Krezollar (metilfenollar, hidroksitoluenlər) -Kimyəvi formula: C7H8O olan rəngsiz kristallar və ya mayelərdir. Orto-, meta- və para-izomerləri var.
| Krezol | |
|---|---|
 \ \ | |
 \ \ | |
| Ümumi | |
| Molyar kütlə | 108.14 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 1.05\1.03\1.02 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | 29.8\11.8\35.5 °S |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 95-48-7\108-39-4\106-44-5\1319-77-3 |
| SMILES | Oc1c(C)cccc1\Oc1cc(C)ccc1\Oc1ccc(C)cc1 |
| ChEBI | 25399 |
Krezollar etanolda, dietil efirdə, benzolda, xloroformda, asetonda çox həll olur; suda, qələvi məhlullarda həll olunur (kresolat duzlarının əmələ gəlməsi ilə). Fenol kimi krezollar da zəif turşulardır.
Krezollar asanlıqla elektrofil əvəzetmə, kondensasiya, məsələn, aldehidlərlə reaksiyalara daxil olur. Para-kresol Pb, Mn və ya Fe oksidləri ilə parahidroksibenzoy turşusuna, daha güclü oksidləşdiricilər tərəfindən isə xinona və ya hidroxinona oksidləşir. Katalitik reduksiya zamanı o, metiltsikloheksanollara və metiltsikloheksanonlara çevrilir. Kresol izomerləri, NH3 iştirakında xlorlu su ilə qarışdıqda rəngli birləşmələr əmələ gətirir: orto-krezol sarı-qəhvəyi rəng verir, , meta-krezol – yaşılımtıl, yaşıl, para-krezol — tünd sarıya, narıncı və ya qırmızıya çevrilir. Orto-, meta- və para-kresolun texniki qarışığı trikresol adlanır.
Onlar üzvi sintezdə həlledicilər və ya aralıq məhsullar kimi istifadə olunur. Krezollar aromatik birləşmələrin, antiseptiklərin, boyaların, sintetik kauçukların, yanacaq və sürtkü materiallarının, fenol-formaldehid və digər qatranların, insektisidlərin, funqisidlərin və herbisidlərin, dərman preparatlarının istehsalında və ya laboratoriyada hazırlanmasında istifadə olunur. O, həmçinin güclü geniş spektrli antiseptic maddədir. Əsasən ümumi dezinfeksiya üçün sabun məhlulları şəklində istifadə olunur . Aşağı qatılıqlarda bəzən inyeksiya üçün qoruyucu kimi istifadə olunur. Onlar papillomaların və bəzi digər dəri neoplazmalarının çıxarılmasında yerli nekrotik və mumiyalaşdırıcı vasitə kimi istifadə olunan Ferezol (tricresol) və Verrukacid (metacresol) preparatlarının bir hissəsidir.
Krezol məhlulları dərini qıcıqlandırır, ağızda təmasda olduğu selikli qişaları məhv edir, orqanizmdə ağrı, ürəkbulanma və qusmaya səbəb olur. Krezol buxarı bədənə ağciyərlər vasitəsilə daxil olur. Maye krezollar mədəyə, selikli qişalardan daxil ola bilər. Bədənə daxil olduqdan sonra krezollar toxumalarda və orqanlarda paylanır, onlar absorbsiyadan 12–14 saat sonra aşkar edilə bilər. Kresolların bədənə təsiri fenolun təsirinə bənzəyir. Bununla belə, krezolların dəri üzərində qıcıqlandırıcı təsiri fenollara nisbətən daha qabarıqdır.
- Wayback Machine-də 19 avqust 2009-cu il tarixli Trikresol Arxiv nüsxəsi
- Tibbi ensiklopediya (əlçatmaz keçid)
- Kузнецов Е. В., Прохорова И. П. Альбом технологических схем производства полимеров и пластических масс на их основе. Изд. 2-е. М., Химия, 1975. 74 с.
- Кноп А., Шейб В. Фенольные смолы и материалы на их основе. М., Химия, 1983.279 с.
- Бахман А., Мюллер К. Фенопласты. М., Химия, 1978. 288 с.
- Николаев А. Ф. Технология пластических масс, Л., Химия, 1977. 366 с.
- Автор: Коршак В.В. Источник: Коршак В.В., Технологии пластических масс, 3-е издание, 1985 год