Kolloid kista beynin xoşxassəli (bədxassəli olmayan) şişi sayılır. Bu kista, epitel toxumasından ibarət bir qişa içərisində yerləşən jelatinəbənzər maddədən ibarətdir. Demək olar ki, həmişə Monro dəliyinin arxasında, beynin üçüncü mədəciyinin (ventrikl) ön hissəsində, yəni mədəciyin yuxarısından başlayan sahədə yerləşir.[1]
Kolloid kistanın yerləşmə yeri onun beyin mayesinin axınına (likvor) maneə yaradaraq obstruktiv (bağlayıcı) hidrosefaliya və kəllədaxili təzyiqin yüksəlməsi ilə nəticələnməsinə səbəb ola bilər.[2] Kolloid kistalar bütün kəllədaxili şişlərin təxminən 0,5–1,0 %-ni təşkil edir. Simptomlarına baş ağrısı, başgicəllənməsi, yaddaş pozğunluqları, diplopiya (ikili görmə), davranış pozuntuları aiddir. Bəzi hallarda ölümlə də nəticələ bilər. Bu xəstəliyin əsas əlamətlərindən biri də simptomların vaxtaşırı yox olub yenidən yaranmasıdır (epizodik xarakterli olması). Əgər bu kistaların səbəb olduğu təzyiq müalicə olunmazsa beyin yırtığına (beyin toxumasının sıxışması və yer dəyişməsi) gətirib çıxara bilər ki, bu da insan üçün həyati təhlükə yaradır. Kolloid kista simptomları kistanın ölçüsü, kistanın vizual görüntü xüsusiyyətləri (MRT və KT-də), beyin mədəciyinin ölçüsü və xəstənin yaşı kimi amillərlə sıx əlaqəlidir.[3] Kolloid kistaların genetik mənşəyi dəqiq bilinməsə də, onların entodermal (rüşeym təbəqəli) mənşəli olması ehtimal edilir. Bu isə, öz növbəsində, bəzi kistalarda müşahidə olunan müsin ifraz edən kirpikli hüceyrə tipini izah edə bilir. Bu kistalar simptomatik və ya böyük olduqda cərrahi yolla çıxarılırlar.[4]
Üçüncü mədəcikdə yerləşən kolloid kistaları olan pasiyentlərdə simptomlar adətən kistanın sürətlə böyüməsi nəticəsində meydana çıxır.[5] Bu zaman beyin və onurğa sütunu mayesinin (likvor) axını bağlanır (obstruksiya yaranır), ventrikulomeqaliya (beyin mədəciklərinin genişlənməsi) və kəllədaxili təzyiqin artması baş verir. Lakin, bəzi hallarda kistalar daha yavaş böyüyür və bu, orqanizmin kütlənin artmasına uyğunlaşmasına imkan verir. Bu zaman beyin və onurğa mayesinin axını pozulmur və xəstəlik simptomsuz davam edə bilər. Bu kimi hallarda, əgər kistanın böyüməsi dayanarsa, pasiyentin beyin mayesinin ifrazı və sorulması arasında sabit bir balans yaranır və neyrocərrahi müdaxiləyə ehtiyac olmur.[6]
Kolloid kistaların diaqnozu müşahidə olunan simptomlara əsasən qoyulur. Lakin, əlavə müayinə və fərqləndirici diaqnostika da (diaqnozun dəqiqləşdirilməsi) tələb oluna bilər. MRT (maqnit-rezonans tomoqrafiya) və KT (kompüter tomoqrafiyası) diaqnozu təsdiqləmək üçün ən çox istifadə olunan üsullardır.[7]
Müalicənin müxtəlif variantları mövcuddur. Bu variantlar simptomların ağırlığından və onların pasiyentin ümumi vəziyyətinə təsirindən asılı olaraq dəyişir.[8] Əsas müalicə üsullarına müşahidə (dinamik nəzarət), kraniotomiya yolu ilə mikrocərrahi rezeksiya (şişin çıxarılması), neyroendoskopik yolla kistanın çıxarılması, stereotaksik drenaj və iki tərəfli ventrikuloperitoneal yolla beyin-onurğa mayesinin axıdılması aiddir.[9][10]
Endoskop kiçik bir kəsik vasitəsilə beyinə daxil edilir və daha sonra beyin mədəciklərində yerləşən şişə doğru irəlilədilir. Şişə elektrik cərəyanı ilə təsir göstərilir.[11] Əvvəlcə kistanın daxili hissəsi çıxarılır, daha sonra isə kista divarı aradan qaldırılır. Qalan kista hissələrinin məhv edilməsi üçün də elektrik cərəyanından istifadə olunur. Bu prosesin bütün mərhələləri, yəni kəsiyin bağlanması və endoskopun çıxarılması təxminən 45 dəqiqədən 1 saata qədər vaxt aparır. Pasiyentlər adətən əməliyyatdan 1 və ya 2 gün sonra xəstəxananı tərk edə bilirlər.[12] 18 mm-dən kiçik kistalar üçün endoskopik çıxarılma üsulu ilə mikrocərrahi üsula nisbətən daha yüksək həyat keyfiyyəti və daha yaxşı idrak (kognitiv) nəticələr əldə edildiyi müəyyən edilmişdir. Başqa bir tədqiqat göstərmişdir ki, ventrikulomeqaliya (beyin mədəciklərinin genişlənməsi) endoskopik çıxarılma üçün əks göstəriş sayılmamalıdır, çünki bu hal müqayisə edilə bilən fəsad tezliyi ilə müşahidə olunur. Digər bir araşdırmada isə diametri 16–22 mm olan retraktor borular əvəzinə 12 mm-lik daha kiçik retraktor borusundan istifadə edilmiş və kistanın çıxarılması uğurla aparılmışdır. Daha kiçik retraktor rezeksiya zamanı toxuma zədələnməsini minimuma endirmişdir.[13] Əməliyyat zamanı neyroendoskopik üçüncü ventrikulostomiya aparıla bilər. Əməliyyatdan sonra hidrosefaliyanın qarşısını almaq məqsədi daşıyır və ikitərəfli şunt yerləşdirilməsinə olan ehtiyacı aradan qaldıra bilər.[14][15]
Üçüncü mədəcikdəki kolloid kistalar çıxarılan pasiyentlər bəzən gündəlik yaddaşla bağlı çətinliklər yaşaya bilirlər.[16] Bu xəstələrdə müşahidə olunan mammilyar cisimlərin atrofiyası və bu atrofiya ilə gicgah payından (temporal paydan) svod vasitəsilə gələn sinir əlaqələrinin qismən itirilməsi arasında əlaqə olduğunu göstərir.
- ↑ Peeters, Sophie M. "Spontaneous Regression of a Third Ventricle Colloid Cyst". World Neurosurgery. 90. 2016-06-01: 704.e19–22. doi:10.1016/j.wneu.2016.02.116. ISSN 1878-8769. PMID 26968449.
- ↑ Shaktawat, Sameer S. "Unexpected death after headache due to a colloid cyst of the third ventricle". World Journal of Surgical Oncology. 4. 2006-07-25: 47. doi:10.1186/1477-7819-4-47. ISSN 1477-7819. PMID 16867192.
- ↑ Schiff, David. "Cysts" (PDF). American Brain Tumor Association. American Brain Tumor Association. 2017-05-16 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-10-26.
- ↑ "Fatal Insomnia – Neurologic Disorders". Merck Manuals Professional Edition (ingilis). 2019-05-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-05-17.
- ↑ Fatal Insomnia // Merck Manual. 5 May 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 May 2018.
- ↑ Pollock, Bruce E. "A Theory on the Natural History of Colloid Cysts of the Third Ventricle". Neurosurgery. 46 (5). May 2000: 1077–83, discussion 1081–3. doi:10.1097/00006123-200005000-00010. PMID 10807239.
- ↑ Turillazzi, Emanuela. "Colloid cyst of the third ventricle, hypothalamus, and heart: a dangerous link for sudden death". Diagnostic Pathology. 7. 2012-01-01: 144. doi:10.1186/1746-1596-7-144. ISSN 1746-1596. PMID 23078815.
- ↑ Олег Парамонов. "Не спать!". 2017-05-04. 2017-05-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-08-04.
- ↑ Hadjipanayis, Costas G. "Full Scope of Options". Neurosurgery. 67 (1). July 2010: 197–205. doi:10.1227/01.neu.0000370602.15820.e4.
- ↑ Garegnani, Luis. "Ventriculo-peritoneal shunting devices for hydrocephalus". Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (6). 2020-06-16: CD012726. doi:10.1002/14651858.cd012726.pub2. ISSN 1465-1858. PMID 32542676 (#bad_pmid).
- ↑ Colloid Cyst — New York Presbyterian Hospital Arxiv surəti 22 iyun 2015 tarixindən Wayback Machine saytında Nyp.org. Retrieved on 2013-08-15.
- ↑ Dhandapani, S. "Colloid cysts: Neuropsychological outcome, quality of life and long-term control after endoscopic gross total resection". Clin Neurol Neurosurg. 209. 1 Oct 2021. doi:10.1016/j.clineuro.2021.106951. PMID 34547641 (#bad_pmid).
- ↑ Wait, S. D. "Endoscopic Colloid Cyst Resection in the Absence of Ventriculomegaly". Operative Neurosurgery. 73 (1 Suppl Operative). 2013: ons39–ons47. doi:10.1227/NEU.0b013e3182870980. PMID 23334281.
- ↑ Hadjipanayis, Costas G. "Full Scope of Options". Neurosurgery. 67 (1). July 2010: 197–205. doi:10.1227/01.neu.0000370602.15820.e4. PMID 20559107.Costas G. Hadjipanayis?action=edit&redlink=1|Hadjipanayis, Costas G.; Schuette, Albert J.; Nicholas, Boulis; Charlie, Hao; Daniel L., Barrow; Charlie, Teo (July 2010). «Full Scope of Options» Arxiv surəti 25 fevral 2023 tarixindən Wayback Machine saytında. Neurosurgery. 67 (1): 197—205. Цифровой идентификатор объекта|doi:doi:10.1227/01.neu.0000370602.15820.e4|10.1227/01.neu.0000370602.15820.e4. PubMed Central|PMC 2888508 Arxiv surəti 25 fevral 2023 tarixindən Wayback Machine saytında. PubMed|PMID 20559107 Arxiv surəti 25 fevral 2023 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Garegnani, Luis. "Ventriculo-peritoneal shunting devices for hydrocephalus". Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (6). 2020-06-16: CD012726. doi:10.1002/14651858.cd012726.pub2. ISSN 1465-1858. PMID 32542676 (#bad_pmid).Garegnani, Luis; Franco, Juan VA; Ciapponi, Agustín; Garrote, Virginia; Vietto, Valeria; Portillo Medina, Santiago Adalberto (16 June 2020). «doi:10.1002/14651858.CD012726.pub2|Ventriculo-peritoneal shunting devices for hydrocephalus». Cochrane Database of Systematic Reviews. 2020 (6): CD012726. Цифровой идентификатор объекта|doi:doi:10.1002/14651858.cd012726.pub2|10.1002/14651858.cd012726.pub2. Международный стандартный сериальный номер|ISSN issn:1465-1858|1465-1858. PubMed Central|PMC 7388891 Arxiv surəti 28 dekabr 2021 tarixindən Wayback Machine saytında. PubMed|PMID 32542676 Arxiv surəti 25 fevral 2023 tarixindən Wayback Machine saytında.
- ↑ Denby, C. E. "The Frequency and Extent of Mammillary Body Atrophy Associated with Surgical Removal of a Colloid Cyst". American Journal of Neuroradiology (ingilis). 30 (4). 2009-04-01: 736–743. doi:10.3174/ajnr.A1424. ISSN 0195-6108. PMID 19164441. 2023-03-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-23.
- Hamlat, A. "Huge colloid cyst: Case report and review of unusual forms". 146 (4). 2004: 397–401, discussion 401. doi:10.1007/s00701-004-0221-8. PMID 15057535.
- Beems, Tjemme. "Hemorrhagic colloid cyst". Surgical Neurology. 65 (1). 2006: 84–6. doi:10.1016/j.surneu.2005.03.034. PMID 16378869.
- Spears, Roderick C. "Colloid cyst headache". Current Pain and Headache Reports. 8 (4). 2004: 297–300. doi:10.1007/s11916-004-0011-2. PMID 15228889.
- Benoiton L.A. "Familial colloid cyst". Journal of Clinical Neuroscience. 21 (3). 2014: 533–535. doi:10.1016/j.jocn.2013.08.012. PMID 24308955.
- Melbourne Neurosurgery