Harrod–Domar modeli (ing. Harrod–Domar model) — Keynsçi iqtisadi artım modeli. Bu model inkişaf iqtisadiyyatında iqtisadiyyatın artım tempini yığım (ing. saving) və kapital səviyyəsi ilə izah etmək üçün istifadə olunur. Model göstərir ki, iqtisadiyyatın balanslaşdırılmış artım üçün təbii bir səbəbi yoxdur.[1] Model müstəqil şəkildə 1939-cu ildə Roy Harrod və 1946-cı ildə Yevsey Domar tərəfindən hazırlanmışdır, baxmayaraq ki, 1924-cü ildə Qustav Kassel tərəfindən oxşar bir model təklif olunmuşdu. Harrod-Domar modeli sonradan ekzogen artım modelinin əsasını qoymuşdur.[2]
Neoklassik iqtisadçılar Harrod-Domar modelində çatışmazlıqlar gördülər – xüsusilə də, modelin həllinin qeyri-sabitliyi – və 1950-ci illərin sonlarında iqtisadçılar Solou-Svon modelinin inkişafına səbəb olan elmi müzakirələrə başladılar.[3]
Harrod-Domar modelinə əsasən, iqtisadiyyatda üç növ artım mövcuddur:[4]
- Zəruri (ing. warranted) artım – iqtisadiyyatın nə hədsiz genişlənməsinə, nə də tənəzzülə uğramasına səbəb olmayan artım tempidir.
- Faktiki (ing. actual) artım – ölkənin ÜDM-nin real artım tempidir.
- Təbii (ing. natural) artım – iqtisadiyyatın tam məşğulluğu təmin etmək üçün tələb olunan artım tempidir. Məsələn, əgər əmək qüvvəsi ildə 3 faiz artırsa, tam məşğulluğun qorunması üçün iqtisadiyyatın da illik artım tempi 3 faiz olmalıdır.
Əgər Y gəlirə bərabər olan hasilatı, K isə kapital ehtiyatına bərabərdirsə, S ümumi qənaət, s qənaət dərəcəsi, I isə investisiyadır. δ əsas kapitalın köhnəlmə dərəcəsini bildirir. Harrod-Domar modeli aşağıdakı a priori fərziyyələri irəli sürür:[5]
| 1: Məhsul yalnız kapital ehtiyatının funksiyasıdır (əmək qüvvəsi əhəmiyyətsizdir). | |
| 2: Kapitalın marjinal məhsulu sabitdir; istehsal funksiyası miqyasda sabit gəlirlər nümayiş etdirir. Bu o deməkdir ki, kapitalın marjinal və orta məhsulu bərabərdir. | |
| 3: İstehsal üçün kapital tələb olunur. | |
| 4: Əmanət və hasilat nisbətinin məhsulu əmanətə bərabərdir, bu da investisiyaya bərabərdir. | |
| 5: Əsas kapitalın dəyişməsi investisiyalardan əsas kapitalın köhnəlməsinə bərabərdir. |
Domar, Böyük Depressiyadan sonra iqtisadiyyatı qısa müddətdə, işsizliyin kifayət qədər yüksək olduğu bir dövrdə hər hansı əlavə maşının işçi qüvvəsi tərəfindən tam istifadə edilə biləcəyi bir dövrdə modelləşdirməyi planlaşdıran bir model təklif etdi.[6][7] Buna görə də istehsal yalnız kapitalın funksiyası kimi modelləşdirilə bilər.
Harrod-Domar modeli əvvəlcə biznes dövriyyəsini təhlil etmək üçün işlənib hazırlansa da, sonradan iqtisadi artımı izah etmək üçün uyğunlaşdırıldı. O, artımın əmək və kapitalın miqdarından asılı olduğunu nəzərdə tuturdu. Daha çox investisiya kapitalın yığılmasına gətirib çıxarır ki, bu da iqtisadi artım yaradır.[8]
- ↑ Harrod, Roy F. "An Essay in Dynamic Theory". The Economic Journal. 49 (193). 1939: 14–33. doi:10.2307/2225181. JSTOR 2225181.
- ↑ Domar, Evsey. "Capital Expansion, Rate of Growth, and Employment". Econometrica. 14 (2). 1946: 137–147. doi:10.2307/1905364. JSTOR 1905364.
- ↑ Cassel, Gustav. Capital and Income in the Money Economy // The Theory of Social Economy (PDF). New York: Augustus M. Kelley. 1967 [1924]. 51–63.
- ↑ Hagemann, Harald. "Solow's 1956 Contribution in the Context of the Harrod-Domar Model". History of Political Economy. 41 (Suppl 1). 2009: 67–87. doi:10.1215/00182702-2009-017.
- ↑ Scarfe, Brian L. The Harrod Model and the 'Knife Edge' Problem // Cycles, Growth, and Inflation: A Survey of Contemporary Macrodynamics. New York: McGraw-Hill. 1977. 63–66. ISBN 0-07-055039-5.
- ↑ Sato, Ryuzo. "The Harrod-Domar Model vs the Neo-Classical Growth Model". The Economic Journal. 74 (294). 1964: 380–387. doi:10.2307/2228485. JSTOR 2228485.
- ↑ Solow, Robert M. "Perspectives on Growth Theory". Journal of Economic Perspectives. 8 (1). 1994: 45–54. doi:10.1257/jep.8.1.45. JSTOR 2138150.
- ↑ Easterly, William. "The Ghost of Financing Gap: How the Harrod-Domar Growth Model Still Haunts Development Economics" (PDF). Policy Research Working Papers. 1999-11-30. doi:10.1596/1813-9450-1807. ISSN 1813-9450.
- Ackley, Gardner. Economic Growth: The Problem of Capital Accumulation // Macroeconomic Theory. New York: Macmillan. 1961. 505–535.
- Baumol, William J. Mr. Harrod's Model // Economic Dynamics (Third). London: Macmillan. 1970. 37–55. ISBN 0-02-306660-1.
- Brems, Hans. The One-Country Harrod–Domar Model of Growth // Quantitative Economic Theory: A Synthetic Approach. New York: Wiley. 1967. 426–435.
- Cochrane, James L.; Gubins, Samuel; Kiker, B. F. Economic Growth (I) // Macroeconomics: Analysis and Policy. Glenview: Scott, Foresman and Co. 1974. 328–353. ISBN 0-673-07639-3.
- Gapinski, James H. Celebrated Paradigms of Economic Growth // Macroeconomic Theory: Statics, Dynamics, and Policy. McGraw-Hill. 1982. 251–285. ISBN 0-07-022765-9.
- Keiser, Norman F. An Introduction to Growth Theory // Macroeconomics (Second). New York: Random House. 1975. 386–399. ISBN 0-394-31922-2.
- Lindauer, John. Macroeconomics (Third). New York: Wiley. 1976. 325–332. ISBN 0-471-53572-9.