Laura Çereta (it. Laura Cereta; 1469[1][2][…], Breşiya, Breşiya əyaləti – 1499[1][2][…], Breşiya, Breşiya əyaləti) — XV əsr İtaliyanın ən görkəmli humanist və feminist yazıçı. Çereta qadın məsələlərini və qadınlarla dostluğunu ilk dəfə əsərlərinin mərkəzinə qoyan yazıçı olmuşdur.[3] O, 1488–1492-ci illərdə Breşia, Verona və Venesiyada yazırdı və digər ziyalılara ünvanlanan məktubları ilə tanınırdı[4] Onun məktubları şəxsi həyatından, uşaqlıq xatirələrindən bəhs edir və qadın təhsili, müharibə və evlilik kimi mövzuları müzakirə edirdi. İlk böyük humanist olan Petrarka kimi, Çereta da yazıları vasitəsilə şöhrət və ölümsüzlük qazanmaq istədiyini iddia edirdi. Onun məktublarının geniş oxucu auditoriyası üçün nəzərdə tutulduğu görünür.[5]
| Laura Çereta | |
|---|---|
| it. Laura Cereta | |
 | |
| Doğum tarixi | 1469[1][2][…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1499[1][2][…] |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, qadın hüquqları fəalı[d] |
| Tanınır | Humanist və feminist yazıçısı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Çereta 1469-cu ilin sentyabr ayında Breşia şəhərində ali təbəqədən olan bir ailədə anadan olmuşdur. O, xəstəlikdən əziyyət çəkən, yuxusuzluq problemi olan bir uşaq idi. Altı övladın ilki idi.[6] Onun üç qardaşı – İppolito, Daniel və Basilio, və iki bacısı – Deodata və Diana var idi. Ailəsi, xüsusilə atası sayəsində İtaliyada geniş tanınırdı. Atası Silvestro Çereta vəkil və kral magistri, anası Veronika di Leno isə məşhur biznesmen idi. Yeddi yaşından monastıra getmişdir və orada intellektual inkişafına yönəlmişdir, həmçinin dini prinsipləri, oxumağı, yazmağı və latın dilini prioressadan öyrənmişdir. Prioressa onun həyatında böyük təsirə malik idi, həm müəllimi, həm də mentoru olmuşdu.[7] O, Çerataya gecə yarısından sübhədək, hər kəs yuxuda olarkən tikməklə, yazmaqla və öyrənməklə məşğul olmağı öyrətdi. Yeddi yaşında latın qrammatikasını mənimsəməyə başladı. Həmçinin, tikiş iynəsi ilə şəkillər çəkməyi öyrəndi və bu sənəti gecə-gündüz təkmilləşdirdi.
İki il monastırda təhsil aldıqdan sonra, atası Çerataya doqquz yaşında evə qayıdıb bacı-qardaşlarına baxmağı tapşırdı. Bir neçə ay evdə qaldıqdan sonra, o, yenidən monastıra qayıdaraq təhsilini davam etdirdi.[8] On iki yaşında isə atası onu yenidən evə çağırdı və ona müxtəlif ev təsərrüfatı vəzifələri, o cümlədən qardaşlarının təhsilinə nəzarət etmək və atasının katibi kimi işləmək tapşırıldı. Çox güman ki, atası onun ibtidai təhsildən sonrakı təhsilini də yönləndirirdi. Bu dövrdə Çereta riyaziyyat, astrologiya, kənd təsərrüfatı və ən sevdiyi fənn olan mənəvi fəlsəfəyə böyük maraq göstərirdi.[9]
1484-cü ildə, Çereta on beş yaşında Venesiyadan olan tacir Pyetro Serina ilə evlənmişdir. Serina da akademiyaya maraq göstərirdi. Onların evliliklərində müəyyən çətinliklər yaranırdı. Çereta Serinaya yazdığı məktubların birində belə qeyd edirdi:[10]
|
Sən məni tənbəllikdə günahlandırır və uzun müddətdir səssiz qaldığım üçün məhkəmədəki müttəhim kimi mühakimə edirsən. Sən elə davranırsan ki, guya mən yalnız yad insanlara yazır, amma səni unuduram. Əslində isə səni digər alimlərdən üstün tuturam. | 
|
Mübahisələrinə baxmayaraq, Çereta üçün bu, həyatının ən xoşbəxt dövrlərindən biri idi.[10] O, məktublarında ideal evliliyi qarşılıqlı hörmət, səmimiyyət, dürüstlük və sevgi üzərində qurulmuş bir ortaqlıq kimi təsvir edirdi. Çereta evliliyi dostluq kimi görməsə də, məktublarında evlilik və dostluğun ortaq cəhətlərini vurğulayır, sevgi, ünsiyyət və məsuliyyət kimi qarşılıqlı münasibətlərə diqqət çəkirdi.[11] Lakin evliliklərinin on səkkizinci ayında Serina vəbadan vəfat etmişdir. Onların övladı olmamış və Çereta bir daha ailə qurmamışdır.
Pyetronun ölümündən iki il sonra, Çereta öz ruh yüksəkliyini bərpa etmiş və ədəbiyyata daha dərindən yönəlmişdir. O, ailə üzvlərinə və dostlarına məktublar yazmağa davam edərək anası və əri ilə çətin münasibətləri kimi şəxsi mövzuları müzakirə edirdi. Onun məktubları erkən yeni dövr qadınının şəxsi təcrübələrinin detallı təsvirini verirdi. Bu məktublar həm də onun feminist baxışlarının sübutu idi. O, qadın təhsilini müdafiə edir və evli qadınların zorakılığa məruz qalmasına etiraz edirdi. Bundan əlavə, Çereta öz ictimai çıxışlarında və esselərində qadınların Avropanın intellektual və siyasi həyatına verdiyi töhfələri araşdırırdı. O, qadınların evlilikdə köləliyinə qarşı çıxır və onların ali təhsil alma hüquqlarını müdafiə edirdi – bu məsələlər daha sonrakı feminist düşüncələrin əsasını təşkil edəcəkdi.[12]
Bu fikirlərinə görə o, həm kişi, həm də qadın tənqidçilərlə qarşılaşırdı. Onun nailiyyətlərini qısqanan və işlərini tənqid edənlər vardı. Onun əleyhinə iki əsas iddia irəli sürülmüşdü: qadının təhsil almamalı olduğu və əsərlərinin atasının əli ilə yazıldığı. O, tənqidçilərinə sərt cavab verirdi. Bibul Semproniya ünvanladığı məktubda belə yazmışdı:
|
|
Sənin boşboğazlıqlarından qulaqlarım yorulub. Sən həyasızcasına və açıq şəkildə mənim ən böyük alimlərə bəxş edilən bir zəkaya sahib olduğuma təəccüblənir və hətta buna görə təəssüflənirsən. Sən səhv edirsən, Semproniy, və həqiqətdən çox uzaq düşmüsən...[13] |
|
1488-ci ildə, Çereta 82 məktubdan ibarət bir toplu tərtib etmişdir. Bu toplu Petrarka üslubunda yazılmış "Epistolae Familiares" (Ailə Məktubları) adlı bir əsər idi və "bir eşşəyin ölümü" mövzusunda burlesk (satirik) dialoq da ehtiva edirdi.[14] O, bu əsəri himayədarı Kardinal Askanio Sforzaya həsr etmişdi. Onun əsərləri İtaliyada geniş yayılmışdı, lakin toplu yalnız XVII əsrdə nəşr olundu. Bu məktublar 1488-1492-ci illərdə Breşia, Verona və Venesiya humanistləri arasında dövriyyədə idi. Çox güman ki, o, özünü yazıçı kimi qanuniləşdirmək üçün bunu etmişdi. Toplunun nəşrindən altı ay sonra atası vəfat etmişdir və bu, onun yazı həvəsini sarsıtmışdır.
Çeretanın məktublarının ən erkən və tam nəşri 1640-cı ildə Tomasini tərəfindən çap olunmuş, lakin ondan bir neçə məktub çıxarılmışdır.
Laura Çereta 1499-cu ildə, 29-30 yaşlarında vəfat etmişdir. Onun ölüm səbəbi naməlumdur. Həyatının son illərinə aid heç bir yazılı sənəd qalmamışdır. O, Breşiada qadınlar üçün nadir görülən rəsmi bir dəfn mərasimi və şənliklərlə anıldı. Çereta, İntibah dövründən sonra gələcək feminist və humanist yazıçılar üçün zəmin hazırlayan böyük bir şəxsiyyət kimi xatırlanır.[15]
- ↑ 1 2 3 4 Beynəlxalq standart ad identifikatoru. 2012.
- ↑ 1 2 3 4 Swartz A. Laura Cereta // Open Library (ing.). 2007.
- ↑ King, Margaret L. "Petrarch, the Self-Conscious Self, and the First Women Humanists". Journal of Medieval and Early Modern Studies. 35 (3). 1 September 2005: 537–558. doi:10.1215/10829636-35-3-537.
- ↑ Cereta, Laura, and Diana Maury Robin. Collected letters of a Renaissance feminist. (Chicago: University of Chicago Press, 1997), 3.
- ↑ Cereta, Laura. "Letter to Augustinus Aemilius, Curse against the Ornamentation of Women" (PDF).
- ↑ Robin, p.21
- ↑ King, p. 549
- ↑ King, p. 537–8
- ↑ King, p. 538
- ↑ 1 2 McCue Gill, Amyrose. "Fraught Relations in the Letters of Laura Cereta: Marriage, Friendship, and Humanist Epistolarity". Renaissance Quarterly. 62 (4). 2009: 1098–1129. doi:10.1086/650024. JSTOR 10.1086/650024. PMID 20099400.
- ↑ Collected Letters of a Renaissance Feminist by Laura Cereta, 1997 [1] Arxivləşdirilib 2014-12-18 at the Wayback Machine
- ↑ Amyrose Joy McCue Gill. Vera Amicizia : Conjugal Friendship in the Italian Renaissance. University of California, Berkeley. 2008. səh. 137.
- ↑ Margaret L. King, and Albert Rabil. 1983. Her immaculate hand: selected works by and about the women humanists of Quattrocento Italy. (Binghamton, N.Y.: Center for Medieval & Early Renaissance Studies, 1983), 81-84.
- ↑ Julie, Kane. n.d. "Letter from Laura Cereta: Brescia, 1488." http://quod.lib.umich.edu/f/fs/0499697.0020.308/1#?/ (accessed October 24, 2014).
- ↑ Robin, p.7
- Cereta, Laura. "Letter to Augustinus Aemilius, Curse against the Ornamentation of Women" (PDF).
- McCue Gill, Amyrose. "Fraught Relations in the Letters of Laura Cereta: Marriage, Friendship, and Humanist Epistolarity". Renaissance Quarterly. 62 (4). 2009: 1098–1129. doi:10.1086/650024. JSTOR 10.1086/650024. PMID 20099400.
- Julie, Kane. n.d. "Letter from Laura Cereta: Brescia, 1488." http://quod.lib.umich.edu/f/fs/0499697.0020.308/1#?/ (accessed October 24, 2014).
- King, M. L. "Petrarch, the Self-Conscious Self, and the First Women Humanists". Journal of Medieval and Early Modern Studies. 35 (3). 1 October 2005: 537–558. doi:10.1215/10829636-35-3-537.
- Margaret L. King, and Albert Rabil. 1983. Her immaculate hand: selected works by and about the women humanists of Quattrocento Italy. Binghamton, N.Y.: Center for Medieval & Early Renaissance Studies, 1983.
- Lonergan, Corinna Salvadori. "Review of Dialogue on the Infinity of Love, (The Other Voice in Early Modern Europe); Collected Letters of a Renaissance Feminist, (The Other Voice in Early Modern Europe); The Worth of Women: Wherein is Clearly Revealed their Nobility and their Superiority to Men, (The Other Voice in Early Modern Europe)". Renaissance Studies. 12 (3). 1998: 435–439. JSTOR 24412619.
- “Brooklyn Museum: Elizabeth A. Sackler Center for Feminist Art: The Dinner Party: Heritage Floor: Laura Cereta” (December 1, 2014).
- “Laura Cereta Facts, information, pictures” (December 3, 2014).
- ”Laura Cereta Italian philosopher, humanist.” (Accessed December 1, 2014).