Gimri tuneli

Gimri tuneli — Rusiyanın ən uzun yol tunelidir.^[1]

Tunel Dağıstanda yerləşir; Buynaksk və Gimri kəndini birləşdirən tunel, İrqanay Su Elektrik Stansiyasının tikintisi üçün ən qısa və hava şəraitindən asılı olmayan nəqliyyat əlaqəsini təmin edir. Tunel həmçinin respublikanın mərkəzi dəmir yolu xətti ilə Dağıstanın 9 dağlıq bölgəsini birləşdirir. Tunelin uzunluğu 4303 m-dir. Gimri tunelinin ötürmə qabiliyyəti saatda 4 min avtomobildir. Yolun hərəkət hissəsinin eni 7 metr,^[2] hündürlüyü isə 5 metrdir.

Tunel, səthdən 900 m-ə qədər dərinlikdə əhəng daşı, qumdaşı, alevrolit və argillit qatında yerləşir. Tunelin kəsişmə diametri 9 m, hərəkət hissəsinin eni 7 m-dir. Drenaj və ventilyasiya xidməti tunelə paralel yerləşir (birləşdirən körpülər hər 300 m-də yerləşir).^[3] Tunel işıqlandırılıb və burada avtomatik yanğın siqnalizasiya sistemləri, oğurluq həyəcan siqnalları, yüksək səsli elanlar, telefon əlaqələri, televiziya nəzarəti, əməliyyat ventilyasiyası, mərkəzi dispetçer nəzarəti quraşdırılıb.^[4]

Tikintisi

Gimri tuneli İrgqnay hidroelektrik kompleksinin inşası üçün malların daşınması məqsədi ilə inşa edilmişdir.^[4] Şimal portalından tunelin tikintisinə 31 dekabr 1979-cu ildə, cənub portalından isə 1983-cü ildə başlanmışdır.^[5]

Tikinti çətin iqlim və geoloji şəraitdə aparılmışdır; cənub portalı üçün yüklərin çoxu su nəqliyyatı ilə Çirkeysiya SES-in su anbarı və daha sonra quru yolu ilə çatdırılmışdır.^[6] Şimal portalındakı işlərə Leonid Petroviç Parasyuk nəzarət etmişdir. Tunelin qəza üzləri 1991-ci ildə tətbiq edildi; bu ildən tunel müvəqqəti istismara verildi. Əsas tunelə bağlanmazdan əvvəl, tunel boyunca hərəkət əsas şaftdan keçidlərin təchiz olunduğu ventilyasiya qurğusu vasitəsilə həyata keçirildi.

Tunelin tikintisində yarımçıq işlər aparıldığına görə, onun vəziyyəti qənaətbəxş deyildi: tonozlar lazımi şəkildə möhkəmləndirilməmiş, yeraltı sular üzə çıxmışdı. 2007-ci ilin dekabrında Gimri kəndində terrorla mübarizə əməliyyatı rejimi tətbiq edildikdə, tunel keçid üçün bağlandı. 2000-ci illərin ortalarından bəri tunelin yenidən qurulması işləri aparılır.^[1] Son istismara verilməsi əvvəlcə 2010-cu ilə planlaşdırılırdı, daha sonra 2011-ci ilə təxirə salındı (yalnız 2011-ci ildə tuneldə tikinti işlərinə 1,7 milyard rubl xərclənməsi planlaşdırılırdı), sonra isə vaxtı 2012-ci ilin sentyabrına qədər uzadıldı.^[7]^[8]

Nəhayət, yenidənqurmadan sonra Gimri yolu tuneli 2 oktyabr 2012-ci ildə açıldı. Açılış mərasimində Rusiya Federasiyası Prezidentinin Şimali Qafqaz Federal Dairəsindəki səlahiyyətli nümayəndəsi, Rusiya Federasiyası Baş nazirinin müavini Aleksandr Xloponin, Dağıstan Prezidenti Maqomedsalam Maqomedov, İnquşetiya Respublikasının rəhbəri Yunus-Bəy Evkurov və başqaları iştirak etmişdilər.^[4]

Mahaçqalanı dağlıq bölgələrlə birləşdirən strateji bir yol olaraq, Gimri tunelinə terrorçular daha çox diqqət ayırdılar. Xüsusilə, tunel yaxınlığında 2005-ci ilin oktyabr ayında böyük terror hücumunun qarşısı alındı.^[9]