Fərhad Turanlı

Turanlı Fərhad Qardaşxan oğlu 1960-cı ildə Azərbaycanın Sabirabad diyarının Çiçəkli kəndində anadan olmuşdur, 1977-ci ildə isə Muğangəncəli orta məktəbini bitirib. 1977–1979-cu illərdə Bakı şəhərində yaşadı və əmək fəaliyyətinə başladı. 1979–1981-ci illərdə Ukrayinanın Lviv və İvano-Frankivsk şəhərlərində hərbi xidmətdə olub. Hərbi xidməti başa çatdırdıqdan sonra bir müddət Ukrayina Daxili İşlər Nazirliyində, o cümlədən Pırikarpatiya Polis akademiyasında pedaqoji fəaliyyət göstərmişdir. 1986-cı ildə ailə həyatı qurmuşdur (bir övladı və bir nəvəsi var). Ukrayina vətəndaşı olan Fərhad Turanlı 1992-ci ildə Ukraynanın Vasil Stefanik adına İvano-Frankivsk Dövlət Pedagoji İnstitutunun Tarix fakültəsini bitirib. 1993–1996-cı illərdə Ukraynanın Pırikarpatiya Vasil Stefanik Milli Universitetinin aspiranturasında (Ukrayina) "Dünya tarixi" ixtisası üzrə oxuyaraq "Türk yazılı mənbələrinə görə XVII əsrdə Ukrayna Kozak Dövləti-Krım Xanlığı-Türk Osmanlı İmperatorluğu münasibətləri" mövzusunda elmi tədqiqat işləri aparmaqla bərabər, 1994–1996-cı (o cümlədən 2001-ci ilin oktyabr ayında) illərdə İstanbul Universitetinə dəvət olunaraq Osmanlı türkçəsi, ərəbcə, qədim əlyazmalar (paleoqrafiya), tarix, dinşünaslıq, mədəniyyət vs. elmləri üzrə xüsusi dərslər keçərək, elmi tədqiqat işlərini Türkiyənin arxiv və kitabxanalarında uğurla davam etdirimişdir. 1997-ci ildə Tarix elmləri namizədliyi üzrə elmi dərəcəyə nail olmaq üçün, Ukrayina Milli Elmlər Akademiyasının Mıxaylo Qruşevskıy adına Qədim Əlyazmalar və Mənbəşünaslıq İnstitutunun xüsusi Elmi Şurasında dissertasiyasını müdafiə edib. 2003-cü ildə isə həmin institutun doktoranturasını bitirib. 2017-ci il oktyabr ayının 12-də də "Türk-Osmanlı yazılı mənbələrində XVI-XVIII əsrlərdə Kozak dönəmi Ukrayina tarixi" mövzusunda tarix elmlər doktorluğu disertasiyasını Ukrayina Təhsil və Elm Nazirliyi Taras Şevçenko adına Kyiv Milli Universitetinin xüsusi Elmi Şurasında müdafiə edərək, tarix elmlər doktorluğu dərəcəsinə nail oub. 30 noyabr 2023-cü ildə “Kyiv-Mohılyanska Akademiysı” Milli Universitetinin Elmi Şurasının gizli səsvermə nəticəsində qəbul etdiyi qərarına əsasən professor elmi rütbəsinə layiq görüldü. Hazırda, "XVI-XIX yüzillərədə Türk Osmanlı İmperiyası, Ukrayna Kozak Dövləti, Kırım Xanlığı və Şərqi Avropa dövlətləri arsındaki münasibətlər" mövzusunda elmi tədqiqatını davam etdirir. Fərhad Turanlı 46 ildir ki, qürbətdə yaşayır.

Fərhad Turanlı (h) 1997–2000-ci illərdə Ukrayinanın Vasil Stefanik adına Pırikarpatiya Milli Universitetində elmi-pedaqoji fəaliyyət göstərib. 2002–2006-cı illərdə Taras Şevçenko adına Kyiv Milli Universiteti Filologiya İnstitutunun Türkolgiya kafedrasının dosenti vəzifəsində elmi-pedaqoji fəaliyyət göstərərək, bilavasitə bu universitetdə Avropada ilk dəfə olaraq açılan "Azərbaycan dili və ədəbiyyatı" ixtisası üzrə dərsəlri tədris edərək, eyni zamanda "Türk İnformasiya və Araşdırma Mərkəzi"ni təşkil edib. 2006–2007 illərdə Beynəlxalq İdarəçilik Akademiyasının Averroes adına Ukrayina-Ərəb İnstitutunun Beynəlxalq əlaqələr kafedrasının dosenti vəzifəsində də çalışıb. 2007-ci ildən etibarən və hal-hazırda 1615-ci ildə təsis olunan, o cümlədən Amerika və Avropada tanınan Ukrayina "Kyiv-Mohılyanska Akademiysı" Milli Universitetinin Humanitar Elmlər fakültəsində, eyni zamanda 2019–2020-ci illərdə Ukrayina Milli Aviasya Universiteti Beynəlxalq Əlaqələr Fakültəsinində təşəbbüsü ilə qurulan şərqsünaslıq kafedrasının müdiri vəzifəsində elmi-pedaqoji fəaliyyət göstərib. Eyni zamanda 2011–2012-ci dərs ilində İvano Franko adınaUkrayina Liviv Milli Universitetinin Yaroslav Daşkeviç adına şərqşünaslıq kafedrasının müdiri vəzifəsində işləyib; 2012–2014-cü illərdə Beynəlxalq Ukrayina Universitetində yeni qurduğu şərqşünaslıq kafedrasının professoru və müdiri vəzifəsində də fəaliyyət göstərib. Türkologiya, islamşünaslıq, ukrayinaşünaslıq, beynəlxalq münasibətlər, politologiya mövzusunda bir sıra dərs proqramlarının müəllifidir. Ukrayinada və xarici ölkələrdə nəşr olunan 200 artıq elmi əsərin, o cümlədən 4 monoqrafiyanın müəllifidir (bir sıra əsərləri burada qeydlidir: http://ekmair.ukma.edu.ua/discover). 33 ildir ki, elmi-pdagoji fəaliyyət göstərməkdədir.

Prof. Dr. Volodımir Grabovetskıy, Prof. Dr. Omelyan Pritsak, Prof. Dr. Müzəffər Ürəkli, Prof. Dr. Yaroslav Daşkeviç, Prof. Dr. Yaroslav Kalakura

Ukrayinada siyasi fəaliyyətlə də məşğul olan Fərhad Turanlı 2006–2008 illərdə Ukrayina Ali Radasının millət vəkilləri Gennadiy Udovenkonun, 2014-cü ildə isə Liliya Qırineviçin köməkci və məsləhətçisi olaraq da fəaliyyət göstərmişdir.

1988-ci ildən başlayraq Ukrayinada diaspora hərəkatının rəsmi qurucularından və iştirakçılarından biridir. Ukrayna Azərbaycanlılar Konqresinin təsisçilərindən biridir. Kyiv şəhərində təsis etdiyi "Azərbaycanlı və Ukrayinalı Ziyalılar Assambleyasının" rəhbəridir.^[2]

Fərhad Turanlı (h) bütün bu fəaliyyətlərinə görə "Ukrayinada Şərqşünaslıq elminin inkişafında xüsusi əməyinə görə" (2002), "Kyiv-Mohılyanska Akademiysı" Milli Universitetinində şərqşünaslıq elminin inkişafında xüsusi əməyinə görə" (2008) mükafatlarla təltif olunub. Eyni zamanda 2010-cu ildə Ukrayna Dini və Milli münasibətlər Dövlət Komitəsinin, Ukrayina Milli Yazarlar Birliyinin mükafatları ilə də təltif olunub. Qeyd edək ki, Fərhad Turanlı 2016-cı ildə Dünya Azərbaycanlılarının IV Qurultayında Azərbaycan Respublikası Prezidenti tərəfindən "Tərəqqi" medalı ilə də təltif edilib.^[3][4].

2016-cı ildə Səudiyyə Ərəbstan Kırallığının Kıralı Z. A. Salman İbn-Abdal-Əziz As-Saudun şəxsi dəvətinə əsasən Ka`bəyə Hac ziyarətinə gedib (Hicri: 1437-ci il 30 zilkadə — 15 zilhiccə aylarında / Miladi: 2016-cı ilin sentyabr ayının 2–17-də).

• 12 may 2018-ci ildə Ukrayina Azərbaycanlıları Birlşmiş Diasporasının "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti-100" ordeni ilə təltif olnub.
• 02 iyun 2019-cu ildə Ukrayina Pravoslav Kilsəsinin Sülhsevər Mitropolit Volodımıri Ordeni.
• 30 dekabr 2019-cu ildə Ukrayina Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının "Tenqri Ulduzu" ordeni ilə təltif edilib.^[5]
• 15 noyabr 2020-ci ildə "Kyiv-Mohılyanska Akademiysı" Milli Universitetinin və Mohılyanska Akademiyası Qardaşlığ Cəmiyyətinin (Mohılyanske Bratstvo) inkişafında xüsusi əməyinə görə" (2020) universitetin diplomu ilə təltif olunub.
• 30 dekabr 2020-ci ildə Ukrayina Qarapapaq Türkləri Milli Şurasının "Şərəf" ordeni (UQTMŞ) ilə təltif edilib.

• https://web.ukma.edu.ua/index.php/uk/component/contact/contact/turnaly?catid=64&Itemid=101
• https://www.ukma.edu.ua/images/docs/cv/Turanly.pdf;
• http://ekmair.ukma.edu.ua/handle/123456789/12193/discover?rpp=10&etal=0&query=Turanly&group_by=none&page=1
• https://www.facebook.com/ferhad.turanly
• http://eustudies.history.knu.ua/wp-content/uploads/2017/08/7_nomer_YEIS-21-8-17.pdf
• https://independent.academia.edu/FerhadTuranl%C4%B1
• https://scholar.google.com.ua/citations?user=NN9AaYIAAAAJ&hl=uk
• https://twitter.com/Oguz_Ferhad
• https://president.az/search/Turanlı?utf8=✓
• http://yeniazerbaycan.com/Axtarish_e6502_az.html
• http://yeniazerbaycan.com/SonXeber_e38754_az.html
• https://525.az/site/?name=xeberprint&kecid=1&news_id=102129
• https://uk.wikipedia.org/wiki/Користувач:Фергад_Туранли