Halvani

Atası halva bişirdiyi üçün "Halvani" (bəzi mənbələrdə "Halvai") nisbəsi ilə məşhurlaşmışdır. Ləqəbləri "Şəmsüddin" və "Şəmsül-Əimmə"dir. Halvani, fiqh elmini Əbu Əli ən-Nəsəfidən, hədis elmini Məhəmməd ibn Salehdən öyrənmişdir. Bundan başqa müxtəlif alimlərlə də görüşüb, onlarla söhbətlər etmişdir. Ondan da Şəmsül-Əimmə Səraxsi, Əbul-Fadl Zərnicəri və başqa şəxslər elm öyrəniblər. Buxarada, dövrünün alimlərinin imamı, ən yüksəyi olub. Ömürünün sonuna doğru Keş şəhərinə gedib və orada vəfat edib. Sonradan Buxaraya nəql edildiyi də söylənmişdir. Şəmsül-Əimmə Halvani, fiqhdən başqa hədis və digər elmlərdə də mahir alim olmuşdur.^[1] Halvaninin vəfat yeri və tarixi ilə bağlı müxtəlif versiyalar vardır:^[2]

• Tələbəsi Əbdüləziz ibn Məhəmmed Nahşəbiyə görə o 452-ci ildə Şaban ayında (sentyabr 1060-cı il) Keşdə vəfat etmişdir.
• Səmaniyə görə Halvani 448-ci (1056) və ya 449-cu ildə (1057) Keşdə vəfat etmiş, nəşi Buxaraya aparılaraq Kəlabaz məhəlləsində dəfn edilmişdir.
• Zəhəbiyə görə isə 456-cı ilin Şaban ayında (avqust 1064) Buxarada vəfat etmişdir.

• əl-Məbsut. Fiqhə dair olan bu əsərin Süleymaniyə Kitabxanasında bir nüsxəsi saxlanılır. (Ayasofiya, nr. 1381).
• Məclis min məcalisi Şəmsil-əimmə əl-Halvsni fi sifəti əşratis-saa və məkəmətil-qiyamə. Bu kitabın iki nüsxəsi məlumdur.

Katib Çələbi, Halvaninin "Fətəva" adlı bir əsərinin də olduğu yazmışdır.^[3] Katib Çələbi Halvaninin aşağıdakı əsərlərindən də bəhs edir:

• Şərhu Ədəbil-qadi li-Əbi Yusif,
• Şərhul-Camiil-kəbir,
• Şərhul-Hiyəl lil-Xəssaf,
• Şərhus-Siyəril-kəbir,
• əş-Şürut,
• əl-Fəvaid,
• Kitabül-Kəsb,
• Kitabün-Nəfəqat,
• əl-Vakiat.

1. ↑ ^{1 2} Mikail, Rəfail. Dəlilləri ilə İslam fiqhi (az.). Bakı: Şərq-Qərb. 2014. 213. ISBN 978-9952-489-89-7.
2. ↑ "Halvani". 06.03.2025 tarixində arxivləşdirilib.
3. ↑ Kəşfüz-zunun, cild II (ərəb). 1224.