Lagopus — Qırqovullar fəsiləsinin Tetralar tribasına aid quş cinsi. Bu cins dörd müasir növü və çoxsaylı yarımnövləri özündə birləşdirir. Bütün növlər tundra və ya soyuq yüksək dağlıq ərazilərdə yaşayır.
| Lagopus | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
|
Domen: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Sinif: İnfrasinif: Klad: Dəstəüstü: Klad: Dəstə: Fəsiləüstü: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Lagopus |
||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Lagopus cinsi 1760-cı ildə fransız zooloq Mathurin Cek Brisson tərəfindən təqdim edilmişdir və Lagopus lagopus tip növ kimi qəbul edilmişdir. Cinsin adı olan Lagopus, qədim yunan dilində "dovşan" mənasını verən lagos (λαγος) və "ayaq" mənasını verən pous (πους) sözlərindən yaranmışdır. Bu ad quşların lələklə örtülü ayaqlarına istinad edir (məsələn, qar ayaqlı dovşan kimi). Muta və leucura kimi xüsusi epitetlər uzun müddət mutus və leucurus kimi yazılırdı, çünki Lagopus cins adının kişi cinsi bildirdiyi düşünülürdü. Lakin qədim yunan dilində λαγωπους sözü qadın cinsindədir və xüsusi epitet də buna uyğun olmalıdır, buna görə də qadın cinsi olan muta və leucura düzgündür.[3][4]
İngilis dilindəki ptarmigan sözü şotland qal dilində L. muta üçün istifadə olunan tarmachan ([Şotland qal dilində tələffüz: ['t̪ʰaɾaməxan]]) sözündən götürülmüşdür və "qurultu" mənasını verir. Bu, quşun qurbağa oxşar səsinə istinad edir. P hərfi yunan mənşəli olduğu fikrinin təsiri ilə əlavə edilmişdir, sanki söz yunan dilindəki πτερόν (pterón), 'qanad' sözü ilə əlaqəlidir.[5]
Bu dörd növün hamısı soyuq bölgələrin daimi sakinləridir. Qırmızı qırqovul (yaxın zamana qədər söyüd kəkliyinin yarımnövü kimi qəbul edilirdi) istisna olmaqla, bütün növlərin qış lələkləri ağ rəngdədir ki, bu da onların qar fonunda kamuflyaj olmasına kömək edir. Hətta onların uçuş lələkləri də ağdır, halbuki demək olar ki, bütün quşlarda (əsasən ağ rəngli quşlar, məsələn, Bali minası belə) bu lələklər qara rəngdədir, çünki melanin onları daha davamlı edir və uçuş performansını yaxşılaşdırır. Lagopus kəklikləri isə yırtıcılardan qaçmaq üçün uçmaqdan daha çox görünməməyi üstün tutmuşdur.[6]
Bu quşlar sərt şəraitə davamlı otçul quşlardır, lakin inkişaf edən balalar həşəratlarla da qidalanır. Söyüd kəkliyi istisna olmaqla, bütün növlərdə dişilər yuva qurma və balalara qulluq etmə məsuliyyətini öz üzərlərinə götürür, bu ov quşları üçün tipik bir davranışdır.
Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə Birliyi (IUCN) Lagopusu qorunma statusunu "Ən Az Narahatlıq Doğuran" (LC) kateqoriyasında qiymətləndirib.
- ↑ Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2005.
- ↑ IOC World Bird List Version 6.3. 2016. doi:10.14344/IOC.ML.6.3
- ↑ Brisson, Mathurin Jacques. Ornithologie, ou, Méthode Contenant la Division des Oiseaux en Ordres, Sections, Genres, Especes & leurs Variétés (fransız və latın). Paris: Jean-Baptiste Bauche. 1760. Vol. 1, p. 26, Vol. 1, p. 181.
- ↑ Peters, James Lee, redaktorCheck-list of Birds of the World. 2. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. 1934. səh. 29.
- ↑ David, Normand; Gosselin, Michel. "The grammatical gender of avian genera". Bulletin of the British Ornithologists' Club. 122 (4). 2002: 257–282 [258, 279].
- ↑ Sangster, George; Collinson, J. Martin; Kirwan, Guy M.; Knox, Alan G.; McMahon, Barry J.; Parkin, David; Schweizer, Manuel; Huglund, Jacob. "The taxonomic status of Red Grouse". British Birds. 115. 2022: 28–38.