Leda Valyadares

Leda Neri Valyadares Frías 21 dekabr 1919-cu ildə Argentina, San Migel de Tukuman şəhərində Aurora Frías və Fermín Valyadaresin ailəsində dünyaya gəlib. ^[2][3] Anasının əcdadları Santyaqo del Estero əyalətinin patrisian (nüfuzlu) ailələrindən idi və onların arasında Füliks Iqnasio Frías və onun oğlu Feliks Frías da var idi.^[2][4] Atası isə iki kitab nəşr etdirmiş bir yazıçı, həmçinin həvəskar müğənni və şair idi.^[4]

Tukuman sərhəd bölgəsi olduğu üçün Valyadares burada təkcə Avropa klassik musiqisi ilə deyil, həm də Kalçaquí vadilərində yaşayan amerikalı yerli xalqların xalq musiqisi ilə tanış olub.^[5] Hər iki valideyni musiqiyə həvəsli idi və tez-tez musiqili gecələr təşkil edirdilər. Valyadares gənc yaşlarından Sara Karerasın rəhbərliyi altında piano dərsləri almağa başlayıb.^[6]

Valyadares və qardaşı Rolando "Çivo" caz və blüz musiqisini araşdırmağa başlayıblar. Yeniyetməlik dövründə onlar Adolfo Abalos, Manuel Qómez Karrilyo, Qustavo "Kuçi" Lequisamon, Enrike "Mono" Vilyeqas, Rodriqo Montero və daha sonra Lois Blyu adı ilə tanınan Lusiya Klaudiya Bolonyini Migez kimi musiqiçilərdən ibarət Fihos (Folklorik, İntuitiv, Caz, Orijinal və Sürreal) adlı bir qrup yaradıblar. Valyadares səhnədə Enn Key təxəllüsü ilə çıxış edirdi. Varlı ailələrdən olmalarına baxmayaraq, onlar birlikdə musiqi ifa etməklə elitanın zövqünə qarşı çıxmağa çalışırdılar.^[7]

Valyadares 1939-cu ildə yeni yaradılmış Tukuman Milli Universitetinin ilk kursuna qəbul olunaraq ingilis dili üzrə təhsil almağa başlayıb. Bir ildən sonra isə ixtisasını dəyişərək fəlsəfə və pedaqogika sahəsinə keçib. ^[3] O, Avropa ədəbiyyatını böyük həvəslə oxuyur, əsasən fransız və ispan simvolizmi və sürrealizminə fokuslanırdı. Bundan əlavə, avanqard poeziyaya maraq göstərirdi ^[4] və Franz Brentano, İmmanuel Kant və Osvald Şpenqler kimi alman filosoflarını araşdırırdı.^[8]

Valyadares 1940-cı ildə El mar ("Dəniz") kimi regional jurnallarda və 1941-ci ildə La pirámide ("Piramida") jurnalında şeirlər nəşr etdirməyə başlayıb. O, 1940-cı ildə Kantiko jurnalının ilk buraxılışında yeddi şeir təqdim edib^[4] və ömrü boyu poeziya kitabları nəşr etdirib. Valyadares şair Olga Orozco ilə dostlaşıb və onun vasitəsilə Alejandra Pizarniklə tanış olub.^[9]

1941-ci ildə Kafayyate şəhərində keçirilən Karnaval şənliklərində iştirak edərkən, ilk dəfə Salta əyalətinin folklor musiqi üslubu ilə tanış olub. 1943-cü ildə fəlsəfə təhsilindən imtina edərək, Əyalət İncəsənət Akademiyasında dərslərə qatılıb. Burada klarnet çalmağı öyrənib və Renessans musiqisində ixtisaslaşmış qadın kvartetində oxuyub. Bir il sonra, tədris proqramında klassik üslublarda özünü ifadə edə bilmədiyini hiss edərək akademiyanı tərk edib. Bunun əvəzinə,La-Rioxa, San-Fernando-del-Valye-de-Katamarka və San-Salvador-de-Jujuy əyalətlərində ənənəvi musiqini öyrənmək üçün öz hesabına səyahətə çıxıb.^[10]

1948-ci ildə fəlsəfə və pedaqogika üzrə təhsilini uğurla başa vurduqdan sonra, Valyadares anası və dostu Nelli Qarsíya Alvares ilə birlikdə Avropaya səyahət edib.^[2][11] Geri dönüş səfərində onların gəmisi Braziliyanın Baiya limanında dayanarkən Valyadares Makumba ayinini izləyib və bu ayinin zərb ritmləri ilə baquala (Argentina şimal-şərqinin xalq musiqisi) arasındakı bənzərliyi hiss edib. O, evə qayıtmaq əvəzinə səyahətini yarımçıq saxlayaraq Karakasa gedib və burada Afro-Venesuela musiqisini öyrənib.

Tukumana qayıtdıqdan sonra "Bağışlanmaz Payız" adlı bir şeir kitabını oxuyub və müəllifi Maríya Yelena Uolş ilə məktublaşmağa başlayıb. 1950-ci ildə Valyadares Kosta Rikada müəllim işləməyə başlayıb.^[12] Daha sonra Parisə köçmək qərarına gəldikləri üçün, 1952-ci ildə Valyadares Panamaya gedib və burada Uolş onunla görüşərək birlikdə səyahətlərini davam etdiriblər.^[13][14] İki ay davam edən gəmi səfəri zamanı Vallyadares musiqi təhsili olmayan Uolşa bildiyi xalq mahnılarını və ritmlərini öyrədib.^[12][13]

Parisdə Valyadares və Uolş öz mənzillərində görüş məkanı yaradıblar və Argentina xalq musiqisinin müxtəlif üslublarını özündə birləşdirən repertuar hazırlayıblar. Onlar Leda i Mariya adlı duet yaradaraq, baquala, çakarera, vidala və zamba kimi ənənəvi Argentina xalq mahnıları ifa etməyə başlayıblar.^[15][13] Onlar Sorbonna auditoriyasında, Qəsr kimi intellektual kafelərdə və Krezi Hors kabare klubunda çıxış ediblər. Onlar əsasən İspaniya Vətəndaş Müharibəsindən qaçmış ispan mühacirlərini və digər avropalıları cəlb edəcək məkanları seçiblər. Çünki Fransadakı bir çox argentinalılar xalq musiqisinə diqqət yetirmələrinin ölkələrini mədəni cəhətdən geri qalmaq kimi göstərdiyini düşünürdülər. Onlar Çarli Çaplin, Pablo Pikasso, Xose Luis Kano və onun dost çevrəsi üçün ifa ediblər. ^[15][16] Valyadares və Uolş sevgili idilər, lakin o dövrdə eynicinsli münasibətlərə qarşı mövcud olan sosial tabular səbəbindən bunu açıq şəkildə etiraf etmirdilər. Buna baxmayaraq, onların bu münasibəti məlum idi və Uolş bunu sonralar etiraf etmişdi. İfaçı cütlük albomlar yazdırmağa başlayıb. İlk albomları ""Argentina mahnıları" 1954-cü ildə buraxılıb. Bir il sonra isə "Argentina səması altında" albomunu yazdırıblar. Onlar Folkveys rekords üçün 1955-ci ildə sınaq yazısı da ediblər. Amerikalı etnomusiqişünas Alan Lomax onların musiqisinin keyfiyyətini tanısa da, onları burjuaziya təbəqəsindən olduqları üçün "orijinal xalq musiqiçiləri" hesab etmədiyi üçün albomlarını buraxmaqdan imtina edib. 1956-cı ildə Xuan Peronun devrilməsindən sonra Valyadares və Uolş Argentinaya qayıtmağa qərar veriblər.^[17] Onlar dərhal Tukumandakı Caja Popular de Ahorrosda "Folklor bir poetik vəzifə kimi" adlı mühazirə təşkil ediblər və musiqi nümunələri ilə müşayiət ediblər. Parisdə Argentina xalq mahnılarının dəyərinin anlaşıldığını gördükləri halda, vətənlərində eyni marağın olmadığını hiss ediblər. 1962-ci ildə cütlük kimi yollarını ayırdıqdan sonra, onların çıxışları əsasən intellektual dairələrlə məhdudlaşıb.^[18]

1959-cu ildə Valyadares Milli İncəsənət Fondundan təqaüd alaraq Argentina xalq musiqisini toplamaq və musiqi irsinin xəritəsini çıxarmaq üçün səyahətə başlayıb. O, bir maqnitofon alaraq müxtəlif əyalətlərdən musiqi toplayıb. Bu işin nəticəsi olaraq 1960–1974-cü illər arasında "Argentinanın musiqi xəritəsi" adlı sənədli albomlar seriyası işıq üzü görüb. 1966-cı ildə sənədli film rejissoru Xorxe Preloran, etnoqraf Avqusto Raul Kortasar ilə birlikdə folklor filmi üçün ondan məsləhət alıb. Onların əməkdaşlığı Hermogenes Kayo və Valle Fertil ("Bərəkətli vadi") adlı qısametrajlı filmlərin ərsəyə gəlməsinə səbəb olub.1970-ci illərdə Valyadares kaxa koplera adlı ənənəvi ikiüzlü əl nağarası ilə təkbaşına çıxışlar etməyə başlayıb və minlərlə tələbəni bu musiqi mədəniyyətinə cəlb edib. 1980-ci illərdə hərbi diktatura başa çatdıqdan sonra, Valyadares Milli mədəniyyətin yenidənqurulması və inkişafı hərəkatına qoşulub. 1985-ci ildə o, Leon Cieko və Qustavo Santaolalya ilə birlikdə "De Uşuaia a La Quiaka" layihəsində əməkdaşlıq edib. Valyadares 1984, 1994 və 2005-ci illərdə Konex mükafatına layiq görülüb. Onun son böyük işi olan "América en Cueros" (1992) UNESCO tərəfindən tanınıb və o, "Fəxri üzv" seçilib. 1996-cı ildə Milli Etnologiya və Folklor Mükafatının ilk qalibi olub.^[19][20] 1999-cu ildə Valyadares Altsheymer xəstəliyi səbəbindən ictimai həyatdan geri çəkilib.^[21]

Valyadares 13 iyul 2012-ci ildə Buenos-Ayresdə vəfat edib.^[22] 2019-cu ildə onun anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə bütün Argentina üzrə tədbirlər keçirilib ^[2][23] və Argentina xalq ənənələrinin qorunmasındakı xidmətlərinə hörmət əlaməti olaraq "Día Nacional del Canto con Caja" ("Əl nağarası ilə oxumağın milli günü") elan edilməsi təklif olunub. O, bir çox Argentina musiqiçisinin inkişafına təsir edən əhəmiyyətli bir şəxsiyyət və ölkənin mədəni və musiqi irsinin qoruyucusu kimi hörmətlə yad edilir.^[24]

• Fryda Schultz de Mantovani; Valladares, Leda; Duncan, Elena. La estrella en la rosa; poemas (Spanish). La Plata, Argentina. 1943. OCLC 31424432.
• Valladares, Leda. Se llaman llanto o abismo: poemas (Spanish). Tucumán, Argentina. 1944. OCLC 28769499.
• Valladares, Leda; Anderson Imbert, Enrique. Yacencia (Spanish). Mexico City: Cuadernos Americanos. 1954. OCLC 25360692.
• Valladares, Leda. Mutapetes: arranques de una lapicera (Spanish). Buenos Aires: Editorial Ledares. 1964. OCLC 977586199.
• Valladares, Leda. Camalma; poemas y otros sondajes (Spanish). Buenos Aires: Editorial Rodolfo Alonso. 1972. OCLC 1224516.
• Valladares, Leda. Autopresentación (Spanish). Tucumán, Argentina: Centro de Historia y Pensamiento Argentinos, Universidad Nacional de Tucumán, Facultad de Filosofía y Letras. 1978. OCLC 12718087.

• 1954: Chants d’Argentine (Le Chant du Monde LDY-M-4021).^[2]
• 1955: Sous le ciel de l’Argentine [Bajo los cielos de la Argentina] (London International FS 123619/WB 9113).^[2]
• 1957: Entre valles y quebradas, vol. 1 & 2 (Disc Jockey Estrellas 10071, 15052).^[25]
• 1958: Canciones del tiempo de Maricastaña (Disc Jockey 77076).^[25]
• 1959: Leda y María cantan villancicos (EP) (Disc Jockey TD 1007).^[25]
• 1960: Canciones de Tutú Marambá (EP) (Disco Plin s/n)^[25]
• 1962: Canciones para mirar (Disco Plin 102).^[25]
• 1962: Doña Disparate y Bambuco (EP) (Disco Plin 103).^[25]
• 1963: Navidad para los chicos (EP) (Abril Fonorama Bolsillitos 502).^[25]

• 1964: El reñidero musical score for the 1962 play by es^[ing.].^[26]
• 1960–1974: Mapa musical de la argentina, Melopea Records directed by Litto Nebbia (re-released in 2001 by Discos del Rojas and Melopea):^[21][27]
  • vol. 1: Documental folklórico de la Quebrada de Humahuaca.^[27]
  • vol. 2: Documental folklórico de Tucumán: Cantores de patio y de los valles.^[27]
  • vol. 3: La montaña va a la escuela.^[27]
  • vol. 4: Manantiales del Canto Argentina en cerros y llanos.^[27]
  • vol. 5: Documental folklórico de Cuyo.^[27]
  • vol. 6: Documental folklórico de Salta.^[27]
  • vol. 7: Documental folklórico de Santiago del Estero.^[27]
  • vol. 8: Documental folklórico de la Provincia de Buenos Aires.^[27]
• 1968: Canticuento – Seleccion de música infantil.^[28]
• 1969: Pastor de cabras with Anastasio Quiroga.^[29]
• 1971: Folklore de rancho y rascacielos with Anastasio Quiroga, Susana Lago and José Luis Castiñeira de Dios at the Teatro General San Martín.^[29]
• 1985: Igual rumbo with Margot Loyola.^[22]
• 1989: Grito en el cielo.^[22]
• 1990: Grito en el cielo II.^[22]

1992: América en cueros.^[22]

1. ↑ Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. ↑ ^{1 2 3 4 5 6} Vitale, 2019
3. ↑ ^{1 2} Orquera, 2017. səh. 105
4. ↑ ^{1 2 3 4} Orquera, 2017. səh. 106
5. ↑ Orquera, 2015. səh. 2
6. ↑ Orquera, 2015. səh. 4–5
7. ↑ Orquera, 2015. səh. 5
8. ↑ Orquera, 2015. səh. 8
9. ↑ Orquera, 2017. səh. 106–107
10. ↑ Orquera, 2015. səh. 9
11. ↑ Orquera, 2015. səh. 12
12. ↑ ^{1 2} Durango, 2019. səh. 3
13. ↑ ^{1 2 3} López, 2019
14. ↑ Amuchastegui, 2019
15. ↑ ^{1 2} Orquera, 2015. səh. 13
16. ↑ Sibbald, 2010. səh. 208
17. ↑ Orquera, 2015. səh. 14
18. ↑ Orquera, 2015. səh. 14–15
19. ↑ Durango, 2019. səh. 4
20. ↑ El Comercio, 2012
21. ↑ ^{1 2} El Litoral, 2019
22. ↑ ^{1 2 3 4 5} Montevideo Comm, 2012
23. ↑ Novak, 2019
24. ↑ Fernández Matti, 2000
25. ↑ ^{1 2 3 4 5 6 7} Diario La Mañana de Neuquén, 2012
26. ↑ Clarín, 2009
27. ↑ ^{1 2 3 4 5 6 7 8 9} La Nación, 2001
28. ↑ Alvarez, 2014. səh. 293
29. ↑ ^{1 2} Orquera, 2015. səh. 19

• Alvarez, Ana Paulina (2014). A Pedagogy for Conducting Vernacular Music of Spanish Latin America (PDF) (PhD). Toronto, Ontario: University of Toronto.
• Amuchastegui, Irene (5 July 2019). "En busca del canto ancestral: Leda Valladares en las entrañas de América" [In Search of Ancestral Singing: Leda Valladares in the Bowels of America]. Clarín (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. Archived from the original on 12 June 2020. Retrieved 15 June 2020.
• Arrigoni, Mathilde; Bordat, Elodie M. (2011). Cultural Repression and Artistic Resistance: The Case of Last's Argentinean Dictatorship (PDF). European Consortium for Political Research, University of Iceland, Reykjavík, 25–27 August 2011. Hythe Quay, Colchester: European Consortium for Political Research. Archived from the original (PDF) on 27 May 2016. Retrieved 3 November 2020.
• Borrini, Alberto (19 September 2007). "Publicidad & Marketing. Premios Konex: reconocimiento a publicitarios y comunicadores" [Publicity & Marketing. Konex Awards: Recognition of Advertisers and Communicators]. La Nación (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. Archived from the original on 3 November 2020. Retrieved 3 November 2020.
• Durango, Norma H. (21 December 2019). "(S-2272/19) Proyecto de ley" [Law Project S-2272/19]. Senado.gov.ar (in Spanish). Buenos Aires, Argentina: Argentine Senate. Archived from the original on 15 June 2020. Retrieved 15 June 2020.
• Fernández Matti, Betina (11 August 2000). "Yo fui testigo" [I Was a Witness]. Página/12 (in Spanish). Buenos Aires, Argenting. Archived from the original on 13 June 2020. Retrieved 15 June 2020.
• Liska, Mercedes (September 2018). "Biografías sobre mujeres músicas: tramas de género y sexualidad en los significados de la obra musical de María Elena Walsh" [Biographies of Women Musicians: Plots of Gender and Sexuality in the Meanings of the Musical Work of María Elena Walsh]. Descentrada (in Spanish). 2 (2). Buenos Aires, Argentina: National University of La Plata: 1–10. ISSN 2545-7284. Archived from the original on 12 June 2020. Retrieved 15 June 2020.
• López, Analía Daniela (1 February 2019). "María Elena, una vida más allá de la fantasía" [María Elena: A Life Beyond Fantasy]. Revista Furias (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. Archived from the original on 12 December 2019. Retrieved 14 June 2020.
• Novak, Juan Ignacio (9 November 2019). "Compartir el canto" [Share the Song]. El Litoral (in Spanish). Santa Fe, Argentina. Archived from the original on 18 December 2019. Retrieved 15 June 2020.
• Orquera, Fabiola (December 2015). "El proyecto musical de Leda Valladares: del sustrato romántico a una concepción ancestral-vanguardista de la argentinidad" [Leda Valladares' Musical Project: From a Romantic Substratum to an Ancestral, Avant-garde Conception of Argentine Identity]. Corpus (in Spanish). 5 (2). Santa Rosa, Argentina: Centro Científico y Tecnológico-CONICET, Universidad Nacional de La Pampa: 1–30. doi:10.4000/corpusarchivos.1479. hdl:11336/55035. ISSN 1853-8037. OCLC 5948908129. Retrieved 13 June 2020.
• Orquera, Fabiola (December 2017). "Leda Valladares, poeta: misticismo existencial en un campo literario de provincia" [Leda Valladares, Poet: Existential Mysticism in a Provincial Literary Field] (PDF). Acta Poética (in Spanish). 38 (2). Mexico City: UNAM Instituto de Investigaciones Filosóficas: 101–122. doi:10.19130/iifl.ap.2017.2.803. ISSN 0185-3082. OCLC 7374525096. Retrieved 13 June 2020.
• Sibbald, K. M. (Autumn 2010). "Outing and Autobiography (Carmen Conde and María Elena Walsh)". Revista Canadiense de Estudios Hispánicos. 35 (1). Edmonton, Alberta: University of Alberta for the Canadian Association of Hispanists: 205–228. ISSN 0384-8167. JSTOR 23055675.
• Viola, Liliana (12 December 2008). "Novias de antaño" [Fiancées of Yesteryear]. Página/12 (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. Archived from the original on 12 June 2018. Retrieved 14 June 2020.
• Vitale, Cristian (21 December 2019). "Leda Valladares, divulgadora de un canto ancestral" [Leda Valladares: Disseminator of Ancient Song]. Página/12 (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. Archived from the original on 13 January 2020. Retrieved 13 June 2020.
• "Adiós, luna tucumana: Murió Leda Valladares" [Goodbye, Tucumán Moon: Leda Valladares Died]. Montevideo Comm (in Spanish). Montevideo, Uruguay. 13 July 2012. Archived from the original on 29 November 2018. Retrieved 14 June 2020.
• "Critica: El Reñidero; Electra en el barrio de Palermo" [Criticism: El Reñidero; Electra in the Palermo Neighborhood]. Clarín (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. 23 April 2009. Archived from the original on 14 June 2020. Retrieved 14 June 2020.
• "Discos que reflejan una tarea apasionada" [Discs Reflect a Passionate Task]. La Nación (in Spanish). Buenos Aires, Argentina. 7 November 2001. Archived from the original on 14 June 2020. Retrieved 14 June 2020.
• "Leda Valladares". fundacionkonex.org (in Spanish). Buenos Aires: Konex Foundation. 2020. Retrieved 15 June 2020.