Frederik Uord Putnam(16 aprel 1839[1][2], Salem[d], Massaçusets[3] – 14 avqust 1915[1], Kembric, Massaçusets[3]) — Amerikalı antropoloq və bioloq olmuşdur.[4]
| Frederik Uord Putnam | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 16 aprel 1839[1][2] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 14 avqust 1915[1] (76 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | antropoloq, arxeoloq, universitet müəllimi[d], təbiətşünas |
| Üzvlüyü | |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Putnam Massaçusets ştatının Salem şəhərində anadan olmuş və burada böyümüşdür. O, Ebenezer (1797–1876) və Elizabet (Appleton) Putnamın oğludur. Kolleci bitirdikdən sonra, Ebenezer bir müddət gəncləri kollecə hazırlaşdırmaqla məşğul olmuş, lakin tezliklə Cincinnati şəhərində komission ticarətlə məşğul olmağa başlamış və bu sahədə uğur qazanmışdır. Atasının 1826-cı ildəki vəfatından sonra Salemə qayıdan Ebenezer burada evlənmiş, bitki və meyvəçiliklə məşğul olmuş və yaşadığı bölgədə Demokrat Partiyasına qoşulmuşdur. Ona tez-tez vəzifə təklif edilsə də, yalnız Salem şəhəri şəhər statusu aldıqda nümunəvi idarəetmə orqanında alderman kimi və Salemin poçt müdiri kimi çalışmağa razı olmuşdur.
Frederik erkən təhsilini özəl məktəblərdə və evdə atasının yanında almışdır. 1856-cı ildə Salemdəki Essex İnstitutunda ornitologiya üzrə kurator olmuşdur. Həmin il “Essex County quşlarının siyahısı” adlı əsərini nəşr etdirmişdir.[5] Lui Aqassizin Salemdəki ziyarəti zamanı onun bacarıqları diqqət çəkmiş və bu, Frederikin Harvard Universitetinin Laurens Elmi Məktəbində təhsil almasına səbəb olmuşdur. Burada o, həmçinin Harvardın bir hissəsi olan Müqayisəli Zoologiya Muzeyində Aqassizin tələbəsi olmuşdur. Lakin sonradan təkamül nəzəriyyəsi üzündən Aqassizlə yollarını ayırmış və həmyaşıdlarını elmi üsyana rəhbərlik edərək onun əleyhinə çıxarmışdır.[6] Putnam 1862-ci ildə Harvardı bitirmişdir. Erkən dövrlərdəki təbiətşünaslıq işlərini Aqassiz dövründə tanıdığı Edvard Silvester Mors, A. S. Pakard və Alfeus Hyat ilə birgə həyata keçirmişdir. Bu dörd nəfər 1867-ci ildə American Naturalist jurnalının əsasını qoymuşdur. Putnam 1865-ci ildə The Naturalist’s Directory adlı bələdçini yaratmışdır.
1864-cü ildə Putnam Salemdəki Peabodi Muzeyinin ilk direktoru olmuşdur. Muzeyin qurulması üçün Corc Peabodini maddi dəstək verməyə razı salmaqda böyük rol oynamışdır. 1867-ci ildə isə Salemdəki Şərqi Hind Dəniz Cəmiyyəti Muzeyinin müdirliyinə təyin edilmişdir.
1865-ci ildə “Salem, Massaçusetsdəki Winter Adasında bir hindu məzarı və onun tərkibi” adlı məqalə dərc etmişdir. Onun arxeoloji fəaliyyəti bu nəşrdən sonra başlamış sayılır. Onun əsərlərinin siyahısına baxdıqda görmək olar ki, bu dövrdən sonra Amerika yerli xalqları ilə bağlı məqalələrinin sayı artmış, zoologiyaya dair işləri isə azalmışdır.[7]
1874-cü ildə Putnam Harvard Universitetindəki Arxeologiya və Etnologiya üzrə Peabodi Muzeyinin kuratoru olmuş və bu vəzifədə 1909-cu ilə qədər çalışmışdır.[8] Onun xoş ünsiyyət bacarığı var idi və o, bir çox tələbə, o cümlədən qadınlar və yerli amerikalılar cəlb etmişdir. O, ABŞ-ın 37 ştatında və bir sıra xarici ölkələrdə arxeoloji qazıntılara rəhbərlik etmişdir. 1875-ci ildə ABŞ-ın 100-cü meridianından qərbdə aparılan tədqiqatlarda mülki yardımçı təyin olunmuş, vəzifəsi isə toplanmış arxeoloji və etnoloji materialları araşdırmaq və hesabatlar hazırlamaq olmuşdur. Putnam həm təbiət tarixi, həm də Şimali Amerika arxeologiyasını tədqiq etmişdir. 1880–1895-ci illərdə Ohayo ştatında arxeoloji tədqiqat aparmış, burada Böyük İlan Tümülüsünün qorunub saxlanılmasına nail olmuşdur. O, həmçinin Nyu Cersi ştatını da geniş şəkildə tədqiq etmişdir.
1891-ci ildə Putnam, 1893-cü ildə Çikaqoda keçiriləcək Dünya Kolumbiya Sərgisi üçün antropologiya şöbəsinin rəhbəri və baş kurator təyin olunmuşdur. Sərgiyə hazırlıq olaraq, Amerikada və dünyanın digər bölgələrində təbiət tarixi və etnoqrafik materiallar toplamaq üçün ekspedisiyalar təşkil etmişdir. Sərginin sonlarına yaxın topladığı artefaktlara daimi bir məkan ayrılması üçün təşəbbüs göstərmişdir. 1893-cü ilin sonunda gələcəkdə Field Təbiət Tarixi Muzeyi adını alacaq qurum yaradılmış və növbəti il açılmışdır.[9] Putnam bu muzeyin ilk direktoru olmaq istəsə də, bu arzusu reallaşmamışdır.
Putnam həmçinin dövrünün elmi təşkilatlarında fəal iştirak etmişdir. 1882-ci ildə Amerika Antikvarlar Cəmiyyətinə üzv seçilmiş,[10] 1895-ci ildə Amerika Fəlsəfə Cəmiyyətinə qəbul olunmuş və 1898-ci ildə Amerika Elmin İnkişafı Assosiasiyasının prezidenti seçilmişdir.[11] 1901-ci ildə Amerika Folklor Cəmiyyətinin, 1905-ci ildə isə Amerika Antropologiya Assosiasiyasının prezidenti olmuşdur. O, həmçinin Milli Elmlər Akademiyasına və bir çox xarici elmi cəmiyyətlərə dəvət olunmuşdur.[12]
Putnam, elmi metodları tətbiq etməsi və bir çox istedadlı tələbəyə rəhbərlik etməsi ilə “Amerika Arxeologiyasının Atası” kimi tanınır. Onun yetirmələri arasında Artur C. Parker də var idi.
Putnam 14 avqust 1915-ci ildə Massaçusetsin Kembric şəhərində vəfat etmişdir.[13]
- ↑ 1 2 3 4 Frederic Ward Putnam // Encyclopædia Britannica (ing.).
- ↑ 1 2 Bibliothèque nationale de France Frederick Ward Putnam // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- ↑ 1 2 3 4 Deutsche Nationalbibliothek Record #117706620 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- ↑ Putnam 1899
- ↑ Collier's, 1921
- ↑ Hinsley, Curtis (1985) "From Shell Heaps to Stelae: Early Anthropology at the Peabody Museum" pp. 49–74 In Stocking, George W., Jr. (editor) (1985) Objects and Others: Essays on Museums and Material Culture (History of Anthropology, volume 3), University of Wisconsin, Madison, Wisconsin, page 49, ISBN 978-0-299-10320-0
- ↑ Popular Science Monthly, September 1886
- ↑ Wall text, All the World Is Here: Harvard’s Peabody Museum & the Invention of American Anthropology exhibition, Peabody Museum of Archaeology & Ethnology, Cambridge, MA
- ↑ Alexander (1996), pp.55–56
- ↑ Dexter (1965), p.110
- ↑ NIE, 1905
- ↑ Porter, Joy (2001) To Be Indian: The Life of Iroquois-Seneca Arthur Caswell Parker University of Oklahoma Press, Norman, Oklahoma, pages 23, 48–49, ISBN 978-0-8061-3317-1
- ↑ Biographical Index of Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783–2002 (PDF). The Royal Society of Edinburgh. July 2006. ISBN 978-0-902198-84-5. 2016-03-04 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-26.
- Alexander, Edward P. Museums in Motion: An Introduction to the History and Functions of Museums. Foreword by William T. Alderson. Walnut Creek, CA: AltaMira Press, in cooperation with the American Association for State and Local History. 1996. ISBN 978-0-7619-9155-7. OCLC 33983419.
- Dexter, Ralph W. "Contributions of Frederic Ward Putnam to Ohio Archaeology". Ohio Journal of Science. Columbus, OH: Ohio State University. 65 (3). May 1965: 110–117. hdl:1811/5069. ISSN 0030-0950. OCLC 292002046.
- Morse, Edward Sylvester. Frederick Ward Putnam, 1839–1915: an appreciation, read at the annual meeting of the trustees of the Peaboody Museum of Salem and reprinted from the Historical collections of the Essex Institute, volume LII. Pamphlets in American history, Biography B1847. Salem, MA: Essex Institute. 1915. OCLC 23679044.
- Putnam, F.W. "A Problem in American Anthropology". Science (journal). 10 (243). 25 August 1899: 225–236. Bibcode:1899Sci....10..225P. doi:10.1126/science.10.243.225. PMID 17736009.
- Tozzer, Alfred M. Biographical memoir of Frederic Ward Putnam, 1839–1915 (PDF) // William Trelease (redaktor). Biographical Memoirs of the National Academy of Sciences (PDF online reproduction at the NAS). XVI – 4th Memoir. Presented to the Academy at the annual meeting, 1933. Washington, DC: United States National Academy of Sciences. 1935. 125–153. ISSN 0077-2933. OCLC 11953868.