Kömək
Bu səhifəni kitabınıza əlavə edin
Kitabı göstər (0 səhifə)
Səhifə təklif edinİqtisadiyyatda marja anlayışı bir malın və ya xidmətin mövcud istehlak və ya istehsal səviyyəsini təsvir etmək üçün istifadə olunur.[1] Marja anlayışı eyni zamanda iqtisadiyyatda malların və xidmətlərin istehsal və istehlak miqdarındakı konkret dəyişiklikləri izah etmək üçün istifadə edilən marjinal anlayışlar toplusunu da əhatə edir. Bu anlayışlar marjinalizm iqtisadi nəzəriyyəsinin mərkəzində dayanır.[1] Bu nəzəriyyəyə görə, iqtisadi qərarlar marjada – yəni artımlı vahidlərə istinadən – qəbul edilir,[2] və fərdin və ya qurumun əlavə bir mal və ya xidmət vahidi əldə edib-etməməsi həmin məhsulun marjinal faydasından asılıdır.[3]
| İqtisadiyyat | |
|---|---|
 | |
| Əsas kateqoriyalar | |
| Mikroiqtisadiyyat | |
| Makroiqtisadiyyat | |
| İqtisadi təlimlər tarixi | |
| İqtisadi metodologiya | |
| Alternativ iqtisadiyyat | |
| Texniki metodlar | |
| Riyazi iqtisadiyyat | |
| Ekonometrika | |
| Təcrübi iqtisadiyyat | |
| Milli Hesablar Sistemi | |
| Sahələr və alt sahələr | |
| Təhsil | |
| Səhiyyə | |
| Əmək | |
| Oyunlar nəzəriyyəsi | |
| Artım | |
| Kənd təsərrüfatı | |
| Təbii ehtiyatlar | |
| Davranış | |
| İqtisadi sistem | |
| Beynəlxalq | |
Portal:İqtisadiyyat |
Bu marjinal anlayışlar bazar davranışlarının müxtəlif formalarını nəzəri cəhətdən izah etmək üçün istifadə olunur və qiymət nəzəriyyəsinin əsasını təşkil edir. Marja anlayışı mikroiqtisadiyyatın mərkəzi ideyalarından biridir və iqtisadiyyatda malların və xidmətlərin tələb və təklifini proqnozlaşdırmaq üçün tətbiq olunur.[4]
Marjinal xərclər müəyyən bir malın və ya xidmətin istehsal həcminin artırılması ilə bağlı yaranan əlavə pul xərclərini ifadə edir.[2] O, vahid başına pul vahidləri ilə ölçülür və istehsal səviyyəsindən asılı olaraq dəyişən bütün dəyişən xərcləri özündə birləşdirir. Marjinal xərc orta xərclərdən fərqlənir, çünki o, hər vahidin orta dəyərini deyil, yalnız bir əlavə vahidin gətirdiyi əlavə xərci göstərir.[5]
Marjinal xərcin funksiyası ümumi xərc funksiyasının meylini (meyl bucağını) ifadə edir. Buna görə də, davamlı və diferensiallana bilən xərc funksiyası mövcud olduqda, marjinal xərc funksiyası istehsal həcminə görə xərc funksiyasının törəməsidir.[6]
Marjinal fayda istehlakçının əlavə bir məhsul və ya xidmət vahidi əldə etməklə qazandığı əlavə məmnunluğu və ya faydanı ifadə edir.[7] Marjinal fayda müsbət, mənfi və ya sıfır ola bilər. Mənfi marjinal fayda əlavə vahiddən narazılıq yarandığını, sıfır marjinal fayda isə əlavə vahiddən heç bir məmnunluq əldə edilmədiyini göstərir.[8]
Marjinal fayda çərçivəsində azalan marjinal fayda qanunu istehlakçı üçün əlavə vahidin gətirdiyi faydanın mövcud vahidlərin sayının artması ilə azaldığını izah edir; yəni hər yeni vahidin gətirdiyi fayda əvvəlkindən daha az olur.[2]
Buna nümunə olaraq ailənin axşam yeməyi almasını göstərmək olar. Yeməyin birinci boşqabı otuzuncu boşqaba nisbətən daha yüksək marjinal faydaya malikdir, çünki ailənin aclığı azalır və əlavə yeməkdən əldə edilən dəyər getdikcə aşağı düşür.
Marjinal əvəzləmə norması bir fərdin və ya qurumun bir malı və ya xidməti başqa bir mal və ya xidmətlə dəyişməyə razı olacağı ən əlverişsiz nisbəti ifadə edir.[9] Marjinal əvəzləmə norması fərdin və ya qurumun hər vahidə verdiyi dəyərlə əlaqəlidir və yalnız müsbət xalis dəyər əldə edildikdə – yəni alınan mal və ya xidmətin dəyəri veriləndən çox olduqda – mübadilə baş verir.
Marjinal əvəzləmə norması iki malın laqeydlik əyrisi üzərində yerləşdirilməsi ilə hesablanır və hər bir malın gətirdiyi faydanı göstərir. Fayda əyrisinin meyli malların hansı miqdarda bir-birini əvəz edə biləcəyini ifadə edir.[9] Lakin müxtəlif mallar və xidmətlər arasında faydanın ölçülməsi və müqayisəsi çətin olduğundan, bu çərçivə tənqidlərə də məruz qalır.[10]
Marjinallıq nəzəriyyəsinə görə, hər hansı bir istehsal amilinin marjinal məhsulu həmin amilə əlavə bir vahid artırıldıqda əldə edilən əlavə məhsuldur.[11] Bu yanaşma istehsala təsir edən digər bütün amillərin sabit qaldığını fərz edir. Məsələn, əməyin marjinal məhsulu əmək vahidinin (məsələn, iş saatlarının) artırılması nəticəsində əldə edilən əlavə istehsalı göstərir.
Marjinallıq nəzəriyyəsinə əsasən, nəzəri baxımdan əməkhaqqı dərəcəsi əməyin marjinal məhsuluna bərabər olmalıdır.[11] Əgər əməkhaqqı dərəcəsi əməyin marjinal məhsulundan aşağıdırsa, mənfəəti maksimumlaşdıran müəssisələr azalan gəlir qanununa uyğun olaraq marjinal məhsul əməkhaqqı səviyyəsinə enənədək daha çox işçi işə götürməyə davam edəcəklər.[8] Bundan əlavə, bu nəzəriyyə dövriyyə kapitalına da tətbiq oluna bilər; yəni müəssisələr kapital üzrə faiz dərəcəsi kapitalın marjinal məhsulundan aşağı olduqda daha çox kapital cəlb edəcəklər. Beləliklə, son məhsulun dəyəri müxtəlif istehsal amillərinin töhfəsi və hər birindən əldə edilən dəyərlərin cəmi kimi qiymətləndirilə bilər.[6]
- ↑ 1 2 Marginalism Definition. Investopedia. (2022). Retrieved 12 April 2022, from https://www.investopedia.com/terms/m/marginalism.asp .
- ↑ 1 2 3 Reading: Marginal Utility | Microeconomics. Courses.lumenlearning.com. (2022). Retrieved 12 April 2022, from https://courses.lumenlearning.com/suny-microeconomics/chapter/marginal-utility/.
- ↑ Stiglitz, J. (2000). The Contributions of the Economics of Information to Twentieth Century Economics. The Quarterly Journal Of Economics, 115(4), 1441–1478. https://doi.org/10.1162/003355300555015.
- ↑ Theory of Price Definition. Investopedia. (2020). Retrieved 22 May 2022, from https://www.investopedia.com/terms/t/theory-of-price.asp
- ↑ Jakob, M. (2006). Marginal costs and co-benefits of energy efficiency investments. Energy Policy, 34(2), 172–187. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2004.08.039
- ↑ 1 2 Nguyen, B., & Wait, A. (2016). Essentials of microeconomics (pp. 1–185). Routledge, Taylor & Francis Group.
- ↑ Stigler, G. (1972). The Adoption of the Marginal Utility Theory. History Of Political Economy, 4(2), 571–586. https://doi.org/10.1215/00182702-4-2-571
- ↑ 1 2 Gans, J., King, S., & Mankiw, G. (2011). Principles of microeconomics (pp. 65–94). Cengage Learning Australia.
- ↑ 1 2 Marginal Rate of Substitution (MRS) Definition. Investopedia. (2022). Retrieved 7 April 2022, from https://www.investopedia.com/terms/m/marginal_rate_substitution.asp
- ↑ Benjamin, D., Heffetz, O., Kimball, M., & Rees-Jones, A. (2013). Can Marginal Rates of Substitution Be Inferred from Happiness Data? Evidence from Residency Choices. SSRN Electronic Journal. https://doi.org/10.2139/ssrn.2221538
- ↑ 1 2 Blair, R., & Saygin, P. (2020). Uncertainty and the marginal revenue product–wage gap. Managerial And Decision Economics, 42(3), 564–569. https://doi.org/10.1002/mde.3254