Han Kan

Han Kan (atası tərəfindən Han çayı (koreya dilində: 한강; RR: Hangang) şərəfinə adlandırıb) 27 noyabr 1970-ci ildə Cənubi Koreyanın Kvanju şəhərində anadan olub. Onun ailəsi ədəbi fəaliyyəti ilə tanınır. Atası yazıçı Han Sınq-vondur. Böyük qardaşı Han Donq-rim də yazıçıdır, kiçik qardaşı Han Kan-in isə həm yazıçı, həm də karikaturaçıdır.^[5]

Doqquz yaşında olarkən, atası müəllimlikdən ayrılıb tam ştatlı yazıçı kimi fəaliyyət göstərmək üçün Hanın ailəsi Seulun Suyu-ri bölgəsinə köçüb. Bu hadisə Kvanju qiyamından dörd ay əvvəl baş verib. Han bu qətliam barədə ilk dəfə 12 yaşında olarkən eşidir. Belə ki, o, evdə alman jurnalist Yurqen Hinzpeter tərəfindən çəkilmiş və gizli şəkildə yayılmış xatirə albomunu tapır. Bu kəşf onun insanlığa baxışını və ədəbi yaradıcılığını dərindən təsir edib.^[6]

Hanın atası yazıçılıqla ailəsini dolandırmaqda çətinlik çəkirdi. Han sonradan uşaqlığını "kiçik bir uşaq üçün həddindən artıq ağır" kimi təsvir edib, lakin kitablarla əhatə olunmağın ona təsəlli verdiyini bildirib.^[7] 1988-ci ildə o, Poonqmun Qızlar Liseyini (indiki Poongmun Liseyi) bitirib. 1993-cü ildə Koreya dili və ədəbiyyatı ixtisası üzrə Yonsei Universitetindən məzun olub. 1998-ci ildə isə Koreya İncəsənət Şurasının dəstəyi ilə üç ay müddətində Ayova Universitetinin Beynəlxalq Yazıçılar Proqramında iştirak edib.^[8]

Han Kanın ədəbi fəaliyyəti 1993-cü ildə “Ədəbiyyat və Cəmiyyət” jurnalının qış sayında “Seulda qış” da daxil olmaqla beş şeirinin dərc olunması ilə başlamışdır. Onun bədii yaradıcılığının inkişafı isə 1994-cü ildə “Seul Şinmun” qəzetinin Bahar Ədəbi Müsabiqəsində “Qırmızı lövbər” adlı hekayəsi ilə qalib gəlməsi nəticəsində gerçəkləşmişdir. Yazıçının debüt hekayələr toplusu olan “Yosunun sevgisi” 1995-ci ildə çap olunmuş, dəqiq və əhatəli təhkiyəsi ilə geniş marağa səbəb olmuşdur.^[9][10]

1998-ci ildə Han Kan Ayova Universitetinin Beynəlxalq Yazı Proqramında iştirak etmişdir. Onun Koreyada nəşr olunmuş əsərlərinə aşağıdakı romanlar daxildir: “Qara maral” (1998), “Qadınımın meyvələri” (2000), “Sənin soyuq əlin” (2002), “Vegetarian” (2007), “Nəfəslə mübarizə” (2010), “Yunan dərsləri” (2011), “Od salamander” (2012), “İnsan hərəkətləri” (2014), “Ağ kitab” (2016) və “Biz ayrılmırıq” (2021). Bundan əlavə, o, “Axşamı çəkməcəyə qoydum” (2013) adlı şeirlər toplusunu, “Sevgi və onun ətrafında olanlar” (2003) və “Sakitcə oxunan mahnılar” (2007) kimi esse kitablarını da nəşr etdirmişdir.

Han Kan eyni zamanda musiqi və vizual incəsənətlə də maraqlanır və bu maraqları onun əsərlərində öz əksini tapır. Məsələn, “Sənin soyuq əlin” romanı bir heykəltəraş və onun modelinin münasibətləri ətrafında cərəyan edir. Yazıçı 2007-ci ildə “Sakitcə oxunan mahnılar” adlı esse kitabını nəşr etdirdikdə, onunla birlikdə müəllifi və ifaçısı olduğu on bəstədən ibarət CD də buraxılmışdır. Əvvəlcə bu mahnıları başqalarının oxumasını planlaşdırsa da, musiqiçi və musiqi direktoru Han Conq Rimin təşəbbüsü ilə həmin mahnıları özü ifa etmişdir.^[11]

Han Kan 1999-cu ildə “Körpə Budda” romanı ilə 25-ci Koreya Roman Ədəbiyyatı Mükafatına, 2000-ci ildə isə “Günün Gənc Artisti” mükafatına layiq görülmüşdür. 2005-ci ildə “Monqol ləkəsi” adlı əsəri ilə “İ Sanq Ədəbi Mükafatı”nı, 2010-cu ildə isə “Nəfəslə mübarizə” romanı ilə “Donq-ni Ədəbi Mükafatı”nı qazanmışdır. Onun “Körpə Budda” və “Vegetarian” əsərləri əsasında eyniadlı filmlər çəkilmiş və bu filmlər Busan Beynəlxalq Film Festivalında uğur qazanmışdır. Qeyd edək ki, “Monqol ləkəsi” əsəri “İ Sanq Ədəbi Mükafatı”na layiq görülmüşdür. Lakin həmin seriyanın davamı hüquqi səbəblərdən gecikdirilmişdir. Han, 2013-cü ilə qədər bu mükafatı alan ən gənc yazıçı olmuşdur. Daha sonra bu uğura 32 yaşında Kim Eran nail olmuşdur.

Yazıçının ən məşhur əsəri olan “Vegetarian” 2007-ci ildə çap olunmuşdur.^[12][13] Han Kan bu əsəri və ona bənzər “Monqol ləkəsi”ni kompüter istifadə etdiyi zaman biləyində yaranan ağrılar səbəbilə əllə yazmışdır. Onun kollec illərində müasir koreyalı şair İ Sanqın “İnanıram ki, insanlar bitki olmalıdır” misrasına dərin maraq göstərməsi qeyd olunur."^[14] Han bu misradan, eyni zamanda Koreyanın Yapon işğalı dövründə yaşadığı müstəmləkə zorakılığına qarşı bir mövqe kimi ilham alaraq “Vegetarian” əsərini qələmə almışdır. Bu əsər yazıçının ingilis dilinə tərcümə edilən ilk romanıdır. Deborah Smitin əsəri ingilis dilinə tərcümə etməsi əsərin beynəlxalq aləmdə böyük maraq doğurmasına səbəb olmuşdur.^{[15][16][17][18]} Hərçənd ki, tənqidçilər romanın tərcüməsində bəzi məzmun və dialoq səhvlərini qeyd etmişlər. Tərcümədə obrazlara aid edilən bəzi dialoqların səhv təqdim olunması və orijinal mətnlə bağlı qeyri-dəqiqliklər mübahisələrə səbəb olmuşdur. Bütün bunlara baxmayaraq, əsər 2016-cı ildə nüfuzlu “Man Booker” Beynəlxalq Mükafatına layiq görülmüşdür. Han Kan bu mükafata namizəd göstərilən ilk koreyalı yazıçıdır. Əsər həmçinin “The New York Times” qəzetinin “2016-cı ilin ən yaxşı on kitabı” siyahısında da yer almışdır.^[19][20][21]

Yazıçının 2017-ci ildə qələmə aldığı “Ağ kitab” avtobioqrafik xüsusiyyət daşıyır və doğulduqdan iki saat sonra vəfat etmiş böyük bacısının itkisini mövzu alır.^[22][23] 2018-ci ildə bu əsər “Beynəlxalq Kitabçı” mükafatının son siyahısında yer almışdır.^[24] Həmin il Han Kan Norveçdə başlanan və hər il yalnız bir yazıçının seçildiyi “Gələcək Kitabxana” layihəsinə töhfə vermək üçün dəvət olunan beşinci müəllif olmuşdur. O, həmçinin 2017-ci ildə İtaliyada “Adelfi Edizioni” nəşriyyatının “Atti Umani” başlıqlı italyan tərcüməsi ilə “Malaparte” mükafatına da layiq görülmüşdür.

Han Kanın yaradıcılığı və ədəbi irsi Azərbaycanda da müasir dünya ədəbiyyatının aktual mövzularından biri kimi araşdırma predmetinə çevrilmişdir. 2025-ci ildə akademik İsa Həbibbəyli yazıçının Nobel mükafatına layiq görülmüş ''Vegetarian'' romanına həsr olunmuş ''Anlamağın ağır yükü'' adlı məqaləsini nəşr etmişdir. Məqalə Rusiyanın nüfuzlu nəşrlərindən olan ''Literaturnaya qazeta''nın 2–8 aprel tarixli sayında dərc olunmuşdur.^[25][26]

• 여수의 사랑 ("Yeosuda sevgi"), Moonji, 1995, ISBN 89-320-0750-0.
• 검은 사슴 ("Qara maral"), Munhakdongne, 1998, ISBN 89-8281-133-8.
• 내 여자의 열매 ("Mənim qadınımın meyvələri"), Changbi, 2000, ISBN 89-364-3657-0.
• 그대의 차가운 손 ("Soyuq əlləriniz"), Moonji, 2002, ISBN 89-320-1304-7.
• 채식주의자 ("Vegetarian"), Çanqbi 2007, ISBN 978-89-364-3359-8.
• 바람이 분다, 가라 ("Külək əsir, get"), Moonji, 2010, ISBN 978-89-320-2000-6.
• 희랍어 시간 ("Yunan dərsləri"), Munhakdongne, 2011, ISBN 978-89-546-1651-5.
• 노랑무늬영원 ("Alov Salamander"), Moonji, 2012, ISBN 978-89-320-2353-3.
• 소년이 온다 ("İnsan hərəkətləri"), Changbi 2014, ISBN 978-89-364-3412-0.
• 흰 ("Ağ"), Nanda, 2016, ISBN 978-89-546-4071-8.
• 작별하지 않는다 ("Biz Ayrılmırıq"), Munhakdongne, 2021, ISBN 978-89-546-8215-2.
• Biz Ayrılmırıq, Emily Yae Won və Paige Aniyah Morris tərəfindən tərcümə edilmişdir, London: Hogarth Press, 2025, ISBN 978-1-84627-695-8.

• 내 이름은 태양꽃 ("Mənim adım günəbaxandır"), Munhakdongne, 2002, ISBN 978-89-8281-479-2.
• 붉은 꽃 이야기 ("Qırmızı çiçək hekayəsi"), Yolimwon, 2003, ISBN 978-89-7063-333-6.
• 천둥 꼬마 선녀 번개 꼬마 선녀 ("Şimşək çaxan kiçik pəri, ildırımlı kiçik pəri"), Munhakdongne, 2007, ISBN 978-89-546-0279-2.
• 눈물상자 ("Göz yaşı qutusu"), Munhakdongne, 2008, ISBN 978-89-546-0581-6.

• 서랍에 저녁을 넣어 두었다 ("Mən naharı siyirməyə qoydum"), Moonji, 2013, ISBN 978-89-320-2463-9.

• 사랑과, 사랑을 둘러싼 것들 ("Sevgi və sevgini əhatə edən şeylər"), Yolimwon, 2003, ISBN 978-89-7063-369-5.
• 가만가만 부르는 노래 ("Sakit oxumaq üçün mahnı"), Bichae, 2007, ISBN 978-89-92036-27-6.

• 1999 – "Körpə Budda" əsərinə görə Koreya Roman Mükafatı^[27]
• 2000 – Koreya Mədəniyyət Nazirliyinin Ədəbiyyat sahəsində "Bu Günün Gənc Artisti" mükafatı^[27]
• 2005 – "Monqol ləkəsi" əsərinə görə İ Sanq Ədəbiyyat Mükafatı^[13]
• 2010 – "Külək əsir" (The Wind is Blowing) əsərinə görə Donq-ni Ədəbiyyat Mükafatı^[27]
• 2014 – "İnsan hərəkətləri" əsərinə görə Manhe Ədəbiyyat Mükafatı^[27]
• 2015 – "Bir qar dənəsi əriyərkən" əsərinə görə Hvanq Sun-von Ədəbiyyat Mükafatı^[27]
• 2016 – "Vegetarian" əsərinə görə Beynəlxalq Booker Mükafatı
• 2017 – "İnsan hərəkətləri" əsərinə görə Malaparte Mükafatı
• 2018 – "Vida" əsərinə görə Kim Yu-ceonq Ədəbiyyat Mükafatı
• 2019 – "Vegetarian" əsərinə görə San Klemente Ədəbiyyat Mükafatı
• 2023 – "Biz ayrılmırıq" əsərinə görə Prix Médicis étranger (Fransa) mükafatı^[28]
• 2024 – İncəsənət sahəsində Ho-Am Mükafatı
• 2024 – "Biz ayrılmırıq" əsərinə görə Asiya Ədəbiyyatı üzrə Émile Guimet Mükafatı^[29]
• – İncəsənət sahəsində Ho-Am Mükafatı^[30]
• – Ədəbiyyat üzrə Nobel Mükafatı
• – Pony Chung İnnovasiya Mükafatı^[31]