Mariya Vasilyevna Rozanova (rus. Мари́я Васи́льевна Ро́занова; 27 dekabr 1929, Vitebsk – 13 dekabr 2023) — Rusiya yazıçısı və publisist, naşir, radio aparıcısı. Yazıçı Andrey Sinyavskinin həyat yoldaşı.[1]
| Mariya Rozanova | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 27 dekabr 1929 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 dekabr 2023 (93 yaşında) |
| Vətəndaşlığı |
 SSRİ  Fransa |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | baş redaktor, naşir, redaktor, yazıçı, zərgər[d], publisist, radioaparıcı[d], zərgər[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mariya Vasilievna Rozanova 27 dekabr 1929-cu ildə Belorusiya SSR ərazisində Vitebskdə anadan olub.
Moskva Dövlət Universitetinin incəsənət tarixi fakültəsini bitirib. Ədəbiyyat Muzeyində işləyib. Abidələrin və qədim əsərlərin bərpası ilə məşğul olub, Mossovet Teatr studiyasında dərs deyib, ekskursiya bələdçisi kimi işləyib. Sergey Gerasimov adına Ümum-Rusiya Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda və Abramtsevo Rəssamlıq Məktəbində dərs deyib. "SSRİ dekorativ sənəti" jurnalında məqalələrlə çıxış edib. Həmçinin Mariya Rozanova Moskvanın məşhur zərgərlərindən biri olub.
O, 1973-cü ildə əri, yazıçı Andrey Sinyavski ilə birlikdə SSRİ-ni tərk edib. 1977-1997-ci illərdə “Sintaksis” jurnalının naşiri və həm redaktoru, sonra isə baş redaktoru olub. Parisın ətraflarında yaşayıb.
Mariya Rozanova “Azadlıq Radiosu"nda “Biz xaricdəyik” verilişinin aparıcısı olub.[2]
2008-ci ildə Aleksandrina Vigilyanskayanın "Abram da Marya" sənədli filmi nümayiş olundu. Film Andrey Sinyavskiyə, Mariya Rozanovaya və onların rus ədəbiyyatına töhfələrinə həsr edilib.[3]
Mühacirətin ilk illəri Mariya Rozanova və Andrey Sinyavski üçün çətin keçdi. İtaliya və Fransa nəşriyyatlarından təkliflər gəlsə də, nəşriyyatlar onun kitablarını rus dilində çap etməyə həvəs göstərmirdilər. Bu dövrdə Mariya Rozanova müstəqil naşir olmaq qərarına gəldi. Əvvəlcə jurnalı Andrey Sinyavskinin (Abram Tertz ədəbi təxəllüsü ilə nəşr olunan) əsərlərini dərc etmək üçün düşünən Rozanova tezliklə anladı ki, mühacirətdə yaşayan və çap edə bilməyən digər yazıçılar arasında da tələbat var. Avropanın ədəbi dairələrində məşhur olan və rus mühacirətinin digər dövri nəşrləri - "Russkaya Mysıl", "Posev və Continent"[4][5][6] jurnalları ilə polemika aparan "Sintaksis" jurnalı belə yarandı. Nəşriyyatda o, özünü YMCA-Press nəşriyyatına[7] başçılıq edən mühacirətdən olan digər naşir Nikita Struvenin[8] rəqibi hesab edirdi.
Vəsait çatışmazlığından Rozanova jurnalda bütün əsas işləri özü görürdü. O, redaktor, korrektor, mətbəəçi və idarəçi idi. O, həm də naşir kimi işləyirdi və özü də mətbəədə dəzgah arxasında dayanırdı.
Mariya Rozanova təkcə ərinin əsərlərini çap etdirməklə kifayətlənməyib, həm də kommersiya layihələri həyata keçirib, yəni öz əsərlərini öz pulu ilə çap etdirən müəlliflərin redaktoru və naşiri olub. Bir neçə müsahibəsində o, MKİ-nin sifarişi ilə SSRİ-nin Mərkəzi Asiya respublikaları üçün rusofob ədəbiyyatı çap etdiyini etiraf edib: "Məsələ burasındadır ki, mən uzun illər sintaktik məhsullarla yanaşı, müxtəlif şəxslərdən və təşkilatlardan çap sifarişləri alan “Sintaksis” jurnalımı öz mətbəəmdə çap etdirmişəm. Və bir gün yeni bir müştəri mənə zəng etdi və böyük çap layihəsini müzakirə etmək üçün onun yanına gəlməyimi xahiş etdi. Mənə dedi, qocalmışam, mənim üçün ora çətindir gəlmək, siz gəlin. Mən onun yanına getdim. Və mən özümü müsəlman ölkələri üzrə mütəxəssis, məşhur səyyah və etnoqrafın oğlu, təqaüdçü professor Benniqsenin gözəl evində tapdım (bax: “Legends and Tales of Central Asia, toped by Count A.P. Bennigsen”, Sankt-Peterburq, 1912). O, mənə Mərkəzi Asiya Tədqiqatları Cəmiyyətindən sifarişini təklif etdi (Oxsubs-da Müsəlmanlar üzrə Müsəlmanlar Cəmiyyətindən). Mən birinci kitab üçün smeta (layihə məbləği) təkilf edim. Amma mən ilkin hesablamalar aparan kimi inanılmaz bir şey baş verdi: müştəri üzünü qaşqabaqlı tutmaq və heç olmasa müştərilərin etdiyi kimi “bir az baha” olduğunu eyham etmək əvəzinə birdən deyir: “Mariya Vasilyevna, sən çox az pul tələb etmirsən? Təəccübləndim, amma imtina etmədim və kitab çapı başa çatdıqdan sonra onu götürmək üçün Oksforddan Asiya Cəmiyyətinin rəhbəri özü gəldi. Bu Çikaqo Universitetində Benniqsenin keçmiş tələbəsi olan böyük amerikalı alim E.Uimbuş idi. Sonra ikinci, üçüncü kitabı nəşr etdim və dördüncü kitabda bir amerikalı dediki ki, işim üçün pulu bank çeki ilə yox, nağd şəkildə ödəniş etməyi üstün tuturam. Bu ifadə ilə hər şey öz yerinə düşdü - mən çox yaxşı bilirdim ki, Qərbdə yalnız məxfi xidmətlər “qara pul”la ödəniş edirlər. Ümumilikdə mətbəəmdən iyirmi kitab çıxdı. Bunlar arasında “Türküstan – müstəmləkə”, “Qazaxlar 1917-ci ilə qədər ruslar haqqında”, “1916-cı ildə qazaxların və qırğızların üsyanı”, “Üç imam” və daha on altı kitab var idi. Bu əsərlər heç vaxt kitab mağazalarında satışa çıxarılmadılar.[9] Onlar hətta Avropa və Amerikanın universitet kitabxanalarında da yoxdur. Bütün nüsxələr Mərkəzi Asiya respublikalarına göndərildi. Onu da qeyd edim ki, bu möhtəşəm amerikalı alimin karyerası da çox gözəl alındı. O, tezliklə “Azadlıq” radiosunun direktoru oldu".
Mariya Rozanovanın fərdi nəşrləri arasında ədəbi dairələrdə qarışıq reaksiyaya səbəb olan Sinyavskinin "Puşkinlə gəzintilər" kitabı da var.[7]
Pavel Uvarov xatırlayırdı: “Mariya Vasilievna Rozanova, insan öz şeirini gətirəndə belə hallarda deyir: “Bağışlayın, amma mən canlı şairlərin şeirlərini oxumuram”.[10]
- ↑ "О Марии Розановой на сайте «Журнальный зал»". 2012-02-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-09-03.
- ↑ Толстой И. Полвека в эфире. 1977. Радио «Свобода».
- ↑ Калмыкова В. Русский журнал. — 2008. dekabr.
- ↑ Из архива журнала «Континент» Arxiv surəti 30 oktyabr 2013 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Структура периодики третьей Русской эмиграции Arxiv surəti 14 mart 2010 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Зарубин В. Путеводитель по русской и русскоязычной периодике в Европе Arxiv surəti 14 aprel 2010 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ 1 2 Степанов Е. Мария Розанова: А кормят меня графоманы. 2014-07-14 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ "Никита Алексеевич Струве (биография)". 2010-01-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-11-15.
- ↑ Мария Розанова. Кавказская пленница // Независимая газета (rus). — 2001. — 11 may.
- ↑ ИНТЕРВЬЮ С ПАВЛОМ ЮРЬЕВИЧЕМ УВАРОВЫМ от 14 апреля 2009 г. : Институт гуманитарных историко-теоретических исследований имени А. В. Полетаева (ИГИТИ) : Государственный…
- Бабурин В. Брежневская эпоха и современная Россия. Радио «Свобода». — 2006. dekabr.
- Ганапольский М., Пешкова М. Книжное казино. Радиостанция «Эхо Москвы». — 2003. iyun.