Farnos (rus. Фарнос)[1];Petruxa Farnos[2][3]; Qırmızı burun Farnos[4]) — Kukla Petruşkanın prototipi, mənşəyi italyan Petro Farnosa qədər gedib çıxan rus təlxək personajı.[5].
Bir personaj kimi Hansvurst XVII əsrin əvvəllərində Şpilmanlar tərəfindən Almaniyadan Rusiyaya gətirilib və Petruxa Farnos adı ilə skomorox (təlxəklərin) repertuarına daxil edilib.[6] Xalq arasında Farnos sevimli zarafatcıl qəhrəmanlardan birinə çevrilib. XVIII əsrin məşhur qrafika sənətinin bir növü olan luboklar sayəsində xüsusi populyarlıq qazanıb.
Farnos Hansvurstdan "şərabçılıq" donuzuna minməyi, Neapolitan uclu papaq taxmağı da öyrəndi ki, bu da, italyan təlxək qəhrəmanı Pulçinelladan gəlib.
"Farnos" adı (idiş פרנסה — "qazanc") yəhudi tacirinin məşhur adından gəlir. Farnosun əvəzedilməz atributu onun qırmızı donqarlı (İtalyan) burunudur ki, buna görə də Farnos "Qırmızı burun" ləqəbini də almışdır. Polşa kostyumunda, ucu tüklü papaq da taxır. Farnosu ictimaiyyətlə tipik salamlaşma üslublarından biri ona bu təsviri verir:
Salam, hörmətli cənablar, mən bura, sizin yanınıza bir musiqiçi kimi gəlmişəm. Çox gözəl olmayan simama təəccüblənməyin; və mənim adım, gənc oğlan, Petruxa Farnosdur, çünki mənim böyük burnum var. Üç gün fərəhləndim, rəqs ayaqqabılarını geyinib, papağımı başıma taxıb, özümü oyundakı qızların yanına yetirdim. Boynuma köhnəlmiş cır-cındır taxıb, skripka çalıram (…) Ağcaqanadlardan qorunmaq üçün qarğa saxlayıram. (…) Təbiətim həmişə belədir, meyxanalarda şərab içən qadınlarla əylənirəm.
Farnosun iştirak etdiyi repertuar Petruşkanınkından daha geniş idi. Burada komik improvizasiya pyeslərinə daha geniş yer verilirdi. Məsələn, müxtəlif cadugər, kəndli-filosof, kürəkən-çöpçatan söhbətləri, gəlin seçimi səhnələrinə geniş yer verilirdi. Bu günə kimi qalmış epizodlardan biri Farnos və həyat yoldaşı Piqasia arasındakı öpüşmə səhnəsidir:
Sən qırmızı keçə papaq geyinmiş Ermak deyilsən? Farnosu tanıyırsan, mənim qırmızı burnumu görmək istəyirsən? Həyat yoldaşım Piqasini görmüsən? Haqqımızda nə isə eşitmisən? Özümüz zəngin olmasaq da, əyri burna sahibik; yararsız sayılsaq da, əynimizə həsir geyinmirik, sərxoş olanda çox sevinirik. Dünən səninlə burda qalıb bütün pulumuzu havaya sovurduq, çünki sərxoş idi və pulumuzu havaya sovurduq.
- İ. S. Barkovun "Durnosov və Farnos" faciəsi.
- Nikolay Alakseyeviç Nekrasovun bacısı Annaya həsr etdiyi "Şaxta, qırmızı burun" şeirində (1863),[7] Farnosdan "Qırmızı burun" ləqəbini götürdü, bu da Şaxta baba ilə bağlı sonrakı ədəbiyyatda yerini aldı.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ Автор неизвестен "Я детина небогатый…".
- ↑ Шуты, Настольный энциклопедический словарь.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
- ↑ // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.