Lamidlər (lat. Lamiids) — bitkilər aləminin asteridlər kladına aid bitki kladı.
| Lamidlər | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
| Elmi təsnifat | ||||
|
Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Lamidlər |
||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||
| ||||
Bu klad, təxminən 40.000 növü əhatə edir və bu da bütün çiçəkli bitki növlərinin təxminən 15%-ni təşkil edir. Lamidlər ağaclar, kollar, otlar və üzüm bitkiləri də daxil olmaqla müxtəlif həyat formalarına malikdirlər.[3]
Lamidlər bir sıra ortaq xüsusiyyətlərə malikdirlər:
Sympetalous corolla — əksəriyyəti, bitişik ləçəkli (sympetalous) çiçəklərə malikdir. Bu, ləçəklərin bir-birinə bitişərək boru və ya huni şəklində bir corrolla əmələ gətirməsidir.[4]
Superior ovary — əksəriyyəti, üstün yumurtalıqlı (superior ovary) çiçəklərə malikdir. Bu, yumurtalığın digər çiçək hissələrinin (ləçəklər, kasa yarpaqları və erkəkciklər) üstündə yerləşməsidir.
Iridoid compounds — iridoid birləşmələri adlanan bir sıra ikincil metabolitlərə malikdir. Bu birləşmələr, bitkiləri ot yeyən heyvanlardan və zərərvericilərdən qorumağa kömək edir.[5]
Lamidlər iki əsas qrupa ayrılır:
Basal lamiids: Bu qrup, Garryales, Gentianales, Lamiales, Solanales və Boraginales kimi sıraları əhatə edir.
Euasterids I: Bu qrup, daha çox tanınan lamiid fəsilələrini əhatə edir, o cümlədən:
- Lamiaceae (dalamazkimilər)
- Oleaceae (zeytunkimilər)
- Plantaginaceae (bağayarpağıkimilər)
- Scrophulariaceae (sıracaotuçiçəklilər)
- Solanaceae (badımcançiçəklilər)
- Acanthaceae (akantkimilər)
- Bignoniaceae (bignoniyakimilər)
- Gesneriaceae (hesneriyakimilər)
- Verbenaceae (mineçiçəklilər)
Lamidlər təbiət və insan həyatı üçün böyük əhəmiyyətə malikdir. Onlar qida mənbəyi (zeytun, susam, nanə, reyhan, lavanda və s.), dərman, ədviyyat, ətir, lif və digər məhsulların əsasını təşkil edir.[6] Lamiidlər həmçinin ekosistemlərdə mühüm rol oynayır, fotosintez prosesi ilə oksigen istehsal edir, torpağın münbitliyini artırır və biomüxtəlifliyin qorunmasına kömək edir.
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2009. Vol. 161, Iss. 2. P. 105–121. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/J.1095-8339.2009.00996.X
- ↑ Angiosperm Phylogeny Group An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV (ing.). // Botanical Journal of the Linnean Society / M. F. Fay Wiley-Blackwell, Linnean Society of London, OUP, 2016. Vol. 181, Iss. 1. P. 1–20. ISSN 0024-4074; 1095-8339 doi:10.1111/BOJ.12385
- ↑ Refulio-Rodriguez, N.F.; Olmstead, R.G. "Phylogeny of Lamiidae". American Journal of Botany. 101 (2). 2014: 287–299. doi:10.3732/ajb.1300394.
- ↑ Judd, W. S.; Campbell, C. S.; Kellogg, E. A.; Stevens, P. F.; Donoghue, M. J. Plant Systematics: A Phylogenetic Approach. Sunderland, Massachusetts: Sinauer Associates. 2008. ISBN 978-0-87893-407-2.
- ↑ Jensen, S. R. "Plant iridoids, their biosynthesis and distribution in angiosperms". Natural Product Reports. 27 (11). 2010: 1728–1754. doi:10.1039/c001215h. PMID 20657544.
- ↑ Heywood, V. H.; Brummitt, R. K.; Culham, A.; Seberg, O. Flowering Plant Families of the World. Richmond, Surrey: Kew Publishing. 2007. ISBN 978-1-84246-165-5.