Həsən Cövdət

Həsən Cövdət 1900-cü ildə Ərdəbildə anadan olub.^[1] Ərdəbildə çap olunan "Cövdət" qəzetinin redaktoru olub.^[2][3][4] 1943-cü ildə yaradılmış "Azadlıq Cəbhəsi" təşkilatının Ərdəbil komitəsinə rəhbərlik edib.^[5] 1945-ci ildə Azərbaycan Demokrat Firqəsi yaradıldıqdan sonra firqənin Mərkəzi Komitəsinin üzvü olub.^[6][7] Sentyabrın 23-də Ərdəbildə firqənin yerli komitəsi yaradıldı.^[3][8] Firqənin Ərdəbil komitəsinə sədrlik edən Həsən Cövdət komitə tərəfindən Azərbaycan Demokrat Firqəsinin birinci təsis qurultayında iştirak etmək üçün nümayəndə seçilib.^[3][8] 1945-ci il oktyabrın 2-də Təbrizdə keçirilən qurultayda çıxış edərkən bunları deyib:

1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında fəaliyyətə başlamış Azərbaycan Xalq Konqresinin 17 nəfərdən ibarət Rəyasət Heyətinə üzv seçilib.^[10] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.^[11][12][13] Həsən Cövdət də Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.^[14] 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.^[11][15][16] Ərdəbildə keçirilən seçkilər nəticəsində Həsən Cövdət hər kəsdən çox səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Ərdəbildən nümayəndə seçildi.^[17][18] Azərbaycan Milli Hökumətinin Milli Məclisinin birinci iclası dekabrın 12-də keçirilib.^[19][20][21] Bura seçilən nümayəndələrdən 26 nəfəri cəbhədə olduqları üçün məclisin ilk iclasında iştirak edə bilmirlər. Onlardan biri də Həsən Cövdət olub.^[22] Bu iclasda Həsən Cövdət Azərbaycan Milli Məclisinin sədrinin müavini və Azərbaycan Milli Məclisinin Rəyasət Heyətinin üzvü seçilib.^[23][24][25]

1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.^[26][27] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.^[27] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.^[27] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.^[26][28] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.^[29][30] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.^[31][32][33] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.^[34][35] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.^[28][34] Ərdəbildə baş verən qırğınlarda Həsən Cövdətin redaktoru olduğu "Cövdət" qəzetinin redaksiyası yandırıldı,^[36] özü isə həbs olundu.^[37] Sonrakı həyatı haqda məlumat yoxdur.