Kannabinoid arteriti[1] (tibdə kannabislə əlaqəli arterit kimi də tanınır) kannabinoidin qəbulu nəticəsində yaranan,[2] periferik arteriyaların iltihablanmamış trombozu ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir. Xəstəliyin daha çox inkişaf etməsi işemiyaya və toxuma nekrozuna səbəb olur.[3]
Kannabinoid arteriti olduqca nadir rast gəlinən bir xəstəlikdir.[4] Xəstəliyin diaqnozu ilk dəfə 1960-cı ildə qoyulmuşdur.[5] 1960-cı ildən 2022-ci ilə qədər olan müddətdə bütün dünyada yalnız 55 kannabinoid arteriti hadisəsinə rast gəlinmişdir. Buna görə də kannabinoid arteriti hələ də istisna diaqnozlara aid edilir.[6]
Müəyyən edilmişdir ki, kannabinoid arteritinin inkişafında etioloji faktor çətənənin istifadəsidir.[7] Xəstəlik çətənədən az miqdarda istifadə edən insanlarda, intensiv və uzun müddət istifadə edən insanlardakı kimi inkişaf edir. Patogenezinin əsas səbəbi tetrahidrokannabinolun (Δ9-THC) vazokonstriktor təsiridir.[8]
Xəstəlik özünü distal ətrafların işemiyası, venoz tromboz, Reyno fenomeni, periferiyada arteriyaların pulsasiyasının olmaması və sonuncu mərhələdə isə yüksələn nekroz kimi göstərir.[9] Nekrozun başlamasından bir neçə gün və ya həftə əvvəl xəstələr əl və ayaq barmaqlarında göyərmənin olduğunu qeyd edirlər.[10] Daha sonra isə həmin təsirlənmiş toxuma nahiyələrində dözülməz ağrılar müşahidə edilir və xəstənin yerişində kəskin pozulmalar meydana gəlir.[11]
Kannabinoid arteritinin diaqnostikası üçün anamnez toplamaq və fiziki müayinə üsullarından əlavə, qan, sidik və saçın toksikoloji testlərindən istifadə etmək məsləhət görülür (bu analizlər bədəndə kannabinoidlərin və onların metabolitlərinin olub-olmamasını təsdiqləyirlər). Ətrafların arterioqrafiyası zədələnmiş damarları aşkar etməyə imkan verir. Bu, damarların müxtəlif hissələrinin tıxanmalarını aşkar etməyə imkan verir. Bütün digər patologiyaları istisna etmək üçün biokimyəvi və immunoloji qan testləri aparılır.
Kannabinoid arteriti Bürqer xəstəliyinə bənzəyir və onları bir-birindən fərqləndirməyi bacarmaq lazımdır (baxmayaraq ki, bəzi müəlliflər kannabinoid arteriti bu xəstəliyin formalarından biri hesab edirlər).[12][13] Kannabinoid arterit və Buerger xəstəliyi arasındakı əsas fərq damar divarının iltihabının olmamasıdır. Tibdə arterial medianın orta dərəcədə iltihabı ilə müşayiət olunan kannabinoid arteritin tək bir halı təsvir edilmişdir.[14] Bundan əlavə, diaqnostika zamanı obliterasiya edən endarterit, diabetik angiopatiya və otoimmün kimi xəstəliklər də istisna edilməlidir.
Bu xəstəliyin müalicəsi üçün ən əhəmiyyətli məqam xəstənin daha çox çətənə istifadəsini dayandırmasıdır. Kannabinoid arteritin konservativ müalicəsi prostaglandinlərin, antikoaqulyantların, antiplatelet agentlərinin, analjeziklərin və antibiotiklərin istifadəsini əhatə edir. Hiperbarik oksigenləşmə də mümkündür. Bu müalicə nekrozun inkişafını dayandıra bilər, lakin zədələnmiş toxumanı bərpa etmək mümkün deyildir. Cərrahi müalicə nekrotik toxumanın amputasiyasını əhatə edir.
- ↑ Cannabis-associated arteritis F Grotenhermen 010 Feb;39(1):43-53. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20186675/ Arxiv surəti 24 sentyabr 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Cannabis-associated arteritis F Grotenhermen 010 Feb;39(1):43-53. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20186675
- ↑ Cannabis arteritis: A case report and brief review of the literature. Banana Y, Bashir H, Boukabous S, Rezziki A, Benzirar A, El Mahi O.Ann Med Surg (Lond). 2022 Mar 28;76:103523. doi: 10.1016/j.amsu.2022.103523. eCollection 2022 Apr. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9052130/ Arxiv surəti 24 sentyabr 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Sterne J, Ducastaing C. Les arterites du cannabis Indica. Arch Mal Cœur. 1960 Feb;53:143-7. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/13834494/ Arxiv surəti 24 sentyabr 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Peyrot I., Garsaud A.M., Saint‐Cyr I., Quitman O., Sanchez B., Quist D. Cannabis arteritis: a new case report and a review of literature. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. 2007;21(3):388-391.
- ↑ Peyrot I., Garsaud A.M., Saint‐Cyr I., Quitman O., Sanchez B., Quist D. Cannabis arteritis: a new case report and a review of literature. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol. 2007;21(3):388-391.
- ↑ Cannabis arteritis. El Omri N, Eljaoudi R, Mekouar F, Jira M, Sekkach Y, Amezyane T, Ghafir D. Pan Afr Med J. 2017 Feb 1;26:53. doi: 10.11604/pamj.2017.26.53.11694. eCollection 2017. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5398854/ Arxiv surəti 24 sentyabr 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Vasoconstrictor actions of delta8- and delta9-tetrahydrocannabinol in the rat. M D Adams, J T Earnhardt, W L Dewey and L S Harris Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics March 1976, 196 (3) 649—656; https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5398854/ Arxiv surəti 24 sentyabr 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
- ↑ Disdier P., Granel B., Serratrice J., et al. Cannabis arteritis revisited. Ten new cases reports. Angiology. 2001;52:1-5.
- ↑ Gröger A., Aslani A., Wolter T., Noah E.M., Pallua N. Ein seltener fall von cannabis arteritis. Vasa. 2003;32:95-97.
- ↑ Schneider F., Abdoucheli-Baudot N., Tassart M., Boudghène F., Gouny P. Cannabis and tobacco: cofactors favoring juvenile obstruent arteriopathy. J. Mal. Vasc. 2000;25:388-389.
- ↑ Karila L., Danel T., Coscas S., Chambon J.P., Reynaud M. [Progressive cannabis-induced arteritis: a clinical thromboangeitis obliterans sub-group? Presse Med. 2004;33(18 Suppl):21-23.
- ↑ Combemale P., Consort T., Denis-Thelis L., Estival J.-L., Dupin M., Kanitakis J. Cannabis arteritis. Br. J. Dermatol. 2005;152:166-169
- ↑ Disdier P., Granel B., Serratrice J., et al. Cannabis arteritis revisited. Ten new cases reports. Angiology. 2001;52:1-5.