Lorna Marqaret Arnold (qızlıq soyadı Reinbou; d. 7 dekabr, 1915 – ö. 25 mart, 2014) — Britaniyanın nüvə silahı proqramları ilə bağlı əsərlərin müəllifi olan britaniyalı tarixçi.
| Lorna Arnold | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 6 dekabr 1915 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 25 mart 2014 (98 yaşında) |
| Fəaliyyəti | diplomat |
| Mükafatları | Şablon:Wikidata/P166 |
| lornaarnold.org | |
Londonun Bedford Kollecinin məzunu olan Lorna Marqaret qadınlar üçün Kembric Təlim kollecində müəllimlik təhsili alıb, lakin 1940-cı ildə müəllimlikdən ayrılıb. İkinci Dünya Müharibəsi zamanı o, Ordu Şurasının katibliyində xidmət edib. 1944-cü ildə Xarici İşlər Nazirliyinə keçərək Avropa Məsləhət Komissiyasının katibliyində bir bölməyə rəhbərlik edib.
1945-ci ilin iyun ayında Berlinə köçərək Müttəfiq Nəzarət Şurasının bir hissəsi kimi İqtisadiyyat Direktoratında Fransa, Amerika və Rusiyadan olan həmkarları ilə birlikdə çalışıb. Onun vəzifəsi rayonların idarə olunmasını əlaqələndirmək və əhaliyə ərzaq təminatını təşkil etmək olub. 1946-cı ilin noyabr ayında Vaşinqtona göndərilib və burada ABŞ və Britaniya tərəfindən işğal olunmuş Almaniya zonalarının birləşdirilərək Bizoniya yaradılması üçün aparılan danışıqlarda Britaniya nümayəndə heyətinin tərkibində olub. O, 1949-cu ilə qədər Pentaqonda çalışıb.
1959-cu ilin yanvarında Böyük Britaniyanın Atom Enerjisi İdarəsinə qoşulub və burada Səlahiyyətli Sağlamlıq və Təhlükəsizlik Şöbəsi daxilində çalışaraq 1957-ci il Vindskeyl yanğınının araşdırılmasını əlaqələndirib. Daha sonra bu hadisə haqqında bir kitab yazıb. 1967-ci ildə Marqaret Qouinq ilə birlikdə Britaniyanın nüvə silahı proqramlarının tarixi üzərində işləməyə başlayıb. İkinci rəsmi tarixçi kimi o, əvvəllər məxfi saxlanılan sənədlərə çıxış əldə edib və bu proqramlarda iştirak etmiş bir çox şəxsləri şəxsən tanıyıb. O, 1957-ci il Vindskeyl yanğını, Avstraliyada keçirilmiş nüvə silahı sınaqları və Britaniyanın hidrogen bombası proqramı haqqında tarixi araşdırmalar hazırlayıb.
Yaşlı vaxtlarında belə o, kəşfiyyat və tarix sahəsindəki müzakirələrdə fəal iştirak edirdi.
Lorna Marqaret Reinbou 7 dekabr 1915-ci ildə Midlseksdə, Harlsdendə, 35 Kreyven Park ünvanında anadan olub.[1] O, Kennet Uolles Reinbou və Lorna Perl Reinbou (qızlıq soyadı Doson) cütlüyünün beş övladından ən böyüyü idi. Onun üç kiçik bacısı – Hilari, Rozmari və Rut, həmçinin bir kiçik qardaşı – Cefri var idi.[2] Atası Birinci Dünya Müharibəsində Kral Dəniz Diviziyası və Kral Dəniz Hava Xidməti tərkibində xidmət edib.[2] Müharibədən sonra o, fermer olub və ailə Fleksvud adlı bir fermaya, Gilford yaxınlığına köçüb.[3] Bir gün şam yeməyi zamanı valideynlərinin satdığı bir inəyin çox güman ki, daha yaxşı bir ev tapmadığını anlayaraq vegetarian olmağa qərar verib.[4]
Reinbou Uanborou ibtidai məktəbində təhsil alıb.[5] Onun imtahana girdiyi 1927-ci ilə qədər kəndlərindən heç bir qız orta məktəbə getmək üçün təqaüd qazanmamışdı, lakin o, iki başqa qızla birlikdə bu təqaüdü əldə edib.[6] 1927-ci ilin sentyabrında o, Qızlar üçün Gildford Qraflıq məktəbində təhsil almağa başlayıb.
Ailəsi 1931-ci ildə Kiçik Prestvik ferması adlı bir süd fermasına, Haslmir yaxınlığına köçsə də, o, Gilfordda qalıb və bu məktəbdən universitetə təqaüd qazanan ilk tələbə olub.[4][7] 1934-cü ildə Ridinq Universiteti və London Universitetinə qəbul imtahanları verib və hər ikisindən təqaüd təklifi alıb. O, London Universitetinin kiçik qadınlar kolleci olan Bedford kolleci seçib. Bu, Böyük Britaniyada qadınlara dərəcə verən ilk kollec idi. O, burada İngilis dili üzrə təhsil alıb və 1937-ci ildə İncəsənət bakalavrı dərəcəsi ilə məzun olub.[8]
Məzun olduqdan sonra Reinbou Qadınlar üçün Kembric Təlim Kollecində müəllimlik təhsili alıb. Həmin dövrdə bu, təxminən 50-60 tələbəsi olan kiçik bir qadınlar kolleci idi. Kollec Fennerin kriket meydanının yaxınlığında yerləşsə də, o zaman rəsmi olaraq Kembric Universitetinə bağlı deyildi və yalnız 2007-ci ildə universitetin tərkibinə daxil edilib.[9]
O, müəllimlik sertifikatı alaraq 1938-ci ildə Belper məktəbində İngilis dili müəllimi kimi işə düzəlib. Lakin tez-tez özündəngetmə halları ilə üzələşdiyinə görə 1940-cı ildə ailəsinin Kiçik Prestvik fermasına geri qayıdıb.[10]
Reinbou Ailə Planlaşdırma Assosiasiyasında işləməyə başladı. 26 iyul 1949-cu ildə o, Vaşinqtonda tanış olduğu amerikalı xor rəhbəri və səs yazma mühəndisi Robert Arnold ilə evləndi və adını Lorna Arnold olaraq dəyişdi. Onların iki oğlu oldu: 1950-ci ildə Cefri, 1952-ci ildə isə Stiven dünyaya gəldi. O, Cefri doğulmazdan üç həftə əvvələdək FPA-da işləməyə davam etdi. Ailə əvvəlcə Çelsidə, 3 Çeyn Uok ünvanında, kirayə haqqı ödəmədən, bir çardaq mənzilində yaşayırdı. Robert burada yarımştat işlə məşğul idi – o, Benton Fletçer tərəfindən Milli Fonda bağışlanmış Elizabet dövrünə aid musiqi alətlərindən ibarət kolleksiyanı bərpa edirdi.[11] Bu alətlərə vircinal, klavesin və klavikord kimi qədim klaviatura alətləri daxil idi. Binanın aşağı mərtəbələri həmin alətlər üçün muzey kimi fəaliyyət göstərirdi. 1952-ci ilin sonunda Milli Fond bu klaviatura alətləri kolleksiyasını Fenton Housa köçürdü. Ailə əvvəlcə Brondesberi rouda, sonra isə 1953-cü ildə Oksgeyt Qardensdə aldıqları evə köçdü. Robert BBC-də The Goon Show və BBC World Service üçün studiya meneceri kimi işləyirdi. Daha sonra EMI şirkətində işləməyə başladı və burada stereofonik səs və LP (long play) plastinkalarının təkmilləşdirilməsi ilə məşğul oldu. Stivenin doğulmasından sonra Lornanın sağlamlığı pisləşdi və o, histerektomiya əməliyyatı keçirdi. Bu müddətdə xalası Fil uşaqlarına baxırdı. 1955-ci ildə əri ABŞ-a qayıtdı və Lorna təkbaşına ana oldu. O, yenidən işləməyə başladı – əvvəlcə bir peçenye fabrikində, daha sonra isə bir sıra katibəlik işlərində çalışdı.[12]
Arnold Fizika İnstitutunun üzvü idi, bu isə fizik olmayan biri üçün nadir bir nailiyyət sayılırdı. O, həmçinin Radiasiyadan Mühafizə Cəmiyyətinin fəxri üzvlüyünə layiq görülmüşdü.[13] 2009-cu ildə nüvə tarixi sahəsindəki fəaliyyəti üçün Ridinq Universiteti ona Fəxri doktorluq dərəcəsi vermişdi.[14] 1980-ci illərdə onun fizik dostu Rudolf Payerls onu Böyük Britaniyada qlobal münaqişələrə alternativ yollar axtaran əsas təşkilatlardan biri olan Oksford Tədqiqat qrupunun liderlərindən Stsilla Elvorti ilə tanış etdi.[15] Elvorti vasitəsilə Arnold nüvə tərksilahı hərəkatına qoşuldu.
O, nüvə silahları və nüvə enerjisi mövzularında təhlükələrə diqqət çəkən Talkworks təşkilatı üçün bir sıra video təqdimatlarda iştirak etdi. Həmçinin, televiziya layihələrində çalışdı, o cümlədən BBC üçün 1990 və 2007-ci illərdə Vindskeyl haqqında iki sənədli film üzərində işləyib. Bundan əlavə, BBC tərəfindən ləğv edilən Altı seriyalı sənədli film – Nüvə dövrü layihəsində iştirak edib. BBC Radio-nun A Room with a View proqramının bir buraxılışında o, Birmingem Universitetində Payyerls-in Friş-Payyerls memorandumunu yazdığı otağı ziyarət etdi.[16] Arnold 2002-ci ildə hüquqi cəhətdən kor elan edildi,[17] lakin 2012-ci ildə 96 yaşında "Mənim qısa əsrim" adlı xatirələrini nəşr etdirdi. Bu kitabda o, fermer həyatından tutmuş nüvə araşdırmaları və inkişafı sahəsində tanınmış şəxslərlə dostluqlarına qədər həyatını təsvir edirdi. Deili Teleqraf qəzetinin qeyd etdiyi kimi, bu kitab "eyni zamanda cinsi səbəbdən daha yüksək mövqeyə çatmaqdan məhrum edilmiş minlərlə qadından birinin həyatını sənədləşdirirdi." O, 25 mart 2014-cü ildə, Oksfordşirdə, Cumnor şəhərindəki Oksenford Haus baxım evində, insult keçirdikdən sonra vəfat etdi.[1]
- (1974). Independence and Deterrence: Britain and Atomic Energy, 1945–52: Volume 1: Policy Making. (With Margaret Gowing). London: Macmillan. ISBN 0-333-15781-8.
- (1974). Independence and Deterrence: Britain and Atomic Energy, 1945–52: Volume 2: Policy Execution. (With Margaret Gowing). London: Macmillan. ISBN 0-333-16695-7.
- (1987). A Very Special Relationship: British Atomic Weapon Trials in Australia. London: HMSO Books. ISBN 0-11-772412-2.
- (2001) Britain and the H-Bomb. London: Palgrave Macmillan ISBN 0-312-23518-6 (with Katherine Pyne)
- (2005) Britain, Australia and the Bomb: The Nuclear Tests and Their Aftermath. (International Papers in Political Economy) (with Mark Smith) London: Palgrave Macmillan ISBN 1-4039-2101-6
- (2007) Windscale 1957: Anatomy of a Nuclear Accident. London: Palgrave Macmillan ISBN 0-230-57317-7
- (2012) My Short Century. Palo Alto, California: Cumnor Hill Books ISBN 978-0-9837029-0-0
- Lorna Arnold web site Includes pictures from her memoir.
- UK Nuclear Historian on Nuclear Weapons Then and Now — YouTube platformasında
- UK Nuclear Historian on Nuclear Power in Today's World — YouTube platformasında
- ↑ 1 2 Şablon:Cite odnb
- ↑ 1 2 Stout, Kate. "Ancestors of Lorna Margaret Rainbow" (PDF). 15 October 2013. İstifadə tarixi: 3 June 2017.
- ↑ Arnold, 2012. səh. 14
- ↑ 1 2 "Lorna Arnold – obituary". Daily Telegraph. 4 May 2014. İstifadə tarixi: 6 May 2014.
- ↑ Arnold, 2012. səh. 20–24
- ↑ Arnold, 2012. səh. 25–26
- ↑ Cathcart, Brian. "Lorna Arnold obituary | Environment". The Guardian. 27 March 2014. İstifadə tarixi: 28 March 2014.
- ↑ Arnold, 2012. səh. 53, 60
- ↑ Burton, Nikki. "Hughes Hall achieves full college status". Varsity. İstifadə tarixi: 20 June 2017.
- ↑ Arnold, 2012. səh. 63
- ↑ Arnold, 2012. səh. 117–125
- ↑ Arnold, 2012. səh. 128–131
- ↑ Arnold, 2012. səh. 188
- ↑ "University of Reading awards Honorary Degrees to nuclear weapons programme expert and a former President of its Council". University of Reading. 15 December 2009. İstifadə tarixi: 21 June 2017.
- ↑ Arnold, 2012. səh. 179
- ↑ Arnold, 2012. səh. 176–178
- ↑ Arnold, 2012. səh. 170–171