Kriminal avtoritet, həmçinin cinayət bossu, don və ya xaç atası — cinayət təşkilatına rəhbərlik edən şəxs.
Tipik olaraq, kriminal avtoritet təşkilatın digər üzvləri üzərində tam nəzarətə malikdir. Hiyləgərlik, strateji düşüncə və şəxsi cəsarət, mətanət və amansızlıq səbəbindən ondan qorxulur və ona hörmət edilir. Bu, kriminal avtoritetlərə müvəffəqiyyətlə təşkilata rəhbərlik etməyə və cinayət fəaliyyətində uğurlu olmağa imkan verir.[1][2]
SSRİ və postsovet məkanında dünya kriminal təcrübəsində analoqu olmayan özünəməxsus kriminal aləm iyerarxiyasını formalaşdırılmışdır.[3] Onun əsasını "qanuni oğru" ("oğrular"[3] və ya "qanunçular"[4]) düşüncəsi təşkil edir.[3] "Qanuni oğrular" institutu 1930-cu illərdə formalaşmış və ciddi məcəllənin (oğru qanunu), habelə müstəsna məxfiliyin mövcudluğu ilə səciyyələnirdi.[5]
Bir çox digər cinayətkar icmalardan fərqli olaraq, qanuni oğruların aydın özəyi və rəhbərliyi, daimi fəaliyyət göstərən filialları yoxdur. Onlar "oğru" ənənələrinin sərt çərçivəsi ilə birləşən iştirakçıların formal olaraq tam bərabərliyi əsasında fəaliyyət göstərirlər. Bu icmanın rəhbər orqanı təşkilati qərarlar, o cümlədən cinayət dünyasına yazılı müraciətlər şəklində qəbul edən "sxodka"dır.[5] "Qanuni oğrular" islah müəssisələrində cəza çəkən məhkumları həm apellyasiya, həm də rüşvət və ya hədə-qorxu ilə idarə etməyə çalışır.[6]
Oğrular cəmiyyətinin funksiyalarına ayrı-ayrı cinayətkarların və onların qruplarının birliyi, cinayət fəaliyyətinin müəyyən sahələrinə nəzarət, kriminal mühitdə münaqişələrin həlli, ümumi cinayət fondlarının təşkili və istifadəsinə nəzarət ("obşak") və xarici ölkələrin cinayət təşkilatları ilə əlaqə saxlamaq aiddir.[5]
"Qanuni oğrular" tək bir qrup deyil (onların arasında daimi hakimiyyət uğrunda mübarizə gedir, bir-birinə qarşı çıxan ayrı-ayrı qruplar fərqlənir), lakin Rusiyada koordinasiya funksiyasını yerinə yetirən və mütəşəkkil cinayətkarlıq sisteminin sabitliyini təmin edən onlardır.[7]
İqtisadi cinayətlərə nəzarət edən və siyasi proseslərə təsir edən "qanuni oğrular" xüsusi təhlükə təşkil edir.[7]
- ↑ Pistone, Joseph D. The Way of the Wiseguy: The FBI's Most Famous Undercover Agent Cracks the Mob Mind. Philadelphia: Running Press, 2005. ISBN 0-7624-2384-6
- ↑ Manning, George A. Financial Investigation and Forensic Accounting. Boca Raton, Fla.: CRC Press, 2005. ISBN 0-8493-2223-5
- ↑ 1 2 3 Скобликов, 2002
- ↑ Александров Ю. К. I. Словарь воровского жаргона // Очерки криминальной субкультуры (PDF). М.: «Права человека». 2001. 94. ISBN 5-7712-0181-2.
- ↑ 1 2 3 Кузнецова, Лунеев, 2004
- ↑ Кудрявцев, Эминов, 2005
- ↑ 1 2 Долгова, 2005
- Скобликов П. А. Вор в законе // МВД России : Энциклопедия. М.: Объед. ред. МВД России; Олма медиа групп. Гл. ред. В. Ф. Некрасов. 2002. 91–92. ISBN 5-224-03722-0.
- Криминология: Учебник (2-е изд., перераб. и доп). М.: Wolters Kluwer Russia. Под ред. Н. Ф. Кузнецовой, В. В. Лунеева. 2004.
- Криминология: Учебник для вузов (3-е изд., перераб. и доп). М.: Норма. Под общ. ред. А. И. Долговой. 2005.
- Криминология: Учебник (3-е изд., перераб. и доп.). М. Под ред. В. Н. Кудрявцева, В. Е. Эминова. 2005.