Markus Omofuma alm. Marcus Omofuma) — Avstriyada deportasiya zamanı yerli polisin amansız rəftarı nəticəsində dünyasını dəyişən nigeriyalı sığınacaq axtaran şəxs. Onun ölümü Avstriyada irqçilik əleyhinə hərəkatın simvolu oldu.
| Markus Omofuma | |
|---|---|
 Vyanada Markus Omofumanın xatirəsinə ucaldılmış abidə | |
| Doğum tarixi | 10 may 1973 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 may 1999 (25 yaşında) |
| Vəfat yeri | Vyana və Sofiya arasında təyyarə |
| Vəfat səbəbi | boğulma |
| Vətəndaşlığı |
 Nigeriya |
| Milliyyəti | Yoruba |
| Dini | xristianlıq |
Nigeriyada Markus Omofuma Yoruba xalqının dini qardaşlığı olan Oqboni təşkilatının (indi rəsmi olaraq qadağandır, lakin hələ də aktivdir) üzvü idi. Daxili qanunlarından birini pozduğu üçün qardaşlığın qurbanı olmaqdan qorxan Omofuma ölkədən qaçıb. 1994-cü ildə saxta sənədlərdən istifadə etməklə Almaniyaya gəlib, lakin Almaniya hakimiyyəti onun sığınacaq üçün müraciətini rədd edib. 1998-ci ilin noyabrında o, Avstriyada dini təqibləri əsas gətirərək analoji vəsatət qaldırıb, lakin ona da rədd cavabı verilib. 1998-ci ilin dekabrında deportasiyaya məhkum edilmiş Omofuma müvəqqəti olaraq Traiskirxendəki qaçqın düşərgəsinə yerləşdirilib[1][2][3]
1999-cu il mayın 1-də 25 yaşlı qeyri-qanuni mühacir Balkan Bolqarıstan Hava Yollarının təyyarəsi ilə Bolqarıstana deportasiya edilməli idi. Avstriya Daxili İşlər Nazirliyinin məlumatına görə, təyyarəyə minmək istəməyən Omofuma onu müşayiət edən polis əməkdaşlarına fiziki müqavimət göstərməyə cəhd edib, nəticədə ona qarşı güc tətbiq edilib. Onun əli qandallanıb, ağzı və burnu (ən azı burun dəliklərindən biri) lentlə bağlanıb, problem yaradan şəxs özü isə oturacaqda bağlanıb. Omofumun uçuş zamanı baş verən boğulmadan (başqa bir versiyaya görə, infarktdan) ölümü yalnız təyyarə Sofiyaya çatdıqdan sonra məlum olub.[1][2]
Markus Omofumanın bir qızı var idi.[1]
Markus Omofumanın ölümü Avstriyadakı Afrika icması arasında etirazlara səbəb olub. Avstriya mediasında məsələ geniş diqqət çəkib. Ən böyük etiraz aksiyası 1999-cu il mayın 8-də Vyanada keçirilib. "Kronen Zeitung" qəzeti mərhumu cinayət fəaliyyətində ittiham etməklə polisin hərəkətlərinə bəraət qazandıraraq, işi irqçi şəkildə işıqlandırdığına görə tənqid olunub.[4] 27 may 1999-cu ildə narkotiklərin qanunsuz dövriyyəsi ilə mübarizə bəhanəsi ilə Daxili İşlər Nazirliyi “Bahar” əməliyyatına başladı və bu əməliyyat zamanı bir çoxu etiraz hərəkatının fəal iştirakçıları olan 100-ə yaxın afrikalı həbs olundu.[4]
Omofumanın ölümünə görə məsuliyyət daşıyan üç polis məmuru vəzifədən kənarlaşdırıldı. Lakin bu vəzifədən kənarlaşdırılma 2001-ci ilin fevralında durduruldu. 2002-ci ildə onlar “xüsusi təhlükəli şəraitdə ehtiyatsızlıqdan adam öldürmə” ittihamı ilə səkkiz aylıq şərti həbs cəzasına məhkum edildilər. Sonradan hər üçünə polis işçisi kimi yenidən işləməyə icazə verildi.[5] Fəallar və insan haqları qrupları cəzanı çox yumşaq adlandırıbsalar da bunun heç bir ciddi nəticəsi olmadı.[6]
2003-cü il oktyabrın 10-da Vyana Dövlət Operası yaxınlığında Omafumanın xatirəsinə abidə ucaldıldı. Bu, hakimiyyət orqanlarının müvafiq icazəsi olmadan həyata keçirildiyinə görə, oktyabrın 15-də abidə Vyananın mərkəzindəki Muzey Məhəlləsinə köçürülmüş və bu günə qədər orada qalmağa davam edir.[7]
Vyananın ictimai şəhər məkanının mərkəzində xatirə abidəsinin qoyulması xeyli mübahisələrə səbəb olub. Xüsusilə, Avstriyanın Azadlıq Partiyası ictimai yerlərdə sığınacaq axtaran şəxsin xatirəsinin belə ədədiləşdirilməsinə qəti şəkildə qarşı çıxıb. Heykəltəraşlığın irqçilik və qeyri-insani sığınacaq siyasətinə qarşı bir abidə kimi xüsusi əhəmiyyəti, Markus Omofumun xatirə abidəsinin tez-tez irqçilərin və neonasistlərin hücumuna məruz qalmasına səbəb olur. Xüsusən də qoyulduqdan sonra ilk illərdə abidəyə qarşı xeyli sayda vandalizm hərəkətlərinə yol verilib. Belə ki, bir neçə dəfə abidənin üzərində olan məlumat lövhəsinə qatran və boya tökülüb, daşın özü laklanmış və digər alçalcıcı hərəkətlər edilib. 2004-cü ildə isə onun üzərində üzərində Ku Kluks Klan-ın işarəsi olan üç KKK yazılıb.[8]
6 dekabr 2020-ci ildə ifrat sağ hərəkatı olan "Avstriya Kimliyi Hərəkatı"nın üzvləri (alm. Identitäre Bewegung Österreich) 2 noyabr 2020-ci il Vyanada terror hücumlarına cavab olaraq Omofum abidəsini terror qurbanlarını təsvir edən qalxanlarla mühasirəyə alıblar.[9]
- ↑ 1 2 3 "Zehn Jahre später: Der Fall Omofuma wirkt noch nach". en:Die Presse. 2009-04-28. İstifadə tarixi: 2020-03-21.
- ↑ 1 2 Migration und Integration – wissenschaftliche Perspektiven aus Österreich: Jahrbuch 3/2016. 2016. 243–251.
- ↑ "Erster Wiener Protestwanderweg - Der Fall Marcus Omofuma". www.protestwanderweg.at. İstifadə tarixi: 2020-03-21.
- ↑ 1 2 "May 1st 2009: 10th anniversary of the death of Marcus Omofuma". no-racism.net (ingilis). 2009-04-27. İstifadə tarixi: 2025-04-01.
- ↑ "В Австрии есть проблемы с жестокостью со стороны полиции". emigrants.life (rus). 2020-06-11. İstifadə tarixi: 2025-04-01.
- ↑ Clara Akinyosoye, Ilona Antal. "Zehn Jahre später: Der Fall Omofuma wirkt noch nach". ru:Die Presse (alman). 2009-05-04. İstifadə tarixi: 2025-04-01.
- ↑ "omofuma stein". ulriketruger.at (alman). İstifadə tarixi: 2025-04-01.
- ↑ "Gedenkorte". spuren-der-migration.at (alman). İstifadə tarixi: 2025-04-01.
- ↑ "Rechtsradikale Aktivisten verhüllen Flüchtlings-Denkmal". heute.at (alman). 2020-12-06. 2020-12-06 tarixində arxivləşdirilib.