Muaviyə ibn Yezid (ərəb. معاوية بن يزيد; 28 mart 661, Dəməşq – iyun 684, Dəməşq) — Əməvilərin üçüncü xəlifəsi.
| II Muaviyə | |
|---|---|
| ərəb. معاوية بن يزيد | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 28 mart 661 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | iyun 684 (23 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | taun |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, qubernator, Xəlifə |
| Atası | I Yezid |
| Ailəsi | Əməvilər sülaləsi |
| Dini | islam |
Yezidin hicri 64-cü ildə ölümündən sonra xəlifə elan olunmuş, üçil bu vəzifəni icra etmişdir. Olduqca gənc olan II Muaviyə hakimiyyətin gətirdiyi məsuliyyət və ağırlığı öz üzərinə götürməyə qadir deyildi. O, dövlət işlərindən çox ibadətlə məşğul olmuşdu.[1] Buna görə də ailə üzvləri onu (alçaltmaq üçün) "Əbu Leyla" adlandırırdılar. Məsudi, "Murucuz-Zəhəb və Məadinil-Cəvhər" adlı əsərində deyir ki, bu ləqəb adətən zəif və aciz ərəblərə verilərdi.[2]
Tarixçilər onun gözəl əxlaq sahibi olduğu haqqında həm fikridirlər. Zəhəbi "Siyər"ində onun üçün "atasından xeyirli və dinar bir gənc idi" ifadələrini işlətmişdir. İbn Kəsir onun zahiri görünüşünü belə təsvir edir:
"Ağbəniz, gur saçlı, iri gözlü, qarmaq burunlu, yumru başlı, gözəl sifətli, zərif bədənli bir gənc idi."
Onun qısa xilafət dövrü haqqında deyilir ki, o, iyirmi yaşına çatmamış xəlifə oldu və bu müddətdə xəstə idi, xalqın qarşısına çıxmadı. Onun əvəzinə, camaata namazı Dəhhak ibn Qeys qıldırır və dövlət işlərini o idarə edirdi.
Tarixçilər onun xilafətdən əvvəlki dövrü haqqında da məlumat verirlər. Bildirilir ki, o, atasının vəliəhdliyini qəbul etməmiş, Əməvilərdən heç bir vəzifə qəbul etməmişdir. Ancaq anasının təkidindən sonra vəliəhdliyi qəbul etmişdir. Rəvayətlərə görə, o, hədis rəvayət edən tanınmış alim Amr ibn Nəim əl-Ənsi (bəzi mənbələrdə Ömər əl-Məqsus) yanında təhsil almışdı. Muaviyə ibn Yezid xilafətdə uzun müddət qalmadı – bu müddət dörd ayı keçmədi. Tarixçilər qeyd edirlər ki, o, xalqdan uzaqlaşıb evinə çəkildi və orada 40 gün ərzində heç kimlə görüşmədən yaşadı, sonra isə vəfat etdi. Bəziləri onun zəhərləndiyini, digərləri isə taun xəstəliyindən öldüyünü bildirirlər.[2]
Muaviyə ibn Yezid şiə mənbələrində olduqca müsbət bir şəkildə təqdim olunmuşdur. Bu obraz, adətən Əməviləri zalım və xilafəti qəsb etmiş insanlar kimi görən ənənəvi şiə təsəvvürünə ziddir. Buna görə də, şiələr II Muaviyəni Bəni Üməyyənin lənətlənmiş əksəriyyətindən istisna etmişdilər. Bu kontekstdə 1019-cu ildə vəfat etmiş Nurullah Məraşi Tüstəri "Məcalisul-Müminin" kitabında yazır:
"Muaviyə ibn Yezid Allah-Təalanın "ölüdən dirini çıxarar" ayəsinin bariz nümunəsidir; o, Bəni Üməyyə içində Fironun ailəsindəki mömin kimi idi."[2]
Şiə mənbələri əsas diqqəti Muaviyə ibn Yezidin xilafətdən imtinası hadisəsinə yönəlmişdir. Onlar bu hadisəni Bəni Üməyyənin hakimiyyətinin fəsadlı olduğuna dair qəti sübut kimi qəbul edirlər – xüsusən də Muaviyə öz çıxışlarında atasını və babasını açıq şəkildə tənqid etdikdən sonra. Şiələr, 974-cü ildə vəfat etmiş İbn Həcər əl-Heytəminin "əs-Səvaiqul-Muhrika" kitabında nəql etdiyi Muaviyənin xilafətdən imtina çıxışını tez-tez misal gətirirlər. O, belə demişdi:
"Bu xilafət Allahın ipidir. Babam Müaviyə onu əsl sahibindən – Əli ibn Əbu Talibdən – zorla aldı və sizi bildiyiniz şeylərə sürüklədi, nəhayət ölüb günahları ilə qəbirə getdi. Sonra atam hakimiyyəti aldı, halbuki buna layiq deyildi. O da Rəsulullahın qızının oğluna qarşı çıxdı və nəticədə ömrü qısa oldu, nəsli də tükəndi, günahları ilə qəbirdə əsir qaldı. (Sonra ağladı) Dedi: Bizə ən ağır gələn şey, onun aqibətinin pis olması və fəlakətli sonudur. O, Peyğəmbərin əhli-beytini öldürdü, Hərəmi pozdu, Kəbəni viran etdi. Mən bu xilafətin şirinliyini dadmamışam ki, onun acısını çəkim. İndi öz işinizlə məşğul olun! And olsun Allaha, əgər dünya yaxşı bir şeydirsə, biz onsuz da kifayət qədər pay almışıq. Əgər pis bir şeydirsə, Əbu Sufyan nəslinə yetərincə bəla yetişmişdir."[2]
- ↑ "عبد الملك بن مروان.. المؤسس الثاني لدولة بني أمية". 15.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.
- ↑ 1 2 3 4 "معاوية بن يزيد… الخليفة الأموي الذي أحبه الشيعة". 15.04.2025 tarixində arxivləşdirilib.