Jiva (lat. Siwa) — Polab slavyanlarının Obodrit konfederasiyasına daxil olan tayfalardan birinin ana tanrıçası. Tanrıça yalnız Helmold von Bozovun Xronikasında qeyd olunur. O, Niklotun hakimiyyəti dövründə bütpərəst kultun güclənməsini belə təsvir etmişdir[1]:
| Jiva | |
|---|---|
| rus. Жива | |
 | |
| Cinsi | qadın[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
O dövrlərdə bütlərə müxtəlif ibadətlər və xurafatın yanlış inancları bütün Slavyan torpaqlarında güclənmişdi. Çünki müqəddəs meşələr və ev tanrıları ölkənin və şəhərlərin hər yerində geniş yayılmışdı. Lakin ən mühüm və üstün tanrılar Prone (Oldenburq ölkəsinin tanrısı), Siwa (Polabiyalıların tanrıçası) və Redigast (Obodrit ölkəsinin tanrısı) idi.
Tayfanın əsas qalası Ratzeburq olduğuna görə, Xronikanın bəzi nüsxələrində Jiva "Ratzeburqun Tanrıçası" (lat. Raceburgensium Dea) adlandırılmışdır.
Xronikanın müxtəlif surətlərində bu ad fərqli formada yazılmışdır: Kopenhagen nüsxəsində Siwa, Lübekdə Siwe, Vyanada Silue, Şçetsində Synna. Kopenhagen, Lübek və Şçetsin əlyazmalarında adın tərkibində ⟨w⟩ ([v]) səsi olduğu görünür; Şçetsin variantı tez-tez baş verən ⟨u⟩ → ⟨n⟩ dəyişməsi nəticəsində yaranmış və Syuua formasını əks etdirmişdir. Burada ikiqat ⟨u⟩ = ⟨w⟩ olduğu üçün bu adın orijinal formasının *Sywa (*Syva) olduğu ehtimal edilir. Vyana nüsxəsi isə orijinala ən çox təhrif olunmuş formada çatmışdır.[2]
Alimlər teonimin etimologiyası ilə bağlı həmfikirdirlər. Teonim slavyan Živa (canlı, diri, yaşayan) qadın sifətindən yaranmışdır. Jiva adı bir çox slavyan dillərində şəxsi ad kimi də qeydə alınmışdır, məsələn, Qədim Polabiyalıların şəxsi adı Jiva (lat. Zive, 1336), qədim polyak soyadı Żywa (lat. Siwa, Sywa, Szywa, Szyva), serb-xorvat dilində Živa, bolqarca Zhiva və digər formalar mövcuddur. Beləliklə, teonim əvvəlcə şəxsi ad olmuş, daha sonra naməlum bir tanrıçanın epitetinə çevrilmişdir. Adın mənası isə "qoy o, yaşasın və uzun ömür sürsün" kimi arzunu ifadə edən və ya "o, canlı olandır" kimi xarakterizə edən məna daşıyır. Vyçeslav İvanov və Vladimir Toporov Jiva tanrıçasını Mokoş tanrıçasının bir epiteti kimi qəbul edirdilər. Bu ad, xristianlaşmadan sonra da Polabiyalıların adlarında qorunub saxlanılmışdır.[3]
- ↑ Alvarez-Pedroza, Juan Antonio. Sources of Slavic Pre-Christian Religion. Leiden: Koninklijke Brill. 2021. ISBN 978-90-04-44138-5.
- ↑ Ivanov, Vyacheslav; Toporov, Wladimir. "К реконструкции Мокоши как женского персонажа в славянской версии основного мифа" (PDF). Балто-славянские исследования. 1982. Moscow. 1983: 175–197.
- ↑ Łuczyński, Michał. Bogowie dawnych Słowian. Studium onomastyczne. Kielce: Kieleckie Towarzystwo Naukowe. 2020. ISBN 978-83-60777-83-1.
