Dani Bebel Gisler

Dany Bebel 7 aprel 1935-ci ildə Fransız Antillərindəki Guadeloupe adasının Pointe-à-Pitre şəhərində anadan olmuşdur. Atasının ailəsi Guadeloupedə şəkər plantasiyasına sahib idi, anası isə həmin plantasiyada işləyən mulat (qarışıq irqli) kənd təsərrüfatı işçisi idi. ^[2] O, uşaqlıq illərini babasının şəkər plantasiyasında keçirmiş və təhsil almaq üçün Fransaya getməyə təşviq edilmişdir. ^[3] Yeniyetmə yaşlarında Fransaya köçərək Toulouse şəhərində hazırlıq məktəbində oxumuşdur.^[2] Daha sonra Paris École Normale Supérieure-də təhsilini davam etdirmişdir. Universiteti bitirdikdən sonra ailəsində bakalavr dərəcəsi alan ilk şəxs olmuşdur. ^[3] Prix Spécial de Français mükafatını qazandıqdan sonra Michel Leiris-in rəhbərliyi altında Grandes écoles-də etnologiya, dilçilik və sosiologiya üzrə təhsil almışdır.^[2][3]

Bebel-Gisler 1960-cı illərdə Fransada işləməyə başlamışdır, bu müddətdə universitet təhsilini tamamlayırdı.^[2][3] O, Nanter və Obervilye şəhərlərində müəllimlik edərək, əsasən immiqrant və fəhlə sinfindən olan tələbələri tədris etmişdir. O, Parisdə afrikalı və əlcəzairli immiqrantlar üçün savadlılıq proqramına rəhbərlik etmişdir.

1976-cı ildə Quadalupeyə qayıdaraq, Lamentin bölgəsində kənd sakinləri üçün eksperimental tədris layihəsi həyata keçirmək məqsədini qarşısına qoymuşdur. Onun məqsədi fransız dilini bilməyən və savadsız olan böyüklər üçün yerli Kreol dilinə əsaslanan bir yazı sistemi yaratmaq idi.

Bu dövrdə Kreol dilində yazılan mətnlərin əksəriyyəti yalnız etimoloji təhlilə yönəlmişdi. O, 1975-ci ildə "Kèk Prinsip Pou Ékri Kréyól" ("Kreol dilində yazı prinsipləri") adlı kitabçanı nəşr etmiş və Haiti modeli əsasında Quadalupe Kreol dili üçün yazılı bir standart formalaşdırmağı təklif etmişdir.^[4]

1976-cı ildə o, "La Langue créole, force jugulée" ("Kreol dili, məcburi susdurma") adlı kitabını nəşr etmişdir. Bu əsərdə Fransa məktəblərində immiqrant uşaqların fransızca danışa bilmədikləri üçün zəif siniflərə yerləşdirilməsini və bunun onların təhsilinə və gələcək məşğulluq imkanlarına mənfi təsir etdiyini vurğulamışdır.

1979-cu ildə Bebel-Gisler Bvadobaut Xalq Təhsili Mərkəzini qurmuşdur. Bu mərkəz savadlılıq proqramları vasitəsilə imkansız böyüklər və uşaqlar üçün təhsil imkanları yaratmağı hədəfləmişdir, çünki formal məktəblərdə yalnız fransız dili tədris olunurdu.^[5]

O, mərkəzə rəhbərlik etmiş və Fransa Milli Elmi Tədqiqat Mərkəzindən maliyyə dəstəyi almışdır. Lakin onun bu fəaliyyəti Fransa hökumətinin assimilyasiya siyasətini açıq şəkildə tənqid edirdi.^[6]

Bebel-Gisler bədii əsərlər də yazmışdır.

• 1985-ci ildə "Lénora: l’histoire enfouie de la Guadeloupe" ("Leonora: Quadeluupenin gizli tarixi") adlı biografik romanını nəşr etdirmişdir. Kitab 1940-1943-cü illər arasında Quadalupe və Martinika qubernatorlarının adaları ABŞ və Britaniyanın mümkün işğalından təcrid etməsi nəticəsində adalarda yaranan çətinlikləri təsvir edirdi.
• 1994-cü ildə kitab ingilis dilində nəşr olunmuşdur. 1998-ci ildə "Grand'mère, ça commence où la Route de l'esclave?" ("Nənə, Qul Yolu harada başlayır?") adlı uşaq kitabını nəşr etdirmişdir. Kitab Afrikadan kölə ticarəti üçbucağını izləyərək keçmişin tarixi izlərini araşdırırdı.
• 2000-ci ildə "À la recherche d’une odeur de grand’mère; D’en Guadeloupe une «enfant de la Dass» raconte…" ("Nənənin qoxusunun axtarışında: Quadalupedə 'Dass uşağı' danışır...") adlı kitabını nəşr etdirmişdir. Kitab şəkər plantasiyalarının insan münasibətlərinə təsirini və Quadalupe cəmiyyətində matrifokal (ana mərkəzli) və patriarxal (ata mərkəzli) strukturların qarşılıqlı təsirini araşdırırdı.^[7]

1996-cı ildə Bebel-Gisler YUNESKO-nun "Qul Yolu Layihəsi"nə qoşulmuşdur. O, Afrika, Karib və Avropa mədəniyyətlərinin kəsişməsini izləyən bu layihənin Karib dənizi hissəsini sənədləşdirməkdən məsul idi.^[8][9] Bu layihəni Quadalupeyə gətirərək, plantasiyalar, qalalar və həbsxanalar da daxil olmaqla 18 mühüm tarixi məkanı müəyyən etmişdir.^[10]

Dani Bebel-Gisler 28 sentyabr 2003-cü ildə Lamentin şəhərində ürək tutmasından vəfat etmişdir.^[8][9] O, Quadalupe Kreol dilinin qorunması və tədrisi uğrunda mübarizəsi ilə tanınır və bu sahədə ən önəmli aktivistlərdən biri kimi yadda qalmışdır.^[2][11]

1. ↑ ^{1 2} Bibliothèque nationale de France Dany Bébel-Gisler // BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. ↑ ^{1 2 3 4 5} Santiago, 2016
3. ↑ ^{1 2 3 4} Mesh, 1997. səh. 30
4. ↑ Schnepel, 2004. səh. 89
5. ↑ Mesh, 1997. səh. 30–31
6. ↑ Schnepel, 2004. səh. 90
7. ↑ Cases Rebelles, 2017
8. ↑ ^{1 2} MAXImini, 2003
9. ↑ ^{1 2} Île en île, 2015
10. ↑ Young, 2016
11. ↑ Mesh, 1997. səh. 31–32

• Berrian, Brenda F. (2000). Awakening Spaces: French Caribbean Popular Songs, Music, and Culture. Chicago, Illinois: University of Chicago Press. p. 40. ISBN 978-0-226-04455-2.
• Mesh, Cynthia J. (1997). "Empowering the Mother Tongue: The Creole Movement in Guadeloupe". In Springfield, Consuelo López (ed.). Daughters of Caliban: Caribbean Women in the Twentieth Century. Bloomington, Indiana: Indiana University Press. pp. 18–40. ISBN 0-253-33249-4.
• Santiago, Frances J. (2016). "Bébel-Gisler, Dany (1935–2003)". In Knight, Franklin W.; Gates, Jr, Henry Louis (eds.). Dictionary of Caribbean and Afro–Latin American Biography. Oxford, England: Oxford University Press. ISBN 978-0-199-93580-2. – via Oxford University Press's Reference Online (subscription required)
• Schnepel, Ellen M. (2004). In Search of a National Identity: Creole and Politics in Guadeloupe. Kreolische Bibliothek. Vol. 19. Hamburg, Germany: Buske Verlag. ISBN 978-3-87548-324-6.
• Young, Jeremy (26 February 2016). "La route des esclaves, archipel de la Guadeloupe" [The Slave Route, archipelago of Guadeloupe]. l'Envolee Culturelle (in French). Lyon, France.
• ""A la recherche d'une odeur de grand-mère" de Dany Bébel-Gisler" ["In Search of Grandmother's Smell" by Dany Bébel-Gisler]. Cases Rebelles (in French). France: Collectif Cases Rebelles. September 2017.
• "Dany Bébel-Gisler" [Death of Dany Bébel-Gisler: the shock!]. Île en île (in French). New York City, New York: The Graduate Center, CUNY. 23 November 2015.
• "Décès de Dany Bébel-Gisler: le choc !" [Death of Dany Bébel-Gisler: the shock!] (in French). Basse-Terre, Guadeloupe: MAXImini.com. Agence Presse Media Caraibes. 30 September 2003. Archived from the original on 29 January 2016.