Dil ordu və donanmalı dialektdir (idiş אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט) – dillə dialekt arasındakı fərqləndirmə haqqında istehzalı ifadə.[1][2][3][4] Bu ifadə sosial və siyasi şəraitin yaratdığı şəraitin cəmiyyətin dil və ya dialektin statusuna təsirini vurğulayır.[5] Bu ifadə sosiolinqvist və idiş mütəxəssisi Maks Vaynrayx tərəfindən məşhurlaşdırılmışdı. O, bu ifadəni mühazirə verdiyi auditoriyada bir nəfərdən eşitmişdi.
İfadə idiş dili üzrə ixtisaslaşmış alim Maks Vaynrayxla əlaqələndirir. O, ifadəni idiş dilində ifadə etmişdir:
|
אַ שפּראַך איז אַ דיאַלעקט מיט אַן אַרמיי און פֿלאָט a şprax iz a dialekt mit an armey un flot |
|
Bu ifadə ilk dəfə Vaynrayxın "Der YIVO un di problemen fun undzer tsayt" (idiş דער ייִוואָ און די פּראָבלעמען פֿון אונדזער צײַט) adlı məqaləsində işlədilmişdir. Məqalə 5 yanvar 1945-ci ildə bir konfransda təqdim edilmişdir. Vaynrayx ifadənin ingilis dilində versiyasını açıqlamamışdır.[6] Məqalədə Vaynrayx ifadənin yaranma tarixçəsini belə açıqlayır:[7]
|
|
"Dinləyicilər arasında Bronks liseyinin bir müəllimi var idi. O, Amerikaya uşaqkən gəlmiş və indiyə kimi idiş dilinin tarixi olduğunu eşitməmişdi... Mühazirədən sonra mənə yaxınlaşdı və soruşdu: "Dialektlə dil arasındakı fərq nədir?". Düşündüm ki, ona yəhudi nifrəti təsir edib və onu düzgün yola çəkmək istədim, lakin sözümü kəsdi: "Bunu bilirəm, lakin sizə daha yaxşı izahat verim. Dil ordu və donanmalı dialektdir". |
|
Sosiolinqvist və iddiiş dili mütəxəssisi Coşua Fişmenin sözügedən dinləyici olduğu iddia olunsa da, iddia sübut olunmayıb.[8]
Randolf Kvirk ifadəni dəyişdirərək "Dil ordu və bayraqlı dialekt"dir ifadəsini də yaratmışdır.[9]
- ↑ Victor H. Mair, The Columbia History of Chinese Literature, p. 24 full text Arxivləşdirilib 2017-02-15 at the Wayback Machine: "It has often been facetiously remarked... the falsity of this quip can be demonstrated..."
- ↑ S. Mchombo, "Nyanja" in Keith Brown, Sarah Ogilvie, eds., Concise encyclopedia of languages of the world, p. 793 full text Arxivləşdirilib 2017-02-23 at the Wayback Machine: "A recurrent joke in linguistics courses ... is the quip that ..."
- ↑ Walt Wolfram, Natalie Schilling, American English: Dialects and Variation, p. 218
- ↑ Timothy B. Weston, Lionel M. Jensen, China beyond the headlines, p. 85 full text Arxivləşdirilib 2017-02-17 at the Wayback Machine: "Weinreich...pointing out the arbitrary division between [dialect and language]"
- ↑ Thomas Barfield, The Dictionary of Anthropology, s.v. 'sociolinguistics' full text Arxivləşdirilib 2017-02-17 at the Wayback Machine: "Fundamental notions such as 'language' and 'dialect' are primarily social, not linguistic, constructs, because they depend on society in crucial ways."
- ↑ "YIVO Bleter (vol. 25 nr. 1)" (Yiddish). Jan–Feb 1945. 2019-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ "YIVO Bleter (vol. 23 nr. 3)" (Yiddish). May–June 1944. 2019-02-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ "Mendele: Yiddish literature and language (Vol. 6.077)" (Yiddish). 1996-10-08. 16 July 2011 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-08-28.
- ↑ Thomas Burns McArthur: The English languages, p.05
- John Edwards. Language and identity: an introduction. Cambridge University Press. 2009. ISBN 978-0-521-69602-9.
- John Earl Joseph. Language and identity: national, ethnic, religious. Palgrave Macmillan. 2004. ISBN 978-0-333-99752-9.
- Robert McColl Millar. Language, nation and power: an introduction. Palgrave Macmillan. 2005. ISBN 978-1-4039-3971-5.
- Alexander Maxwell (2018). When Theory is a Joke: The Weinreich Witticism in Linguistics (pp 263-292). Beiträge zur Geschichte der Sprachwissenschaft. Vol 28, No 2.