Ernest Sosa (ing. Ernest Sosa; 17 iyun 1940[1]) — kubalı əsilli amerikalı filosof, müasir epistemologiyanın aparıcı nümayəndələrindən biri və fəzilət epistemologiyası (virtue epistemology) istiqamətinin əsas qurucularındandır. Onun işi bilik, əsaslandırma, skeptisizm və reflektiv bilik problemlərinə yönəlmişdir. Sosa xüsusilə “uyğun inam” (apt belief) anlayışı ilə tanınır.[2]
| Ernest Sosa | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 17 iyun 1940[1] (85 yaş) |
Ernest Sosa Kubada anadan olmuş, gənc yaşlarında ABŞ-yə köçmüşdür. O, ali təhsilini Mayami və Pitsburq universitetlərində almışdır. Sosa uzun illər Braun Universitetində fəlsəfə professoru kimi fəaliyyət göstərmiş, daha sonra Ratqers Universitetində professor vəzifəsini icra etmişdir. Sosanın elmi fəaliyyəti əsasən epistemologiya sahəsində cəmlənmişdir. O, bilik və əsaslandırmanı agentin intellektual fəzilətləri ilə əlaqələndirən bir yanaşma inkişaf etdirmişdir. Bu yanaşma klassik əsaslandırma nəzəriyyələrinə alternativ kimi qiymətləndirilir.[3]
Sosa bilik anlayışını idrak bacarıqlarının uğurlu tətbiqi ilə əlaqələndirir. Onun fikrincə, bir inam yalnız təsadüfən doğru olduğu üçün deyil, idrak bacarığının düzgün işləməsi nəticəsində doğru olduqda bilik hesab edilə bilər.[4]
Bu yanaşma aşağıdakı əsas anlayışlara söykənir:[5]
- Uyğunluq (aptlik) – inamın doğruluğunun subyektin idrak bacarığından qaynaqlanması
- İntellektual fəzilət – düzgün qavrama, yaddaş və məntiqi düşünmə bacarıqları
- Agent-mərkəzli epistemologiya – bilik qiymətləndirməsinin subyektə yönəlməsi
Sosa bilik növləri arasında fərq qoyur:[6]
- Heyvan biliyi (animal knowledge) – refleksiya olmadan, birbaşa idrak bacarıqları ilə əldə edilən bilik
- Reflektiv bilik (reflective knowledge) – subyektin öz inamının etibarlılığını dərk etməsi ilə müşayiət olunan bilik
Bu bölgü Rene Dekartdan miras qalan skeptik problemlərə cavab vermək məqsədi daşıyır.[7]
Ernest Sosa skeptisizmə qarşı moderat bir mövqe tutur.[8] O, yuxu arqumenti və beyin-küvetdə hipotezi kimi skeptik ssenarilərin bilik iddialarını tamamilə ləğv etmədiyini irəli sürür.[9] Sosa bu arqumentlərin yalnız reflektiv səviyyədə çətinlik yaratdığını, lakin gündəlik “heyvan biliyi”ni etibarsız etmədiyini müdafiə edir.[10]
Yuxu arqumentinə dair məşhur mövqeyinə görə, yuxuda insan həqiqi inanclar formalaşdırmır, sadəcə inanırmış kimi edir.[11]
- Knowledge in Perspective (1991)
- A Virtue Epistemology: Apt Belief and Reflective Knowledge (2007)
- Knowing Full Well (2011)
- Judgment and Agency (2015)
- Epistemology (bir çox məqalələr toplusu)
- ↑ 1 2 Deutsche Nationalbibliothek Record #129527033 // Gemeinsame Normdatei (alm.). 2012—2016.
- ↑ The dictionary of modern American philosophers, Volume 1 by Richard T. Hull, Continuum International Publishing Group, 2005, p.2287.
- ↑ Ernest Sosa. "Ernest Sosa - Abbreviated Curriculum Vitae". 6 fevral 2010 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyul 2011.
- ↑ Kvanvig, Jonathan L. "Ernest Sosa and His Critics". 5 dekabr 2004.
- ↑ "Noûs - Journal Information". Wiley Blackwell. 2010. İstifadə tarixi: 23 iyul 2011.[daimi ölü keçid]
- ↑ "Philosophy and Phenomenological Research - Journal Information". Wiley Blackwell. 2011. İstifadə tarixi: 23 iyul 2011.[daimi ölü keçid]
- ↑ "Past Lectures - Faculty of Philosophy". 20 iyul 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyul 2011.
- ↑ http://www.news.pitt.edu/news/philosopher-ernest-sosa-inaugural-recipient-pitt%E2%80%99s-prestigious-rescher-prize (#bare_url_missing_title).
- ↑ Virtue Epistemology // The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 2021.
- ↑ Virtue Epistemology // The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Metaphysics Research Lab, Stanford University. 2021.
- ↑ Sosa, Ernest. Existential Relativity // Kim, Jaegwon; Korman, Daniel Z.; Sosa, Ernest (redaktorlar ). Metaphysics: An Anthology (2nd). Oxford: Wiley-Blackwell. 2012. 652–660.
- Ernest Sosa's home page
- Interview at 3AM Magazine