Fenomenoqrafiya — insanların müəyyən bir fenomeni necə anladığını, təcrübə etdiyini və anlamlandırdığını öyrənən keyfiyyət yönümlü tədqiqat yanaşması.[1] Bu metod 1970-ci illərdə İsveçdə, xüsusilə Ferents Marton və onun həmkarları tərəfindən inkişaf etdirilmişdir. Fenomenoqrafiyanın əsas məqsədi insanların müəyyən anlayışlara dair fərqli düşüncə və təcrübə yollarını sistematik şəkildə araşdırmaqdır.[1][2]
Fenomenoqrafiyanın əsas məqsədi insanların müəyyən bir hadisə,[3] anlayış və ya təcrübə haqqında fərqli anlamlarını və bu anlamların kateqoriyalarını üzə çıxarmaqdır. O, "fenomenin özündən" daha çox "fenomenin insan təcrübəsində necə ortaya çıxdığına" fokuslanır. Bu yanaşma fərqli insanların eyni fenomeni necə fərqli şəkildə qavradığını göstərməklə, insan təcrübəsinin müxtəlifliyini ortaya qoyur.[4]
Fenomenoqrafiya öyrənmə, bilik və təcrübənin insan şüurundakı müxtəlif formasını anlamağa imkan verir. Bu metod təhsil siyasətlərinin və təlim yanaşmalarının dizaynında daha effektiv və fərdi yanaşmaların formalaşmasına töhfə verir.[5]
- Xüsusiyyətləri
- İkinci dərəcəli perspektiv — fenomenoqrafiya "insanların dünya haqqında düşüncələrini" araşdırır (birinci dərəcəli reallıq deyil, onların bu reallığı necə qavradıqları).[6]
- Nəticə məhdudluğu — adətən nəticələr məhdud sayda təcrübə və anlam kateqoriyası ilə yekunlaşır.
- Kateqoriyaların təsviri — fərqli təcrübə formaları təsvir edilir və adətən iyerarxik və ya strukturlaşdırılmış şəkildə təqdim olunur.[7][8]
- Mətn yönümlü təhlil — tədqiqat əsasən müsahibələrə və ya açıq cavablı sorğulara əsaslanır.
Fenomenoqrafiya tez-tez fenomenologiya ilə qarışdırılır, lakin ikisi arasında əsas fərqlər vardır.[9] Fenomenologiya fərdin təcrübəsini mümkün qədər dərindən və təfərrüatlı şəkildə anlamağa çalışır.[10] Fenomenoqrafiya isə fərqli insanların bir fenomeni necə fərqli şəkildə qavradığını araşdırır. Beləliklə, fenomenoqrafiya "təcrübələrin müxtəlifliyi", fenomenologiya isə "təcrübənin dərinliyi" ilə maraqlanır.[11]
- ↑ 1 2 Marton, F. (1986). Phenomenography - A research approach investigating different understandings of reality. Journal of Thought, 21(2), 28-49.
- ↑ Marton, F. (1981). Phenomenography - describing conceptions of the world around us. Instructional Science, 10(1981), 177-200.
- ↑ Åkerlind, G. (2005). Variation and commonality in phenomenographic research methods. Higher Education Research & Development, 24(4), 321-334.
- ↑ Teeter, Preston; Sandberg, Jorgen. "Constraining or Enabling Green Capability Development? How Policy Uncertainty Affects Organizational Responses to Flexible Environmental Regulations" (PDF). British Journal of Management. 28 (4). 2016: 649–665. doi:10.1111/1467-8551.12188. 2020-05-06 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-07-22.
- ↑ Bowden, J. (2005). Reflections on the phenomenographic research process. In Doing Developmental Phenomenography, J. Bowden & P. Green (Eds). Qualitative Research Methods Series. Melbourne, Victoria: RMIT University Press.
- ↑ Marton, F., & Booth, S. (1997). Learning and Awareness. New Jersey: Lawerence Erlbaum Associates.
- ↑ Svensson, L. (1997). Theoretical foundations of phenomenography. Higher Education Research & Development, 16(2): 159-171.
- ↑ Uljens, M. (1996). On the philosophical foundation of phenomenography. In G. Dall'Alba & B. Hasselgren (Ed.), Reflections on Phenomenography (pp. 105–130). Goteborg: Acta Universitatis Gothenburgensis.
- ↑ Hitchcock, L. (2006): Methodology in computing education: a focus on experiences. Proceedings of the 19th Annual NACCQ Conference, 7–10 July 2006, Wellington New Zealand.
- ↑ Kettunen, Jaana; Tynjälä, Päivi. "Applying phenomenography in guidance and counselling research". British Journal of Guidance & Counselling. 46 (1). 2018-01-02: 1–11. doi:10.1080/03069885.2017.1285006. hdl:10072/383842. ISSN 0306-9885.
- ↑ Pang, M. (1999). Two faces of variation: On continuity in the phenomenographic movement. Paper presented at the 8th Biennial Conference of the European Association for Research in Learning and Instruction, Goteborg, 1999.