Mihay Vöröşmarti (mac. Mihály Vörösmarty[5]; 1 dekabr 1800[2][3][…] – 19 noyabr 1855[2][3][…], Peşt[d], Peşt medyesi[4]) — macar romantik ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şair, dramaturq, nasir və ictimai xadim. Macar milli oyanış hərəkatının əsas ideoloqlarından biri olan Vöröşmarti həm də Macarıstanın dövlət himninin müəllifi Ferents Kölçeilə yanaşı klassik macar poeziyasının əsasını qoyanlardandır.[6]
| Mihay Vöröşmarti | |
|---|---|
| mac. Vörösmarty Mihály[1] | |
 | |
| Doğum tarixi | 1 dekabr 1800[2][3][…] |
| Vəfat tarixi | 19 noyabr 1855[2][3][…] (54 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Dəfn yeri | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | şair, siyasətçi, yazıçı |
| Əsərlərinin dili | Macar dili |
| Üzvlüyü | |
 |
|
 Mihay Vöröşmarti Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mihay Vöröşmarti 1800-cü ildə Kapolnaşnyek kəndində kasıb zadəgan ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası erkən vəfat etdikdən sonra ailə ağır maddi çətinliklərlə üzləşmişdir.[7] Buna baxmayaraq, Vöröşmarti yüksək təhsil almış, əvvəlcə Sekeşfexervarda, sonra isə Peşt universitetində hüquq sahəsində təhsilini davam etdirmişdir. O, bir müddət öz ailəsini dolandırmaq üçün repetitor və müəllim kimi fəaliyyət göstərmiş, eyni zamanda ədəbiyyatla ciddi şəkildə məşğul olmuşdur. Mihay Vöröşmarti romantik ədəbiyyatın təmsilçisi olaraq, ilk şeirlərində qəhrəmanlıq, vətənpərvərlik və idealizm mövzularını ön plana çəkmişdir. Onun məşhur “Zalán futása” (1825) poeması Macar xalqının qəhrəmanlıq keçmişini təbliğ edən ilk böyük romantik epik əsərlərdən biridir. Vöröşmartinin poeziyası özündə həm yüksək vətənpərvərlik hisslərini, həm də humanist idealları birləşdirirdi. O, eyni zamanda teatr əsərləri və esse janrında da məhsuldar işlər görmüşdür. Ən məşhur şeirlərindən biri olan "Szózat" ("Çağırış", 1836) Macarıstanın qeyri-rəsmi himni kimi qəbul olunur və bu gün də məktəblərdə, dövlət tədbirlərində səsləndirilir. [8]
1848-ci il inqilabı zamanı Vöröşmarti Macarıstanın azadlıq hərəkatını dəstəkləmiş və müxalif mövqedə olan qəzetlərdə çalışmışdır. İnqilab yatırıldıqdan sonra bir müddət gizlənmək məcburiyyətində qalmış, lakin sonradan yenidən ictimai həyata dönmüşdür.
Vöröşmarti 1855-ci ildə Peşt şəhərində vəfat etmişdir. Onun vəfatından sonra əsərləri macar ədəbiyyatının klassik nümunələri sırasına daxil edilmiş, xatirəsi isə ölkə səviyyəsində əbədiləşdirilmişdir.[9]
Mihay həm də Şekspirin əsərlərini və digər Avropa klassiklərini macarca tərcümə etmişdir.
- Zalán futása (1825) — epik poema
- Szózat (1836) — vətənpərvərlik ruhunda şeir
- Csongor és Tünde (1830) — romantik-didaktik pyes
- A két szomszédvár — tarixi roman
- Álomszövők — fantaziya janrında pyes
- ↑ https://www.arcanum.hu/hu/online-kiadvanyok/Lexikonok-magyar-irok-elete-es-munkai-szinnyei-jozsef-7891B/v-B293E/vorosmarty-mihaly-B4F21/.
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Mihaly Vorosmarty // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Вёрёшмарти Михай // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Author, and sold: Poetry of the Magyars: Preceded by a Sketch of the Language and Literature of Hungary and Transylvania -PAGE: 173
- ↑ One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Bain, Robert Nisbet. Vörösmarty, Mihály // Kisholm, Hyu (redaktor). Britannika Ensiklopediyası. 28 (XI). Cambridge University Press. 1911. səh. 213.
- ↑ Bak, János M. From the Anonymous Gesta to the Flight of Zalán by Vörösmarty // Bak, János M.; Geary, Patrick J.; Klaniczay, Gábor (redaktorlar ). Manufacturing a Past for the Present: Forgery and Authenticity in Medievalist Texts and Objects in Nineteenth Century Europe. Brill. 2015. səh. 103.
- ↑ "Képzőművészet Magyarországon - Fine Arts in Hungary". Fine Arts in Hungary. İstifadə tarixi: 9 August 2020.
- ↑ Stanley Gibbons Limited. Stanley Gibbons Stamp Catalogue, Part 2: Austria and Hungary, 7th edition. London and Ringwood: Stanley Gibbons Limited. 2009. ISBN 978-0-85259-741-5.
- Əsərləri və ya müəllifi olduğu işlər: Mihay Vöröşmarti İnternet arxivində
- Mihay Vöröşmarti tərəfindən əsərlər LibriVox-da (açıq audi-kitablar)
- Mihály Vörösmarty at Hunlit.hu
