Butun axtardiqlarinizi tapmaq ucun buraya: DAXIL OLUN
  Mp4 Mp3 Axtar Yukle
  Video Axtar Yukle
  Shekil Axtar Yukle
  Informasiya Melumat Axtar
  Hazir Inshalar Toplusu
  AZERI CHAT + Tanishliq
  1-11 Sinif Derslikler Yukle
  Saglamliq Tibbi Melumat
  Whatsapp Plus Yukle(Yeni)

  • Ana səhifə
  • Təsadüfi
  • Yaxınlıqdakılar
  • Daxil ol
  • Nizamlamalar
İndi ianə et Əgər Vikipediya sizin üçün faydalıdırsa, bu gün ianə edin.

Kənd təsərrüfatının dəyər zənciri

  • Məqalə
  • Müzakirə

Kənd təsərrüfatının dəyər zənciri (ing. Agricultural value chain) — məhsulun istehsalından son istehlakçıya [1] çatdırılmasına qədər olan bütün prosesləri və mərhələləri əhatə edən bir sistemdir. Bu zəncir fərqli iştirakçıları və fəaliyyətləri özündə birləşdirir, məqsəd isə məhsulun dəyərini artıraraq həm fermerlər,[2] həm də istehlakçılar üçün maksimum fayda təmin etməkdir.[3]

Dəyər zənciri, kənd təsərrüfatının hər mərhələsində əlavə dəyər yaratmağı hədəfləyən strateji bir yanaşmadır və həm yerli, həm də beynəlxalq bazarların tələblərinə cavab verir.[4]

Mündəricat

  • 1 Arxa fon
    • 1.1 Kənd təsərrüfatına tətbiqi
    • 1.2 Terminin inkişafında rol oynayan təşkilatlar
  • 2 Mərhələləri
  • 3 Əhəmiyyəti
  • 4 Dəyər zəncirinin iştirakçıları
  • 5 Əsas hadisələr
  • 6 İstinadlar
  • 7

Arxa fon

"Kənd təsərrüfatının dəyər zənciri" (ing. Agricultural value chain) termini daha geniş "dəyər zənciri" (ing. value chain) konsepsiyasından yaranmışdır. Bu anlayışın tarixi əsasən 1980-ci illərə gedib çıxır və iqtisadçı Maykl Porter (ing. Michael Porter) tərəfindən təqdim edilən "Dəyər Zənciri Modeli" ilə bağlıdır.[5]"Kənd təsərrüfatının dəyər zənciri" termini müasir kənd təsərrüfatında istehsaldan istehlakçıya qədər olan bütün mərhələləri sistemli şəkildə əhatə edən bir yanaşma kimi ortaya çıxdı.[6] Onun tarixi 1980-ci illərdə yaranan dəyər zənciri modelinə əsaslansa da, kənd təsərrüfatında tətbiqi əsasən 1990-cı illərdə geniş yayılmağa başladı və 2000-ci illərdə beynəlxalq layihələrdə mühüm bir alət kimi formalaşdı.[7]

Maykl Porter 1985-ci ildə yazdığı "Competitive Advantage" (Rəqabət Üstünlüyü) adlı kitabında "dəyər zənciri" anlayışını irəli sürdü.[8] Onun fikrinə görə, hər bir təşkilat və ya sənaye müəyyən dəyər yaradan fəaliyyətlərdən ibarət bir zəncirdir.[9] Bu fəaliyyətlər məhsul və ya xidmətin istehsalından onun müştəriyə çatdırılmasına qədər uzanır. Porter bu modeli daha çox sənaye və istehsalat sahələrinə tətbiq etsə də, kənd təsərrüfatı kimi sektorlar da zamanla bu yanaşmadan faydalanmağa başladılar.[10]

Kənd təsərrüfatına tətbiqi

1990-cı illərdən etibarən beynəlxalq təşkilatlar, iqtisadçılar və inkişaf layihələri dəyər zənciri yanaşmasını kənd təsərrüfatı sektoruna tətbiq etməyə başladılar. Xüsusilə aşağıdakı məqsədlərə xidmət edirdi:[11][12]

  • Kiçik fermerlərin bazara inteqrasiyasını yaxşılaşdırmaq.
  • İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatını iqtisadiyyatın mühüm tərkib hissəsinə çevirmək.
  • Qida təhlükəsizliyi və yoxsulluğun azaldılması problemlərini həll etmək.

Terminin inkişafında rol oynayan təşkilatlar

  1. Dünya Bankı (ing. World Bank):[13][14] 2000-ci illərdən etibarən kənd təsərrüfatı dəyər zəncirini inkişaf layihələrində tez-tez istifadə etdi.
  2. BMT-nin Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatı (FAO): Bu yanaşmanı kiçik fermerlər üçün təlimatlar hazırlayarkən geniş şəkildə tətbiq etdi.
  3. Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi (ing. International Trade Centre - ITC): Xüsusilə ixrac potensialı olan kənd təsərrüfatı məhsullarında dəyər zənciri analizlərini irəli sürdü.[15]

Mərhələləri

  1. İstehsal: Toxumların seçilməsi, əkin, gübrələmə, suvarma, pestisidlərin tətbiqi və məhsulun yetişdirilməsi kimi fəaliyyətlər daxildir.[16]
  2. Yığım və ilkin emal: Məhsulun yığılması, çeşidlənməsi, saxlanılması və ilkin emal prosesləri (məsələn, təmizləmə və qurudulma).
  3. Emal: Məhsulun qida və ya digər məhsullara çevrilməsi (məsələn, taxıldan un hazırlanması).
  4. Nəqliyyat və logistika: Məhsulun bazarlara və ya emal müəssisələrinə çatdırılması.[17][18]
  5. Marketinq və satış: Məhsulun yerli və beynəlxalq bazarlarda satışı.
  6. Paylama və istehlak: Məhsulun pərakəndə satış nöqtələrində və ya son istehlakçılara çatdırılması.[19]

Əhəmiyyəti

Resursların düzgün bölüşdürülməsi və itkilərin minimuma endirilməsi. İstehlakçı tələblərinə uyğun məhsul təqdim etmək. Fermerlər və digər iştirakçılar üçün əlavə dəyərin yaradılması. Ekoloji cəhətdən dayanıqlı kənd təsərrüfatı təcrübələrinin tətbiqi.[20]

Dəyər zəncirinin iştirakçıları

  1. Fermerlər və istehsalçılar
  2. Emal müəssisələri
  3. Nəqliyyat və logistika şirkətləri
  4. Ticarət vasitəçiləri
  5. Hökumət və qeyri-hökumət təşkilatları
  6. Son istehlakçılar

Əsas hadisələr

  • 2000-ci illərin əvvəllərində dəyər zənciri yanaşması, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatının müasirləşdirilməsi üçün əsas strategiya oldu.
  • 2008-ci il Qlobal Qida Böhranı — bu dövrdə dəyər zənciri yanaşması ərzaq sistemlərinin təkmilləşdirilməsi üçün daha da aktuallaşdı.
  • Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri (2015) — kənd təsərrüfatı dəyər zəncirinin inkişafı yoxsulluğun azaldılması və qida təhlükəsizliyinin təmin edilməsində önəmli bir vasitə kimi qəbul edildi.[21]

İstinadlar

  1. ↑ Shepherd, A. Including small-scale farmers in profitable value chains (PDF). Wageningen, The Netherlands: CTA Publishing. 5 November 2016. ISBN 978-92-9081-607-2. 14 March 2017 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 18 April 2017.
  2. ↑ Porter, Michael E. Competitive advantage: creating and sustaining superior performance; with a new introduction (1st Free Press). New York: Free Press. 1998. ISBN 978-0684841465.
  3. ↑ Kaplinsky, R.; Morris, M. "A Handbook for Value Chain Analysis" (PDF). IDRC. 1 March 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2014.
  4. ↑ Henriksen, L.; L. Riisgaard; S. Ponte; F. Hartwich; P. Kormawa. "Agro-Food Value Chain Interventions in Asia: A review and analysis of case studies. Working Paper" (PDF). UNIDO. 1 March 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2014.
  5. ↑ "Editorial: Adding Value, by Michael Hailu, Spore No 157". 2021-02-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-25.
  6. ↑ "Andreas Stamm and Christian von Drachenfels "Value Chain Development: Approaches and activities by seven UN agencies and opportunities for interagency cooperation" ILO" (PDF). 2018-03-28 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-09.
  7. ↑ Webber, C. M.; P. Labaste. "Building competitiveness in Africa's agriculture: A guide to value chain concepts and applications" (PDF). World Bank. 24 August 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 February 2014.
  8. ↑ Riisgaard, L; S. Ponte. "Pro-poor value chain development: 25 guiding questions for designing and implementing agroindustry projects" (PDF). UNIDO. 31 October 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2014.
  9. ↑ Lundy, M.; M. V. Gottret; C. Ostertag; R. Best; S. Ferris. "Participatory market chain analysis for smallholder producers". CIAT. 2009-12-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.
  10. ↑ European Parliament, Global cotton value chain: European Parliament resolution of 14 March 2013 on sustainability in the global cotton value chain (2012/2841(RSP)) Arxiv surəti 29 iyun 2024 tarixindən Wayback Machine saytında, accessed 24 April 2021
  11. ↑ Springer-Heinze, A. "Valuelinks: The methodology of value chain promotion". GIZ. 1 March 2014 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 24 February 2014.
  12. ↑ DFID. "The operational guide for the making markets work for the poor (M4P)". DFID. 2018-11-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-02-25.
  13. ↑ Vermeulen, S.; J. Woodhill; F. Proctor; R. Delnoye. "Chain-wide learning for inclusive agrifood market development". IIED. 6 October 2008 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 February 2014.
  14. ↑ Herr, M. L.; T. J. Muzira. "Value chain development for decent work". ILO. 13 may 2013 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2014.
  15. ↑ J. Donovan; M. Cunha; S. Franzel; A. Gyau; D. Mithöfer. "Guides for value chain development: A comparative review" (PDF). CTA and ICRAF. 2 October 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 24 February 2014.
  16. ↑ Shepherd, Andrew. "Approaches to linking producers to markets" (PDF). FAO. 4 November 2022 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 16 October 2023.
  17. ↑ Kaplinsky, Raphael. "Globalisation and unequalisation: what can be learned from value chain analysis?". Journal of Development Studies. 37 (2). 2000: 117–146. doi:10.1080/713600071.
  18. ↑ Gereffi; Kaplinsky, Raphael; Gary. "Introduction: Globalisation, value chains and development" (PDF). IDS Bulletin. 32 (3). 2001: 1–8. doi:10.1111/j.1759-5436.2001.mp32003001.x. 2025-01-22 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-01-09.
  19. ↑ Prowse, M. and J. Moyer-Lee (2014) ‘A Comparative Value Chain Analysis of Smallholder Burley Tobacco Production in Malawi, 2003/4 and 2009/10’ Journal of Agrarian Change 14:3 https://lucris.lub.lu.se/ws/files/2140085/5218863.pdf Arxiv surəti 16 noyabr 2018 tarixindən Wayback Machine saytında
  20. ↑ Eaton, C; Shepherd, A. "Contract farming: Partnerships for Growth" (PDF). FAO. 20 October 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 25 February 2014.
  21. ↑ Haggblade, S.; Theriault, V.; Staatz, J.; Dembele, N.; Diallo, B. "A conceptual framework for promoting inclusive agricultural value chains" (PDF). Michigan State University and IFAD. 10 avqust 2013 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 25 fevral 2014.

  • Contract farming resource centre: FAO
  • Fin4Ag Agricultural Value Chain Conference, Nairobi, July 2014
  • Rural Finance Learning Center
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/w/index.php?title=Kənd_təsərrüfatının_dəyər_zənciri&oldid=7994646"
Informasiya Melumat Axtar