Kaplan sindromu və ya silikoz-poliartrit sindromu — əsasən kömür mədənçilərində və toza məruz qalan fəhlələrdə müşahidə edilən vəziyyət. Bu sindrom, silikoz (tozlaşmış silikat hissəciklərinin tənəffüs yolu ilə ağciyərlərə daxil olması nəticəsində yaranan xəstəlik) ilə revmatoid artritin birgə görülməsidir. Kaplan sindromu, ağciyərlərdə nodulların formalaşması və oynaqlarda iltihabi proseslərlə xarakterizə olunur.[1]
| Kaplan sindromu | |
|---|---|
| XBT-10 | J99.0, M05.1 |
| XBT-9 | 714.81 |
| DiseasesDB | 1961 |
| MedlinePlus | 000137 |
| MeSH | D002205 |
Kaplan sindromu birbaşa genetik bir xəstəlik olmasa da, bəzi genetik amillər bu vəziyyətin inkişaf riskini artıra bilər. Məsələn, revmatoid artritə meyllilik genetik əlamətlərlə əlaqəli ola bilər. Toza məruz qalma və ya ətraf mühit amilləri ilə birləşdikdə, bu genetik meyllilik Kaplan sindromunun inkişafına səbəb ola bilər.[2]
Kaplan sindromu ilk dəfə 1953-cü ildə həkim Entoni Kaplan tərəfindən təsvir edilmişdir. Kaplan,kömür mədənçilərində silikoz və revmatoid artritin birgə görülməsini müşahidə etmiş və bu vəziyyəti "silikoz-poliartrit sindromu" adlandırmışdır. Sindromun adı, onu ilk dəfə təsvir edən həkim Entoni Kaplanın şərəfinə verilmişdir.[3][4]
Kaplan sindromu olan şəxslərdə ağciyər simptomları, oynaqlarda ağrı və şişlik, və digər ümumi əlamətlər özünü göstərir. Ağciyər simptomları arasında nəfəs darlığı, öskürək və ağciyərlərdə nodulların formalaşması müşahidə edilir. Oynaqlarda ağrı və şişlik, hərəkət məhdudiyyəti və səhər tutulmaları kimi əlamətlər ortaya çıxır. Bununla yanaşı, xəstələrdə yorğunluq və qızdırma kimi ümumi əlamətlər də görülə bilər.[2]
Kaplan sindromunun diaqnozu bir neçə mərhələdən ibarətdir. İlk növbədə, fiziki müayinə ilə ağciyər və oynaqların vəziyyəti qiymətləndirilir. Rentgen şəkilləri vasitəsilə ağciyərlərdə nodulların və oynaqlarda dəyişikliklərin olub-olmaması müəyyən edilir. Qan testləri ilə revmatoid faktor (RF) və anti-CCP antikorlarının səviyyəsi yoxlanılır. Ağciyər funksiyasının qiymətləndirilməsi üçün ağciyər funksiya testləri aparılır, eyni zamanda ağciyərlərdəki nodulların daha ətraflı qiymətləndirilməsi üçün KT skanından istifadə edilir.[1]
Kaplan sindromunun müalicəsi çoxşaxəlidir və bir neçə yanaşma tələb edir. Revmatoid artritin idarə edilməsi üçün immunomodulyator dərmanlar, məsələn, metotreksat, istifadə edilir. Ağrı və iltihabın azaldılması üçün qeyri-steroid antiinflamatuar dərmanlar (NSAID) təyin oluna bilər. Oynaqların hərəkət qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə fizioterapiya tətbiq edilir. Xəstənin tozlu mühitdən uzaqlaşdırılması və qoruyucu vasitələrdən istifadə edilməsi, toza məruz qalmanın azaldılması üçün vacibdir. Pulmonoloji dəstək isə ağciyər funksiyalarının yaxşılaşdırılması üçün müalicə və təlimlər vasitəsilə təmin edilir. Kaplan sindromu, toza məruz qalma və genetik meyllilik faktorlarının birləşməsi ilə inkişaf edən, kompleks bir xəstəlikdir və erkən diaqnoz və düzgün müalicə ilə xəstənin həyat keyfiyyəti yaxşılaşdırıla bilər.[5]
- ↑ 1 2 Murray, John F. Murray and Nadel's textbook of respiratory medicine (5th). Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier. 2010. səh. 1566. ISBN 978-1-4160-4710-0.
- ↑ 1 2 Caplan, Anthony. "Certain Unusual Radiological Appearances in the Chest of Coal-miners Suffering from Rheumatoid Arthritis". Thorax. 8 (1). 1953: 29–37. doi:10.1136/thx.8.1.29. ISSN 0040-6376. PMC 1019224. PMID 13038735.
- ↑ Miall, W. E.; Anthony Caplan; A. L. Cochrane; G. S. Kilpatrick; P. D. Oldham. "Rheumatoid Arthritis Associated with Characteristic Chest X-ray Appearances in Coal-workers". British Medical Journal. 2 (4848). 1953-12-05: 1231–1236. doi:10.1136/bmj.2.4848.1231. ISSN 0007-1447. PMC 2030245. PMID 13106392.
- ↑ Caplan, A.; R. B. Payne; J. L. Withey. "A Broader Concept of Caplan Syndrome Related to Rheumatoid Factors". Thorax. 17 (3). September 1962: 205–212. doi:10.1136/thx.17.3.205. ISSN 0040-6376. PMC 1018697. PMID 13876317.
- ↑ Caplan, Anthony. "Certain Unusual Radiological Appearances in the Chest of Coal-miners Suffering from Rheumatoid Arthritis". Thorax. 8 (1). 1953: 29–37. doi:10.1136/thx.8.1.29. ISSN 0040-6376. PMC 1019224. PMID 13038735.