Mariya Avksentiyevna Rudenko (1915 – 2003) — Ukraynalı rəssam, folklorşünas və etnoqraf. Ukraynanın Əməkdar Mədəniyyət xadimi (1973).[1]
| Mariya Rudenko | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1915 |
| Vəfat tarixi | 2003 |
| Fəaliyyəti | folklorşünas, etnoqraf. |
| Mükafatları |
 |
Mariya Avksentiyevna Rudenko 14 fevral 1915-ci ildə o vaxt Rusiya İmperiyasının tərkibində olan Vinnitsya vilayətinin, Mihiliv-Podilski rayonundakı Sloboda-Yarişivska kəndində anadan olmuşdur. Onun yaradıcılıq şəxsiyyəti ailəsində formalaşmışdır. Anası Hanna, atası Avksentiy və bibisi Mariya gənc yaşlarından kənd xorunda oxuyurdular. Bu xoru tanınmış bəstəkar Mykola Leontoviçin tələbəsi Qriqoriy Qrineviç idarə edirdi.
Rudenko Yarişiv kəndində yeddiillik məktəbi bitirmişdir. Daha sonra Mihiliv-Podilski şəhərində müəllimlik kurslarını başa vurmuş və Tulçin Pedaqoji Məktəbində yarımştat müəllim kimi çalışmışdır.
1948-ci ildə Vinnitsya Pedaqoji İnstitutunu bitirmiş və Dnestryanı kəndlərində müəllimlik etmişdir.[1]
Rudenko uzun illər doğma kəndində "Soneçko" adlı uşaq folklor ansamblına rəhbərlik etmişdir.[2] Bundan başqa, 30 ildən çox müddət ərzində Sloboda-Yarişivska kəndində fəaliyyət göstərən "Horlitsiya" folklor-etnoqrafik ansamblını idarə etmişdir.[2]
O, sənətkarlıq, tikmə, dekorativ rəssamlıq üzrə usta, həmçinin yerli tarixçi, etnoqraf və folklorşünas idi.[1]
Mariya Rudenko Ukrayna xalq dekorativ sənətinin bir növü olan "vitinanka"nın (kağız oyma sənəti) ilk dirçəlişinə töhfə vermişdir.[3] O, bu sənəti nənəsi Odarkadan öyrənmişdir.
Onun əsərləri keçmiş SSRİ Xalqlarının Dövlət Etnoqrafiya Muzeyində müasir oyma sənətinin unikal kolleksiyasının əsasını qoymuşdur.
Rudenko Çelyabinsk, Xarkov, Lvov və digər şəhərlərdə beynəlxalq sərgilərdə iştirak etmiş və müxtəlif diplomlarla təltif olunmuşdur.
Onun əsərləri:
- Sankt-Peterburqdakı Dekorativ Etnoqrafiya Muzeyinin ekspozisiyalarında
- Kiyevin Piroqov kəndində yerləşən Ukrayna Xalq Memarlığı və Həyatı Muzeyində yer alır.
O, bu muzeydə öz oyma işlərini nümayiş etdirmiş və bir evi rəngləmişdir.
Mariya Rudenko bütün həyatı boyu xalq mahnıları, tapmacalar, atalar sözləri, nağıllar, əfsanələr və adət-ənənələrə dair materiallar toplayıb tədqiq etmişdir.
Onun yaradıcılığı ilk dəfə 1949-cu ildə dünyaya təqdim olunmuşdur. Həmin il regional nəşriyyat onun topladığı xalq mahnılarını Qnat Tantsyura, İvan Qlinski və Yevhen Qorblun əsərləri ilə birlikdə kitab şəklində çap etmişdir.
Rudenko 14 may 2003-cü ildə vəfat etmişdir.
- Krım astronomu Nikolay Çernıx tərəfindən kəşf edilən kiçik planetlərdən birinə Mariya Rudenko tərəfindən idarə olunan "Horlitsiya" ansamblının şərəfinə adı verilmişdir.[4]
- 1993-cü ildə Mihiliv-Podilskidə "Ukrayna Vitinankası" adlı ümumukrayna tədbiri təşkil olunmuşdur.
- 2003-cü ildə etnoqrafiya və xalq sənəti muzeyi Mariya Rudenko adını almış və onun yaradıcılıq irsi burada qorunub saxlanılmışdır.[5]
- 2005-ci ildə 3-cü Ümumukrayna xalq sənəti festivalı "Ukrayna Vitinankası" Rudenkonun anadan olmasının 90 illiyinə həsr olunmuşdur.
- ↑ 1 2 3 Шевченківська енциклопедія. 5. Київ : Ін-т літератури ім. Т. Г. Шевченка. 2015. 575.
- ↑ 1 2 "Горлиця Поділля-біографічний нарис - Марія Руденко - Видатні особистості - Каталог статей - Cлобожани". slobozhane.at.ua. İstifadə tarixi: 2023-03-13.
- ↑ "Руденко Марія Авксентіївна". www.vocnt.org.ua. İstifadə tarixi: 2023-03-13.
- ↑ "На радість людям... До 90-річчя з дня народження Марії Оксентіївни Руденко". Вінницька обласна універсальна наукова бібліотека імені Валентина Отамановського (ukrayna). İstifadə tarixi: 2023-03-13.
- ↑ "Марія Руденко - наша гордість і берегиня українських традицій". rda-m-p.gov.ua. İstifadə tarixi: 2023-03-13.