Mari de Qurney (6 oktyabr 1565[1][2], Paris[3] – 13 iyul 1645[1][2], Paris[3]) — fransız yazıçısı. O, bir roman və bir sıra ədəbi əsərlər, o cümlədən "Kişi və qadınların bərabərliyi" (Égalité des hommes et des femmes, 1622)[4] və "Xanımların şikayəti" (Grief des dames, 1626) adlı əsərlər yazmışdır.[5] O, qadınların təhsil almalı olduğunu israrla müdafiə edirdi. Qurney eyni zamanda Mişel de Montenin redaktoru və şərhçisi olmuşdur. Monten vəfat etdikdən sonra, Qurney onun "Esselər" (Essais) adlı əsərini edib nəşr etdirmişdir.
| Mari de Qurney | |
|---|---|
| fr. Marie de Gournay | |
 | |
| Doğum tarixi | 6 oktyabr 1565[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 iyul 1645[1][2] (79 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri |
|
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, filosof, yazıçı, esseist, şair |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Mari de Qurney 1565-ci ildə Parisdə anadan olmuşdur.[6] Atası Giyom Le Jars Fransa kralı III Henrinin xəzinədarı idi. 1568-ci ildə o, Pikardiyada Qurney mülkiyyəti üzərində feodal hüquqlar əldə etmiş, 1573-cü ildə isə Nefvi mülkünü alaraq "Nefvi və Qurney ağası" olmuşdur. 1577-ci ildə atasının qəfil ölümündən sonra ailəsi Qurney Sur-Aronde şəhərinə köçmüşdür.[6] Mari avtodidakt (özünü öyrədən) idi. O, humanitar elmləri araşdırmış və Latın dilini özü öyrənmişdir. Tədqiqatları onu Mişel de Montenin əsərlərini kəşf etməyə aparmışdır. 1588-ci ildə Parisdə ona məktub yazaraq görüşmüş və onun "qəbul edilmiş qızı" olmuşdur.[7] Qurney 1594-cü ildə ilk kitabını – "Cənab Montenin gəzinti yeri" əsərini nəşr etdirmişdir.[6] 1591-ci ildə anası vəfat etdikdən sonra Mari Parisdə yaşamağa qərar vermiş, ailə evini isə qardaşı Çarlza buraxmışdır. 1608-ci ildə o, evi satmaq məcburiyyətində qalmışdır. 1592-ci ildə Monten vəfat etdikdən sonra onun dul arvadı Fransuaza de la Şassen Qurneya Montenin "Esselər" əsərinin və nəşrini həvalə etmişdir. 1595-ci ildə o, "Esselərin" Moteninin ölümündən sonrakı ilk nəşrini, 1598-ci ildə isə yenilənmiş versiyasını çap etdirmişdir. O, Parisdə məskunlaşaraq yazıçılıqla dolanmağa qərar vermişdir. 1608-ci ildə "Anju Hersoqu cənabımıza Xoş gəlmişsiniz" adlı uşaq təhsili mövzusunda kitab nəşr etdirmiş və bu, Parisin intellektual dairələrində ona geniş tanınma qazandırmışdır. 1610-cu ildə "Fransa və Navarr Kralının Ruhuna Vida" adlı əsəri böyük qalmaqala səbəb olmuşdur, çünki bu kitabda yezuitləri (isəviləri) müdafiə etmişdir, halbuki onlar IV Henrinin qətlində şübhəli bilinirdilər. O, satirik pamfletlərdə "Anti-Qurney" adı ilə lağa qoyulmuş və yaşlı, tərs qadın kimi təsvir edilmişdir.[6]
Parisdə Mari de Qurney, Henri Luis Habert de Montimor ilə tanış olmuş və alim Yustus Lipsius onu Avropaya qadın yazıçı kimi təqdim etmişdir. Qurney, Kraliça Marqo, Fransa kralı IV Henrix, Mari de Mediçi, XIII Lüdovik, Gerşevil markizası və nazirlər Villerua və Jannin üçün yazılar yazaraq özünə himayədarlar tapmışdır.[8][9] Kraliça Marqo onun himayədarına çevrilmiş, onu kraliçanın saray salonuna dəvət etmiş və rüblük maliyyə dəstəyi ayırmışdır.[10] Qurney Sallyusti, Ovidi, Virgil və Tatsit əsərlərini tərcümə etmişdir. O, həmçinin pişiyi Léonora (Montenin qızının daşıdığı ad) və Janna Dark haqqında şeirlər yazmış, Ronsarın əsərlərini uyğunlaşdırmış, hökmranlar üçün yazılar qələmə almış və Zərif xanımlar adlı cərəyanı tənqid etmişdir.[11]
1619-cu ildə o, "Virgil, Tatsit və Sallyustinin bəzi əsərlərinin versiyaları" adlı tərcümələr toplusunu nəşr etdirmiş və ön sözündə Fransisk de Malherbenin Fransız dilini "saflaşdırmaq" fikrinə qarşı çıxmışdır. Buna görə o, gülünc, keçmişə bağlı və "yaşlı qız" olmaqda ittiham edilmişdir.[6] Buna cavab olaraq 1622-ci ildə "Kişi və qadınların bərabərliyi" adlı cəsarətli bir kitab nəşr etmişdir, bu əsəri Avstriyalı kraliça Annaya həsr etmişdir.[4]
1624-cü ildə o, Pyer de Ronsarın "Kral üçün təşəkkür" poemasını cəsarətlə yenidən işləyərək nəşr etdirmişdir. 1626-cı ildə "Cənab Montenin Gəzinti yeri: Plutarxın əsərlərində sevgi haqqında" adlı romanında qadınların kişilərdən asılı olduqda üzləşdiyi təhlükələri araşdırmışdır. Həmin il onun əsərlərindən ibarət "Gənc xanım Qurneyin kölgəsi" toplusu nəşr olunmuşdur. O, Sent Onore küçəsində bir mənzilə köçmüş və Fransız Akademiyasının yaradılmasına kömək etmişdir. Kardinal Rişelyenin ona ayırdığı kiçik pensiya hesabına 1635-ci ildə Montenin "Esselər" əsərinin yeni nəşrini çap etdirmişdir. 1641-ci ildə "Qurney xanımın məşvərətləri və ya hədiyyələri" adlı əsərlər toplusunu nəşr etdirmişdir. O, 1645-ci ildə 79 yaşında vəfat etmiş[11] və Parisdəki Sent-Yustas kilsəsində dəfn olunmuşdur.[12] Mari de Qurney Fransada ədəbi tənqidə töhfə verən ilk qadın yazıçı və kişi və qadınların bərabərliyi uğrunda açıq şəkildə mübarizə aparan ilk qadın müəlliflərdən biri hesab olunur. Onun sonuncu çap olunmuş əsərləri təxminən 1000 səhifəlik bir kolleksiya təşkil edir.
- Œuvres complètes : Les advis ou Les présens de la demoiselle de Qurney ; T. Du Bray, 1634 Lire en ligne sur Gallica
- avant 1588 : un sonnet et une ode dans les « Regrets funèbres sur la mort d'Aymée ». In Œuvres de Pierre de Brach (Le Tombeau d'Aymée)
- 1594 : Le Proumenoir de Monsieur de Monten
- 1595 : Préface sur les Essais de Michel, seigneur de Monten Lire en ligne sur gallica, in Les Essais de Michel Seigneur de Monten
- 1595 : hommage en prose à Jean de Sponde, dans Response du Feu Sieur de Sponde...
- 1598 : Preface sur les Essais de Michel, seigneur de Monten, in Les Essais de Michel Seigneur de Monten
- 1608 : Bienvenue de Monseigneur le duc d'Anjou
- 1610 : Adieu de l'Ame du Roy de France et de Navarre Henry le Grand, avec la Défense des Peres Jesuites
- 1619 : Versions de quelques pièces de Virgile, Tacite, Salluste, avec l'Institution de Monseigneur, frere unique du Roy (comprend également un « traicté sur la Poësie »).
- 1620 : Eschantillons de Virgile
- 1620 : deux poèmes dans Les Muses en deuil
- 1621 : Traductions. Partie du Quatriesme de l'Eneide, avec une oraison de Tacite, et une de Saluste
- 1622 : Égalité des Hommes et des Femmes[4]
- 1624 : Remerciement, au Roy
- 1626 : L’ombre de la Damoiselle de Qurney – œuvre composée de mélanges – L’homme est l’ombre d’un songe & son œuvre est son ombre qui comprend
- 1628 : trois poèmes, in Recueil de plusieurs inscriptions proposées pour remplir les Tables d'attente estans sous les statues du Roy Charles VII et de la Pucelle d'Orléans...
- 1634 : Les Advis, ou les Presens de la Demoiselle de Qurney (ajoute à L'Ombre : Discours sur ce livre à Sophrosine, Oraison du Roy à S. Louys durant le siège de Rhé, Première delivrance de Casal, De la temerité et la traduction du VIe livre de l'Énéide).
- 1635 : un poème, in Le Sacrifice des Muses
- 1635 : un poème, in Le Parnasse royal
- 1641 : réédition des Advis
- 1642 : deux épigrammes, in le Jardin des Muses
- 1643 : les petits gros hommes dirigent le monde
- 1644 : une épigramme, in l'Approbation du Parnasse qui précède Les Chevilles de Me Adam Menuisier de Nevers
- Conroy, Derval. 'A Defence and Illustration of Mari de Qurney: Bayle’s Reception of ‘Cette Savante Demoiselle’, French Studies Bulletin, 40.152 (2019): 51–54. https://doi.org/10.1093/frebul/ktz009
- Conroy, Derval; 'Mari de Qurney’s “Advis à quelques gens d’Église” and the Early Modern Rigorist Debate. Romanic Review 112.3 (2021): 423–36. doi: https://doi.org/10.1215/00358118-9377342
- Dezon-Jones Elyane, Mari de Qurney. Fragments d’un discours féminin, Paris, José Corti, 1988.
- Fogel Michèle, Mari de Qurney, itinéraires d’une femme savante, Paris, Fayard, 2004.
- Schiff, Mario. La Fille d'alliance de Montaigne, Marie de Gournay. Paris: Honoré Champion. 1910.
- Les historiettes de Tallemant des Réaux, t. II, p. 124-128, Paris, 1834.
- Œuvres complètes réalisées par J.-C. Arnould, E. Berriot-Salvadore, M.-C. Bichard-Thomine, C. Blum, A. L. Franchetti, V. Worth-Stylianou, Paris, Honoré Champion, 2002.
- Égalité des hommes et des femmes, suivi de Grief des Dames, édition établie par Claude Pinganaud et présentée par Séverine Auffret, Paris, Arléa, 2008.
- Beaulieu J.P., Fournier H. "Pratiques Dialogiques et réécriture dans l'oeuvre de Mari de Qurney", Neophilologus, volume 82, number 3 (1998), 357–367, DOI:10.1023/A:1004225101249.
- Noiset Marie-Thérèse, "Mari de Qurney et le caprice des siècles", Études françaises, vol. 29, n° 3, 1993, p. 193-205. Texte intégral.
- Dezon-Jones Elyane, "Mari de Qurney" in Writings by Pre-Revolutionary French Women, Anne R. Larsen, Colette H. Winn, New York, Garland, 1999, 237–42.
- Freeman Ring, Lynn Wendy, 'In Her Own Fashion': Mari de Qurney and the Fabrication of the Writer's Persona, 2007. texte intégral.
- Frelick Nancy, "(Re)Fashoning Mari de Qurney" in La Femme au XVIIe siècle. Actes du colloque de Vancouver. University of British Columbia. 5-7 octobre 2000 édités par Richard G. Hodgson, Tübingen, Gunter Narr, 2002. https://books.google.com/books?id=UY8ONbC9l9ECpg=PP1 extrais.
- Venesoen Constant, "Mademoiselle de Qurney" in Études sur la Littérature féminine du XVIIe siècle,Birmingham, Summa, 1990,p. 13-42 Texte intégral
- Maryanne Cline Horowitz, "Mari de Qurney, Editor of the Essais of Michel de Monten : A Case-Study in Mentor-Protegee Friendship", The Sixteenth Century Journal, vol. 17, n°3, autumn, 1986, texte disponible.
- Poudérou Robert, Parce que c'était lui, parce que c'était moi, pièce de théâtre parue en 1992[13] mettant en scène Michel de Monten, Mari de Qurney et Françoise de La Chassaigne Dossier de presse.
- Jean-Claude Idée, Parce que c'était lui, pièce de théâtre parue en 2014 dans les Cahiers des Universités Populaires du Théâtre et jouée au Théâtre Montparnasse, à Paris.
- Mari de Qurney, "Escritos sobre la igualdad y en defensa de las mujeres" M. Cabré i Pairet & E. Rubio Hernández (Eds.) Spanish translation by M. Cabré i Pairet, E. Rubio Hernández & E. Teixidor Aránegui. Madrid, CSIC, 2014. http://libros.csic.es/product_info.php?products_id=772.
- Jenny Diski, "Apology for the Woman Writing", Virago Press, 2008 ISBN 9781844083855 : a work of historical fiction based on the life of Mari de Qurney
- ↑ 1 2 3 4 Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Marie le Jars de Gournay // FemBio database (alm.).
- ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #118964968 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ 1 2 3 Égalité des hommes et des femmes by Marie de Gournay, in French
- ↑ Grief des dames by Marie de Gournay, in French
- ↑ 1 2 3 4 5 Anne R. Larsen & Colette H. Winn. Writings by Pre-revolutionary French Women. Psychology Press. 2000. 237. ISBN 9780815331902.
- ↑ De Gournay, Marie. Égalité des hommes et des femmes. arléa. 2008. səh. 12.
- ↑ Whipp, Koren. "Marie le Jars de Gournay." Project Continua (2014): [date accessed], http://www.projectcontinua.org/marie-le-jars-de-gournay/.
- ↑ Sartori, Eva. "Marie de Gournay". Allegorica. Vol. IX, Winter 1987, Summer 1988. The University of Texas at Arlington, 135-41.
- ↑ Monique Frize, Peter R. D. Frize & Nadine Faulkner. The Bold and the Brave: A History of Women in Science and Engineering. University of Ottawa Press. 2009. 79. ISBN 9780776607252.
- ↑ 1 2 Anne R. Larsen & Colette H. Winn. Writings by Pre-revolutionary French Women. Psychology Press. 2000. 238. ISBN 9780815331902.
- ↑ "Marie DE GOURNAY : Biographie, Tombe, Citations, Forum... - JeSuisMort.com". JeSuisMort.com (fransız). İstifadə tarixi: 2018-11-17.
- ↑ "Montaigne ou Dieu que la femme me reste obscure. - ROBERT POUDEROU vu par". 17 August 2011.