişlər. Bu fiqur daha sonra Antikvar Muzeyində saxlanılmışdır.[5]
Bununla belə, Aleksandr Brükner, Norbertas Velus, Gintaras Beresnyavisius kimi alimlər belə bir tanrıçanın Litva mifologiyasında mövcudluğu barədə ciddi şübhələr irəli sürmüşlər.[4]
Norbertas Velusun fikrincə, Narbut Mildanı Dominik Şibinskinin yazılarında adı çəkilən Roma nimfası Aleksote obrazından götürərək uydurmuşdur. Kaunasın bir qəsəbəsinin adı Aleksotas olduğuna görə, Milda məbədinin orada yerləşdiyi iddia olunmuşdur. Lakin nə yazılı mənbələrdə, nə arxeoloji tədqiqatlarda, nə də folklorda bu iddiaları təsdiq edəcək dəlil mövcuddur.[4]
Bənzər şəkildə, latış etnoqrafı Piter Şmidt Mildanın Narbut tərəfindən uydurulduğunu, çünki onun bir tanrıça kimi nə dillərdə, nə tarixi salnamələrdə, nə də Baltik xalq ənənəsində heç bir izinin olmadığını iddia etmişdir.[6]
Narbutun məlumatları sonradan digər yazarlar və tarixçilər, o cümlədən Dionizas Poşka, Yonas Totoraytis və Prane Dundulene tərəfindən təkrarlanmış və populyarlaşdırılmışdır. Mildanın şöhrət qazanmasına ən böyük təsir isə polyak yazıçısı Yozef Kraşevskiyə məxsusdur. O, 1840-cı ildə "Anafielas" adlı üç hissəli epik poema yazmışdır. Bu poemada Milda və onun may ayının əvvəlində keçirilən bayramı qeyd olunmuşdur.
Poema litva dilinə tərcümə edilərək bir neçə dəfə nəşr olunmuş və beləliklə, Mildanın tanrıça kimi populyarlığını artırmışdır. 1846-cı ildə polyak dilində nəşr olunan versiyada Vintsentı Smokovski tərəfindən çəkilmiş 50 taxta oyma təsvir yer almışdır.[4] Bu illüstrasiyalar hələ də Milda obrazının təsvirinə təsir edir.[4]
1918-ci ildə isə Pyatras Vayçyunas Mildaya həsr olunmuş poetik bir pyes yazmışdır.
- ↑ Schröder, Ingo W. Religious Diversity in Post-Soviet Society: Ethnographies of Catholic Hegemony and the New Pluralism in Lithuania. Ashgate Publishing, Ltd. 2013. səh. 126. ISBN 9781409481706.
- ↑ Balsys, Rimantas. "Meilės deivės Mildos autentiškumo klausimu". Logos (litva). 60. July–September 2009: 151, 153–154. ISSN 0868-7692.
- ↑ "Milda Mons". Gazetteer of Planetary Nomenclature. İstifadə tarixi: 2016-03-24.
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Balsys, Rimantas. "Meilės deivės Mildos autentiškumo klausimu". Logos (litva). 59. April–June 2009: 133–139. ISSN 0868-7692.
- ↑ 1 2 Būčys, Žygintas. Senienos ir visuomenė: paveldo komunikacija XIX a. Lietuvoje (PDF) (PhD Thesis). Vilnius University. 2012. 38, 129, 140–141.
- ↑ Šmitas, Pėteris. Latvių mitologija. Iš latvių kalbos vertė Dainius Razauskas. Vilnius: Aidai, 2004. pp. 117–118.
- Kregždys, Rolandas. "On the Origin of the Pseudomythologeme Milda". Baltu filoloģija. Rīga: Latvijas Universitāte. 30 (1/2). 2021: 26–51. ISSN 1691-0036.