Hacımurad Hacıağa oğlu İbrahimbəyli (29 yanvar 1924, Bakı – 4 mart 1999, Bakı) — Azərbaycan-sovet və Rusiya tarixçisi, tarix elmləri doktoru, professoru, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının akademik katibi, polkovnik. Sovet hərb tarixi və Qafqaz xalqlarıının tarixi sahəsində mütəxəssis. Nazran və İnquşetiyanın fəxri vətəndaşı.[2]
| Hacımurad İbrahimbəyli | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 29 yanvar 1924 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 4 mart 1999 (75 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Atası | Hacıağa İbrahimbəyli |
| Elm sahələri | tarix, qafqazşünaslıq, hərb tarixi[1] |
| Elmi dərəcəsi | |
| Elmi adı | |
| Təhsili |
|
1924-cü il yanvarın 29-da Bakı şəhərində hərbçi,[3] Salyanlı Hacıağa İbrahimbəylinin[4] ailəsində anadan olub. Onun atası Əli bəy Hüseynzadənin qardaşı İsmayıl bəy Hüseynzadənin qızı Böyükxanım Hüseynzadə ilə ailə həyatı qurmuş və bu nigahda Hacımurad və bacısı Həyat dünyaya gəlib.[5] Atası milliyətcə avardır,[6] bəzi mənbələrdə isə adıgey xalqının subetnik qrupu olan şapsuq kimi göstərilir. Böyük Vətən müharibəsində iştirak edib.[7] Sovet Ordusunda komandanlıq və qərargah vəzifələrində xidmət etmiş, polkovnik rütbəsinə malik olub.[3][2] 1961-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin tarix fakültəsini tarix ixtisası üzrə bitirmiş, sonralar burada tarix fənnindən dərs deyib.[3]
1973-cü ildən Hərb Tarixi İnstitutunda Böyük Vətən müharibəsi tarixi kafedrasında baş elmi işçi və qrup rəhbəri vəzifələrində çalışmışdır. Sovet Hərbi Ensiklopediyasının elmi redaktoru idi.[2][3]
1980-ci illərin sonu — 1990-cı illərin əvvəllərində İnquş milli hərəkatının iştirakçısı olub. Qonaq qismində 1989-cu il sentyabrın 9–10-da Qroznıda keçirilən İnquş xalqının II qurultayının işində iştirak edib. O, çıxışında inquş xalqının tarixini və müasirliyini ləkələmək cəhdlərinin ardıcıl olmadığını sübut edib. Rusiya Federasiyasının "Repressiyaya məruz qalmış xalqların reabilitasiyası haqqında" və "İnquş Respublikasının yaranması haqqında" qanunlarının hazırlanması işinin təşkilində fəal iştirakçı oub. "Repressiyaya məruz qalmış xalqların reabilitasiyası haqqında" qanuna yenidən baxılması cəhdlərinə qarşı çıxış edib. O, müasir İnquş dövlətçiliyinin formalaşmasına töhfə verib.[3]
Postsovet dövründə Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının Milli Münasibətlər Departamentinin akademik katibi, Rusiya Federasiyası Prezidenti yanında Yerli Xalqlar Assosiasiyasının Siyasi Məşvərət Şurasının Millətlər Palatasının üzvü, vitse-prezident vəzifələrində çalışıb.[2][3]
"Yeni Qafqaz qəzeti"nin və "Vaynax" jurnalının redaksiya heyətinin üzvü olub.[2]
- Х.-М. Ибрагимбейли. Битва за Кавказ. — Москва : Знание, 1983. 62 с.
- Х.-М. Ибрагимбейли. Кавказ в Крымской войне 1853–1856 гг. и международные отношения. — М., 1971
- Х.-М. Ибрагимбейли. Крах Эдельвейса и Ближний Восток. — Москва : Наука, 1977. 319 с.
- Х.-М. Ибрагимбейли. Россия и Азербайджан в первой трети XIX века. — М., Изд-во "Наука". 1969. 287 стр.
- Ибрагимбейли, Хаджи Мурат. Страницы истории боевого содружества русского и кавказских народов (1853–1856 гг.) — Баку: Азернешр, 1970.
- ↑ 1 2 Ibragimbejli, Chadži Murat // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- ↑ 1 2 3 4 5 Ибрагимбейли, Хаджи-Мурат
- ↑ 1 2 3 4 5 6 Патиев, 2014
- ↑ Şəmistan Nəzirli. Arxivlərin sirri açılır (PDF). Bakı: Elm. 1999. 158–159.
- ↑ Turan, Azər. Əli bəy Hüseynzadə. Moskva. 2008.
- ↑ Озиев, 2022
- ↑ Память народа
- Озиев М. Правдивое слово Хаджи-Мурата Ибрагим-Бейли // III Общенациональный съезд ингушского народа: До и после (1000 nüs.). М.: «Перо». Сост.: М.-Р. А. Плиев; Ред.: П. Заурова. 2022. 91–92. ISBN 978-5-00204-603-4.
- Патиев Я. С. Он первым рассказал правду: 90-лет со дня рождения Хаджи Мурата Ибрагимбейли // ru:Сердало. Гл. ред.: Я. С. Патиев. № 11. — 2014. — 28 yanvar. — 2.
- Ибрагимбейли, Хаджи-Мурат // Большая биографическая энциклопедия.
- Мелик-Шахназарян Л. Листая Хаджи-Мурата Ибрагимбейли // Voskanapat.info (информационно-аналитический портал). — 2010. — 10 sentyabr.