Juji Yelinek (xorv. Žuži Jelinek), əsl adı Jujanna və ya Suzana Ferber (mac. Ferber Zsuzsanna; 17 iyul 1920[1][2], Budapeşt – 23 yanvar 2016, Zaqreb) — macarəsilli Xorvatiya moda stilisti, dizayneri və yazıçısı.
| Juji Yelinek | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 17 iyul 1920[1][2] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 23 yanvar 2016 (95 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, geyim stilisti |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Juji Yelinek 1920-ci ildə Budapeştdə yoxsul yəhudi ailəsində anadan olmuşdur.[3][4] O, atası İzidor və anası Ruj Ferberin ailəsində üç uşaqdan ən kiçiyi idi. Atası soyadını "Farber"dən "Ferber"ə dəyişmişdi. Yelinekin ata tərəfdən babası, Ludbreqdən olan tekstil taciri Morits Farber idi.[5][6] Hər iki valideyni kar idi. Onun atası Ludbreqdən, anası isə Macarıstandan idi. Onlar Budapeştdə, ailələrinin onları regiondakı yeganə karlar məktəbinə göndərdiyi yerdə tanış olmuşdular.[7]
Yelinekin həmçinin, iki qardaşı var idi. Yelinekin doğulmasından sonra ailəsi Zaqrebə köçmüşdür. Onlar şəhərin yoxsul hissəsində yaşayırdılar. Yelinekin bibisinin varlı Zaqreb yəhudisi ilə evli olmağına baxmayaraq, Yelinekin dediyinə görə, ailəsi bundan heç bir fayda görməmişdi. Bibisi yoxsul kar qardaşından utanırdı, buna görə də Yelinek ailəsi ona qonaq gələndə onları mətbəxdə qəbul edirdi, çünki Yelinekin sözlərinə görə, onlar evin salonları üçün kifayət qədər yaxşı deyildilər. O zaman Yelinek özünə uğurlu bir həyat vəd etmişdi. Uşaqlıqda yoxsulluqda yaşadığı alçaldılmalar onun üçün layiqli həyata çatmaq üçün stimul olmuşdu. Yelinek Zaqreb dərzi məktəbini bitirmişdi.[4][7][8][9]
Juji Yelinek 17 yaşında olarkən Parisdə Nina Riççinin fabrikində dərzi kimi işə başlamışdır. O, bu şəhərdə Koko Şanel ilə tanış oldu və bir müddət onun yanında çalışmışdır. İkinci Dünya müharibəsi səbəbindən 1939-cu ildə Yelinek Zaqrebə qayıtmışdır. Orada varlı yəhudi ailələri üçün tikinti atelyesi açmışdır. Yelinek həmçinin, müxtəlif dilləri öyrənməklə fəal məşğul olmuşdur. O, 1941-ci ildə Zaqrebli diş həkimi Erik Yelinek ilə tanış olmuşdur və onunla evlənmişdir. Bu evlilikdən onların İvitsa adlı oğlu və Diyana adlı qızı anadan olmuşdur.[7][8]
1941-ci ildə Xorvatiya Müstəqil Dövlətinin yaradılması ilə ustaşenin siyasəti qısa müddətdə onun qardaşlarını düşərgələrə göndərmişdir. Burada onların hər ikisi öldürülmüşdür. Onlardan biri Kerestinets həbs düşərgəsində, digəri isə Yadovno həbs düşərgəsində öldürülmüşder. Yelinek ustaşe və nasistlərin təqiblərindən qaçaraq Suşaka köçmüş, burada valideynlərinin Yasenovats həbs düşərgəsinə göndəriləcəyini öyrənmişdir. O, italyan zabitinə yaxınlaşaraq onu özünə cəlb etmiş və bu yolla valideynlərini deportasiyadan xilas etmişdir. Müharibə zamanı Yelinek partizanlara qoşulmuşdur. Müharibədən sonra yenidən dərzi işinə başlamış və 40 yaşında ABŞ-yə köçmüşdür.[7][8]
ABŞ-də dərzilik sahəsində uğur qazandı. Zaqrebə qayıtdıqdan sonra həyat yoldaşının onu xidmətçi ilə tərk etdiyini öyrənmişdir. O, işini davam etdirmiş və bir çox ölkəni səyahət etmişdir, lakin bu, İosip Broz Titonu narahat etmişdir. O, Yelinekə zəng edərək onun Juji Yelinek kimi səyahət edərək modellərini reklam etməsinin Yuqoslaviyanın işçi özünüidarəsi üçün əlverişsiz olduğunu bildirmişdir. Tito ona Makedoniyanın "Teteks" moda şirkətinin direktoru olmağı təklif etmişdir. Yelinek bu təklifi rədd etmiş və 1962-ci ildə Titonun çıxışı zamanı o, "mənfi element" adlandırılmışdır. Ona ölkəni tərk etməsi bildirilmiş və o, uşaqları və valideynləri ilə Cenevrəyə köçmüşdür. Yelinek 1964-cü ildə Titonun dəvəti ilə Zaqrebə qayıtmışdır. Qayıtdıqdan sonra Titonun həyat yoldaşı Yovanka Broz üçün moda geyimləri tikmişdir. Karyerası boyunca Yelinek ABŞ, [[Yaponi və bütün Avropada moda məhsulları ilə ticarət etmişdir.[8][10]
Yelinek səkkiz kitabın müəllifidir və 1994-cü ildən Xorvatiyanın "Gloria" qadın jurnalında daimi köşə yazarı idi.[9][11] Xorvatiya Radioteleviziyası Yelinekin ilk illərdəki yoxsulluq həyatından və sonrakı uğurlarından bəhs edən sənədli film buraxmışdır.[10]
Ölümündən bir neçə il əvvəl Stiven Spilberq Yelinekə həyatından film çəkmək təklifi ilə müraciət etmişdi, çünki o, Holokost zamanı tək yəhudi qadının valideynlərinin həyatını xilas etmək üçün öz həyatını riskə atdığı hekayəsini eşitmişdi. Spilberq Yelineki filmin baş məsləhətçisi olmağa dəvət etmişdi, lakin o, bu təklifdən məmnun olmağına baxmayaraq, iki il ABŞ-də keçirmək üçün vaxtının olmaması səbəbindən imtina etmişdir.[10]
Yelinek Zaqreb, Cenevrə və Opatiyada yaşamışdır. İlk evliliyindən sonra daha üç dəfə evlənmişdir. Son əri Milorad Ronkulin idi.[12] Yelinek uzun müddət Zaqreb yəhudi icmasının şura üzvü idi.[13]
Yelinek 23 yanvar 2016-cı ildə, 95 yaşında vəfat etmişdir.[14]
- Seks liječi sve, Profil, 2004
- Žene, osvajajte…, Znanje, 2010
- Mijenjaju li se muškarci, Znanje, 2011
- ↑ 1 2 Žuži (Suzana) Jelinek // Hrvatski biografski leksikon (xorv.). 1983.
- ↑ 1 2 Žuži Jelinek // Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (alm.). / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. ISSN 2750-6088 doi:10.1515/AKL
- ↑ "Nakon Zagreba Žuži Jelinek slavila u Rijeci" (xorvat). Jutarnji list. 2008-07-26. 2014-01-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ 1 2 "Portreti – Žuži Jelinek" (xorvat). Croatian Radiotelevision. 2012-02-02. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ (xorv.) Ha-Kol, glasilo Židovske zajednice u Hrvatskoj; broj 102; 2007 Zagreb; stranica 34.
- ↑ "Holocaust Survivors and Victims Database: Zuzi Jelinek". United States Holocaust Memorial Museum. İstifadə tarixi: 2013-02-08.
- ↑ 1 2 3 4 Božić, Tanja. "Žuži Jelinek: U 92. pišem knjigu "Živjeli muškarci"" (xorvat). Večernji list. 2012-04-15. 2012-04-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ 1 2 3 4 Bolanča, Sandra. "Moj savjet svim ženama: Svakoga si jutra recite da ste mlade, lijepe i sretne" (xorvat). Jutarnji list. 2011-08-11. 2013-12-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ 1 2 Celevska, Ivančica. "Žuži Jelinek: Nemoralne ponude prihvatite s 50 godina" (xorvat). Slobodna Dalmacija. 2011-08-07. 2015-09-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ 1 2 3 "Žužina životna priča stiže na male ekrane" (xorvat). Jutarnji list. 2007-06-14. 2014-01-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ Mirković, Nada. "Žuži Jelinek: 'Muškarci su zbog feminizma postali oholi: čekaju da žene njih osvoje'" (xorvat). Jutarnji list. 2010-05-16. 2015-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ Jelinek, Žuži. "Ljubav kao kamen smutnje" (xorvat). Gloria. 2009-03-28 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ Pavičić, Darko. "Dr. Kraus: Sinagogu ćemo graditi sami!" (xorvat). Jutarnji list. 2006-11-06. 2014-01-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-06-17.
- ↑ "Preminula legendarna Žuži Jelinek". Telegram.hr. 2023-05-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-03-21.