Erlangen əlyazması (serb. Erlangenski əlyazması) — Vuk Karadjiçanın kitablarının nəşrindən əvvəl Balkan mahnılarının ən mühüm toplusu olan Serb, Bosniya və Xorvat folklorunun anonim toplusu.
Erlangen əlyazmasının mətnləri təxminən 1720-ci illərdə yazılsa da, alimlər tərəfindən 1925-ci ildə aşkar olunub. Qeydiyyatının dəqiq şərtləri məlum deyil.[1] Onu Avstriya-Macarıstan və Osmanlı imperiyasını bölən Hərbi sərhəddə xidmət edən bir alman, bəlkə də katib və ya zabit tərəfindən tərtib edildiyi güman edilir.[2]
Əlyazma kolleksiyasının 1716-1718-ci illərdə baş vermiş Avstriya-Osmanlı müharibəsində Avstriya qüvvələrinə komandanlıq etmiş Savoy şahzadəsi Yevgeniya üçün 1716-1733-cü illər arasında tərtib edildiyi güman edilir.[3]
Mariya Kleutun verdiyi son məlumatlara görə kolleksiya 1708-1723-cü illər arasında Brod qalasının komendantı general Maksimilian fon Petraşın təşəbbüsü ilə Slavonski Brod şəhərinin yaxınlığında ərsəyə gətirilib.[1]
Əlyazma onun oğlu, bibliofil və poliqlot olan Cozef Petraşa miras qalmışdır. Onun ölümündən sonra Erlangen əlyazmasının daxil olduğu kolleksiya Altdorfdakı Alimlər Cəmiyyətin mülkiyyətinə keçdi, daha sonra Erlangendəki universitet kitabxanasına keçdi.[1]
1913-cü ildə əlyazma Erlangen Universitetinin kitabxanasında filoloq Elias fon Ştaynmayer tərəfindən aşkar edilmişdir.
1914-cü ilin fevralında alman dilçisi, Münhendəki slavyan filologiyası professoru Erix Berneker bu barədə ilk dəfə Bavariya Akademiyasına açıqlama verdi və onun tələbəsi Gerhard Hezeman əlyazmanı nəşrə hazırladı. Kitab ilk dəfə 1925-ci ildə Sremski-Karlovitsada nəşr olunub.
Əlyazma 217 on hecalı xalq mahnısından ibarətdir və cənubi slavyan dilinin, o cümlədən bolqar şifahi folklor əsərlərinin ən iri həcmli erkən toplusudur. Üstəlik, topluda müsəlman mühitindən əldə edilmiş 46-ya qədər mahnı da yer alıb.
Kolleksiyaçı mahnıları yazarkən daima "b" və "p", "z" və "s", "t" və "d", "k" və "g" və s. səsləri qarışdırıb ki, bu da mətndəki bir çox sözləri oxumağı demək olar ki, çətinləşdirir. Yuri İvanoviç Smirnovun yazdığı kimi, "Erlangen" əlyazmasının mahnıları hələ də orfoqrafiya baxımından asan oxunan dilə "tərcümə" edilməsə də,[2] lakin bu problem 1987-ci il Monteneqro nəşri ilə qismən həll edilmişdir.
- Qədim Serb-Xorvat xalq mahnılarının Erlangen əlyazması. Serb xalqının tarixi, dili və ədəbiyyatı toplusu. XII kitab. Serb Kral Akademiyası. Dr.G.Hezemann tərəfindən nəşr edilmişdir. Sremski-Karlovitsa, 1925.
- Erlangen əlyazması. Qədim Serb-Xorvat xalq mahnılarının toplusu. Hazırlayanlar: Radoslav Medenitsa, Dobrilo Aranitovic. Nikşik, 1987.
- ↑ 1 2 3 "Источник" (PDF). 2023-12-11 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-05-30.
- ↑ 1 2 Смирнов Ю. Песни южных славян. М.,. 1976. 471.
- ↑ "Erlangenski rukopis". Erlangenski rukopis (serb). 2024-05-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-05-30.
- Steinmeyer, Von Elias. Die Jüngeren Handschriften der Erlangener Universitatätsbibliothek. Erlangen, 1913.
- Смирнов Ю.И. «Эрлангенская рукопись» и «Древне-российские стихотворения», собранные Киршею Даниловым. – В кн.: Русско-сербские литературные связи XVIII – начала XIX века. Б.м., 1989. - С.161 – 226.
- Ненад Љубинковић. Ерлангенски рукопис старих српскохрватских народних песама и лајпцишка Пјеванија Симе Милутиновића // Српско усмено стрваралаштво. Београд, 2008. - С. 19 - 69.