Hod döyüşü (mac. Hód-tavi csata) — 1282-ci ildə Macarıstanda baş vermiş mühüm hərbi qarşıdurma. Döyüş Macarıstanın tarixində əhəmiyyətli bir yerə malikdir və xüsusilə Macarıstanın krallığı ilə Polovtsilərin (Kumanların) qarşılaşması ilə əlaqədardır. Döyüşün baş verməsi və onun nəticələri, həm Macarıstanın daxili siyasətində, həm də Avropada monqol işğalına qarşı mübarizədə mühüm rol oynamışdır.[2]
| Hod döyüşü | |||
|---|---|---|---|
| Macarıstanda feodal anarxiyası | |||
| Tarix | 1282-ci ilin sentyabr/oktyabr | ||
| Yeri |
Hod gölü, Macarıstan krallığı (indiki Xodmezövaşarxey) |
||
| Nəticəsi |
Macarıstan qələbəsi
|
||
| Münaqişə tərəfləri | |||
|
|
|||
| Komandan(lar) | |||
|
|||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
|
|||
|
|
|||
1282-ci il Macarıstanda və Avropada gərgin dövr olmuşdur. Macarıstanın kralı IV Laslo, öz dövründə çoxsaylı daxili və xarici təzyiqlərlə qarşı-qarşıya idi. [3]IV Laslo anasının təsiri altında "Laslo Kuman" adı ilə tanınırdı və xüsusən Kumanlarla bağlı siyasətləri ilə məşhur olmuşdur. IV Laslo Macarıstanın dinə və ənənələrə bağlı olan aristokratik təbəqəsi ilə ciddi mübahisələrə girir, xüsusilə Kumanların xristianlığı qəbul etməsini tələb edən papalığın qanunlarını pozurdu. [4]Bu dövrdə, Polovtsilərin (Kumanların) Macarıstanda geniş yer tutması və onlar arasında bəzi üsyanlar baş verməsi, monqol qoşunlarının təzyiqləri ilə əlaqədar vəziyyəti daha da gərginləşdirirdi. Polovtsilərin, Macarıstanda zəif vəziyyətdə olan IV Lasloya qarşı üsyanları və sonradan Noğay xanla əlaqə quraraq Macarıstanın zəifliyindən istifadə etmələri, monqol işğalının başlamasında təkan olmuşdur.[5]
.jpg)
1282-ci ildə, Polovtsilərin (Kumanların) Macarıstanda etdiyi üsyanın ardınca, Macarıstan və Polovtsilərin orduları arasında döyüş baş vermişdir. Bu döyüş, xüsusən də Macarıstanın krallığının müdafiəçiləri ilə Polovtsilərin döyüşçüləri arasında olmuşdur. Döyüş, Hod gölü yaxınlığında, Macarıstanın cənub-qərbində yerləşən ərazidə baş vermişdir. Tarixi mənbələrə görə, döyüşün əsas səbəbi Polovtsilərin Macarıstanın siyasi və sosial strukturunda artan təsirindən yaranan narazılıq idi. [6]Polovtsilərin rəhbərliyi, həmçinin IV Laslonun xarici siyasətini və Macarıstanın mənbələrini zəiflədən fəaliyyətlərini tənqid edirdi. Hod döyüşü, əsasən Macarıstanın krallığı ilə Polovtsilərin döyüşçüləri arasında baş tutmuşdu. Hər iki tərəf mübarizəyə çıxmış, amma nəticədə Macarıstanın qüvvələri Polovtsiləri məğlub edərək, döyüşün qələbəsini qazanmışdılar. Macarıstanın döyüşçüləri, xüsusilə zəif vəziyyətdə olan kral IV Laslonun rəhbərliyi altında döyüşmüşdülər və bu döyüş, onun siyasi mövqeyini bir az da gücləndirmişdir.[7]
Hod döyüşü, Polovtsilərin Macarıstana qarşı mübarizələrində mühüm məğlubiyyət idi. Polovtsilərin Macarıstanda güclənməsinə qarşı aparılan mübarizə, krallığın daxili siyasətində ciddi dəyişikliklərə səbəb olmuşdur.[8] IV Laslo və Macarıstanın digər liderləri, Polovtsilərin ölkənin daxilindəki sosial və siyasi struktura olan təsirlərini məhdudlaşdırdılar. Macarıstanın gələcəkdə monqol işğalına qarşı daha birləşmiş və güclü bir müdafiə təşkil etməsinə imkan yaratmışdır. IV Laslo üçün Hod döyüşünün qələbəsi, həm də daxili müxalifətlərə qarşı daha güclü bir mövqe qazanmasına kömək etmişdir. [9]O, Polovtsilərin üsyanını yatırmaqla, Macarıstanın digər qüvvələrinə qarşı daha çox hakimiyyət qazanmışdır və onların qarşısını almaq üçün daha sərt siyasətlər tətbiq etməyə başlamışdır. Bu, onun kral mövqeyini möhkəmləndirmiş və Macarıstanın gələcək müharibələrdə daha sabit bir dövlət olaraq fəaliyyət göstərməsini təmin etmişdir.[10]
Hod döyüşünün başqa bir əhəmiyyəti, monqol işğalının qarşısını almağa çalışan Macarıstanın mübarizəsinin davamıdır.[11] Bu döyüş, Macarıstanın içindəki problemlərlə yanaşı, gələcəkdəki monqol işğalına qarşı müqavimətini də gücləndirdi. Polovtsilərin məğlubiyyəti, monqol qoşunlarının Macarıstana qarşı böyük bir təzyiq göstərməyə başlamasından əvvəlki bir dövrə təsadüf edir. [12]Macarıstanın mövcud rəhbərliyi, ölkəni birləşdirərək gələcəkdə monqol işğalına qarşı güclü müdafiə hazırlıqlarına başlamağa çalışdı. [13]Döyüş həm də Macarıstanın daxili siyasətində mühüm dəyişikliklərə yol açmışdır.[14] IV Laslonun Polovtsilərə qarşı mübarizəsi, Macarıstanın aristokratik təbəqəsi ilə bağlı münasibətləri daha da gərginləşdirdi. Bu, gələcəkdə Macarıstanın digər xarici qüvvələrlə mübarizəsi üçün zəruri olan birliyə doğru gedən addım olmuşdur.[15] IV Laslonun məğlubiyyətdən sonra gələcək təcrübələri, Macarıstanın siyasi və hərbi strukturlarının inkişafında mühüm rol oynamışdır.[16]
- ↑ 1 2 Czímer, 1929. səh. 411
- ↑ Bak, János M.; Veszprémy, László; Kersken, Norbert. Chronica de gestis Hungarorum e codice picto saec. XIV [The Illuminated Chronicle: Chronicle of the deeds of the Hungarians from the fourteenth-century illuminated codex]. Budapest: Central European University Press. 2018. ISBN 978-9-6338-6264-3.
- ↑ Simon of Kéza: The Deeds of the Hungarians (Edited and translated by László Veszprémy and Frank Schaer with a study by Jenő Szűcs) (1999). CEU Press. ISBN 963-9116-31-9
- ↑ Berend, Nora. At the Gate of Christendom: Jews, Muslims and "Pagans" in Medieval Hungary, c. 1000–c.1300. Cambridge University Press. 2001. ISBN 978-0-521-02720-5.
- ↑ Blazovich, László. "IV. László harca a kunok ellen [Ladislaus IV's Fight against the Cumans]". Századok (macar). Magyar Történelmi Társulat. 111 (5). 1977: 941–945. ISSN 0039-8098.
- ↑ Czímer, Károly. "Az 1282. évi hódi csata helye és lefolyása [Location and Course of the Battle of Hód in 1282]". Hadtörténelmi Közlemények (macar). Hadtörténeti Intézet és Múzeum. 30 (1). 1929: 385–416. ISSN 0017-6540.
- ↑ Engel, Pál. The Realm of St Stephen: A History of Medieval Hungary, 895–1526. I.B. Tauris Publishers. 2001. ISBN 1-86064-061-3.
- ↑ Érszegi, Géza; Solymosi, László. Az Árpádok királysága, 1000–1301 [The Monarchy of the Árpáds, 1000–1301] // Solymosi, László (redaktor). Magyarország történeti kronológiája, I: a kezdetektől 1526-ig [Historical Chronology of Hungary, Volume I: From the Beginning to 1526] (macar). Akadémiai Kiadó. 1981. 79–187. ISBN 963-05-2661-1.
- ↑ Györffy, György. A kunok feudalizálódása [The Feudalization of the Cumans] // Székely, György (redaktor). Tanulmányok a parasztság történetéhez Magyarországon a 14. században (macar). Akadémiai Kiadó. 1953. 248–275.
- ↑ Kádár, Tamás. "IV. László király itineráriuma (1264–[1272]–1290) [The Itinerary of King Ladislaus IV (1264–[1272]–1290)]". Fons. Szentpétery Imre Történettudományi Alapítvány. 23 (1). 2016: 3–64. ISSN 1217-8020.
- ↑ Karácsonyi, János. "A hód-tavi csata éve [The Year of the Battle of Lake Hód]". Századok (macar). Magyar Történelmi Társulat. 35 (7). 1901: 626–636. ISSN 0039-8098.
- ↑ Karácsonyi, János. "Új adat a hód-tavi csata évéhez [New data for the Year of the Battle of Lake Hód]". Századok (macar). Magyar Történelmi Társulat. 41 (10). 1907: 948–949. ISSN 0039-8098.
- ↑ Kristó, Gyula. Az Aranybullák évszázada [The Century of the Golden Bulls] (macar). Gondolat. 1981. ISBN 963-280-641-7.
- ↑ Nagy, Gyöngyi. "Kun László király és a hód-tavi csata [King Ladislaus the Cuman and the Battle of Lake Hód]". A Hódmezővásárhelyi Szeremlei Társaság Évkönyve 2012 (macar). Szeremlei Társaság. 16. 2013: 69–89. ISSN 1219-7084.
- ↑ Pálóczi Horváth, András. Pechenegs, Cumans, Iasians: Steppe Peoples in Medieval Hungary. Corvina. 1989. ISBN 963-13-2740-X.
- ↑ Pauler, Gyula. A magyar nemzet története az Árpád-házi királyok alatt, II. [The History of the Hungarian Nation during the Árpádian Kings, Vol. 2.] (macar). Athenaeum. 1899.
- Szűcs, Jenő. Az utolsó Árpádok [The Last Árpáds] (macar). Osiris Kiadó. 2002. ISBN 963-389-271-6.
- Vásáry, István. Cumans and Tatars: Oriental Military in the Pre-Ottoman Balkans, 1185–1365. Cambridge University Press. 2005. ISBN 0-521-83756-1.
- Zsoldos, Attila. "Téténytől a Hód-tóig. Az 1279 és 1282 közötti évek politikatörténetének vázlata [From Tétény to Hód Lake: Outline of the Political History of the Years Between 1279 and 1282]". Történelmi Szemle (macar). Hungarian Academy of Sciences. 39 (1). 1997: 69–98. ISSN 0040-9634.
- Zsótér, Rózsa. "Megjegyzések IV. László király itineráriumához [Remarks to the Itinerary of King Ladislaus IV]". Acta Universitatis Szegediensis. Acta Historica (macar). MTA-SZTE-MOL Magyar Medievisztikai Kutatócsoport. 92. 1991: 37–41. ISSN 0324-6965.