Ekoloji mədəniyyət
Ümumdünya mədəniyyətinin inkişaf mərhələsi və tərkib hissəsi: həyatda və bəşəriyyətin gələcək inkişafında ekoloji problemlərin mühüm vacibliyini dərin və ümumilikdə dərk etməklə xarakterizə olunur.
Ekoloji məruzqalma
Canlı orqanizmlərin (insandan başqa) stressə məruz qalması.
Ekoloji minimum
Müəyyən ekoloji faktorlara görə orqanizmin tolerantlığının aşağı həddi.
Ekoloji modelləşdirmə
Kompüter metodlarının köməyilə sosiekosistemin dinamikasının müxtəlif səviyyədə (lokaldan qlobala kimi) öyrənilməsi.
Ekoloji monitorinq
Ekosistem, populyasiya və orqanizmlərdə (insan da daxil olmaqla) olduğu mühitin dəyişilməsi ilə əlaqədar gedən prosesləri izləmək sistemi. Hazırkı dövrdə E.m.-in əsas obyektləri atmosfer, su, torpaq, bitki və heyvan populyasiyalarının vəziyyəti, insanın sağlamlığı hesab olunur.
Ekoloji mozaika
Müxtəlif landşaftların uyğunlaşması (birləşməsi) və biri-birini əvəz etməsi: meşə və bozqırlar, meşə və çəmən, su və quru və s., bunların arasında keçid zonaları-ekotonlar mövcuddur.
Ekoloji mövqe
Orqanizmin yaşama yerindəki ixtisası, onun fəaliyyəti, yəni ətraf mühitlə qarşılıqlı əlaqəsi.
Ekoloji müharibə
Təbii mühitin (ekoloji tarazlığın) pozulması istiqamətində aparılan hərbi hərəkət üsulu. İlk dəfə bu istiqamətdə irimiqyaslı hərbi əməliyatları amerikalılar Vyetnamda, Kampuçidə və Laosda apararaq, müxtəlif defoliantlar, buldozerlər, tankların köməyilə geniş ərazilərdə bakirə meşələr, yüksək məhsuldar manqr cəngəlikləri (meşələri) və s. məhv edilmişdir. 1974-cü ildə BMT-nin Baş Məclisi hərbi məqsədlə təbii mühitin pozulmasının qadağan edilməsi haqda Beynəlxalq Konvensiya qəbul etmişdir.
Ekoloji müxtəliflik
Ekoloji optimallaşdırma
Ekoloji komponentləri və ərazisini (ekosistemin) əlverişli uyğun vəziyyətə salmaqla ən rasional ekoloji tarazlığa nail olmaq.
Ekoloji optimum
1-növün ən yaxşı həyatilik şəraiti (çoxalma qabiliyyəti, uyğunlaşma); 2) bir qrupun (bitki) digər qrupa nisbətən üstünlük şəraiti.
Ekoloji ölüm, faktiki ölüm
Məlum mühit şəraitində ölüm (ölüm faizi). E.ö-ün ölçüsü mühit şəraitindən və populyasiyanın vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir.
Ekoloji paradiqma
Sistem paradiqması-V.D.Feodrovun (1977) ifadəsi olub, ona əsasən müasir ekologiyanın baş obyekti ekosistemdir. Fərdlər, populyasiyalar, hətta qruplaşmalar deyil, məhz ekosistem ekologiyanın spesifik (nadir) obyekti sayılır. Biotop və orada məskunlaşan orqanizmlər funksional vahid birlik yaradır. A.Tensli onu ekosistem, V.N.Sukaçev isə biogeosenoz adlandırmışdır.
Ekoloji pasport
Kənd təsərrüfatı bitkilərinin hər bir sortu (çeşidi) üçün hərtərəfli xarakteristikası.
Ekoloji proqnoz
Müəyyən uzaq gələcəkdə ətraf mühitin, bu və ya digər ekosistemin dəyişmə mümkünlüyünü, həmçinin kənd-təsərrüfatı, hidrotexniki və sənaye layihələrinin müsbət və mənfi nəticələrini elmə əsaslanaraq qabaqcadan xəbər vermək.
Ekoloji resurslar
Təbiətdə ekoloji tarazlığı təmin edən mühit yaradan məcmusu.
Ekoloji rəqabət
Müəyyən şəraitdə (adətən yaxın ekoloji tələbata malik olan populyasiyaların az seyrək sıxlığı şəraitində) rəqabət olmur və ya o, minimuma enir.
Ekoloji risk
Ekoloji və ya iqtisadi effekt əldə etmək naminə təbii mühitə zərər yetirmə ehtimalı. Təbii obyektlərin və faktorların istənilən antropogen dəyişmələrinin (məqsədyönlü və ya təsadüfi, tədrici və fəlakətli) ekoloji resurslar üçün mənfi (arzu olunmaz) nəticələri.
Ekoloji risk zonası
Quru və okean səthində insan fəaliyyətinin təhlükəli ekoloji vəziyyət yarada biləcəyi yer (məs, sualtı neft çıxarılan zona, dənizin tankerlərin keçməsi üçün təhlükəli olan sahəsi və s.).
Ekoloji riskin qiymətləndirilməsi
Təbii resurslara insanın təsirinin bütün effektinin qiymətləndirilməsi üçün ümumi sistemə tətbiq olunan analitik proses. Belə bir analizə ilkin təhlükənin identifikasiyası, məruzqalmanın cavab dozasının qiymətləndirilməsi və riskin xarakteristikasının müəyyənləşdirilməsi daxildir.
İstinadlar
- Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ekoloqların məlumat kitabı. "Elm" nəşriyyatı. Bakı: 2003
Xarici keçidlər
Həmçinin bax