Dadaş Tağızadə
Bu səhifədə iş davam etməkdədir. |
Dadaş Tağızadə — siyasətçi, Azərbaycan Demokrat Partiyasının üzvü, Azərbaycan Milli Hökuməti dövründə Milli Məclisə Marağadan seçilən nümayəndə.
| Dadaş Tağızadə | |
|---|---|
 | |
| 12 dekabr 1945 – 12 dekabr 1946 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1881 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 5 may 1947 |
| Vəfat yeri | |
| Partiya | |
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Dadaş Tağızadə 1881-ci ildə[1] Marağada anadan olub.[2] Ənzəlidə təşkil olunmuş Həmkarlar İttifaqının fəal üzvlərindən biri olub.1924-cü ildə Rza xana qarşı məclisdə baş vermiş etiraz hərəkatında iştirak edib. İran Kommunist Partiyasına üzv olub. 1927-ci ildə təhsil almaq üçün partiya tərəfindən Moskvaya göndərilib. Burada Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universitetində təhsil alıb. 1930-cu ildə təhsilini bitirdikdən sonra Tehrana qayıdıb. Əsasən Mazandaranda fəhlələr arasında siyasi fəaliyyət göstərib. Siyasi fəaliyyətinə görə təqiblərə məruz qalıb və 1931-ci ildə həbs olunaraq Qəsri Qacar həbsxanasına salınıb.[3] [1] Həbsdən azad olunduqdan sonra Tehran və Marağada siyasi fəaliyyət göstərib.[3] Tudə Partiyasına üzv olub, partiyanın Marağa və Qoşaçay komitələrinin yaradılmasında iştirak edib[4] eləcə də Tudə Partiyasının Azərbaycan Əyalət Komitəsinin üzvü olub.[5] Azəraycan Demokrat Firqəsi yarandıqdan sonra firqənin üzvü olub.
1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.[6][7][8] Marağada keçirilən seçkilər nəticəsində Dadaş Tağızadə səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Marağadan nümayəndə seçilib.[9][10]
1946-cı il dekabrın 5-də Miyanə istiqamətində hücum edən şah qoşunları Qulam Yəhyanın rəhbərlik etdiyi fədailər tərəfindən dayandırıldı.[11][12] Azərbaycanın müxtəlif ərazilərindən insanlar silahlanmaq və şah qoşununa qarşı mübarizə aparmaq üçün Milli Hökumətə müraciətlər edirdilər.[13] Bundan sonra Mir Cəfər Pişəvərinin rəhbərliyi ilə Müdafiə Komitəsi quruldu.[14][15] Komitənin ilk işi Təbrizdə hərbi vəziyyət elan edib, "Babək" adlı könüllü dəstələr qurmaq oldu.[13][16][17] Könüllü dəstələrə ilk etapda 600 nəfər üzv oldu.[15][18] Bundan sonra Pişəvəri yenidən hərbi dəstək üçün Sovet İttifaqına müraciət etdi.[13][19] Lakin bu istəyi cavabsız qaldı.[20]
1946-cı il dekabrın 11-də Azərbaycan Əyalət Əncüməni qan tökülməsinin qarşısını almaq məqsədilə Qızılbaş Xalq Qoşunlarına və fədai qüvvələrinə şah qoşunlarına qarşı müqavimət göstərməmək və döyüş meydanlarını tərk etmək haqqında qərar verdi.[21][22][23] Elə həmin gündən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.[24][25] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.[25] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.[24][25] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.[24][26] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.[27] [28] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.[29][30] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.[26][29] Minlərlə insan həbs olundu, sürgün edildi.[31] Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.[32][33][34]
Marağa şəhəri şah qoşunları tərəfindən tutulduqdan sonra Dadaş Tağızadə həbs olunub.[35] 1947-ci il mayın 5-də Təbriz Hərbi Tribunalının qərarı ilə Təbrizdə asılıb.[36]
Vəsiyyətnaməsində bunları yazıb:
|
Mən Azərbaycanın layiqli oğluyam. Belədir ki, Azərbaycan xalqının azadlığı yolunda başı ucalıqla canımı verirəm. Mənim və dostlarımın ölümü ilə güman etməyin ki, azadlıq boğulacaqdır. Bizi mühakimə və edam edən cinayətkarlar xalq qarşısında cavab verməlidirlər və şübhəsiz ki, bu bir həqiqətdir.[2] | 
|
- ↑ 1 2 Dehqan, 1988. səh. 85
- ↑ 1 2 Mərəndli, 2017. səh. 316
- ↑ 1 2 Mərəndli, 2017. səh. 112
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 36
- ↑ Çeşmazər, 1986. səh. 37
- ↑ Atabaki, 2000. səh. 114
- ↑ Şəmidə, 1961. səh. 139
- ↑ Həsənov, 2004. səh. 139
- ↑ Mərəndli, 2017. səh. 186
- ↑ Azərbaycan xalqının azadlığı uğrunda mübarizlər, 2005. səh. 106
- ↑ Rəhmanifər, Məhəmməd. "Güney Azərbaycanda Milli Hökumətin süqutundan sonra nələr yaşandı?". Apa.az (az.). 2015-01-04. İstifadə tarixi: 2025-02-06.
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 437
- ↑ 1 2 3 Həsənli, 2006. səh. 438
- ↑ Rəhimli, Əkrəm. Güney Azərbaycan: tarixi, siyasi və kulturoloji müstəvidə. / S.C.Pişəvəri gənclik illərində (PDF) (az.). Bakı: Azərnəşr. 2010. 83. ISBN 9952310031. 2022-07-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2025-02-06.
- ↑ 1 2 Hasanli, 2006. səh. 366
- ↑ Atabaki, 2000. səh. 172
- ↑ Sultanlı, 2010. səh. 83
- ↑ Rəhimli, 2003. səh. 143
- ↑ Rəhimli, Əkrəm. Pişəvəri S.C. Məqalə və çıxışlarından seçmələr (Təbriz 1945-1946-cı illər) (az.). Bakı: Nurlar nəşriyyatı. 2016. 415. ISBN 9789952504444.
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 441
- ↑ Rossow, 1956. səh. 30
- ↑ Rəhimli, 2003. səh. 149
- ↑ Hasanli, 2006. səh. 370
- ↑ 1 2 3 Hasanli, 2006. səh. 373
- ↑ 1 2 3 Balayev, 2018. səh. 36
- ↑ 1 2 Duqlas, Vilyam. Strange lands and friendly people (ingilis). Nyu-York: Harper & Brothers Publishers. 1951. 45.
- ↑ Lenczowski, George. United States' Support for Iran's Independence and Integrity, 1945–1959 (ingilis). 401. Annals of the American Academy of Political and Social Science. 1972. 49. doi:10.1177/000271627240100106. ISSN 0002-7162.
- ↑ Həsənli, 2006. səh. 445
- ↑ 1 2 Həsənli, 2006. səh. 448
- ↑ McEvoy, Joanne; O'Leary, Brendan. Power Sharing in Deeply Divided Places. Filadelfiya: University of Pennsylvania Press. 2013. 191. ISBN 9780812245011.
- ↑ Hasanli, 2006. səh. 375
- ↑ Balayev, 2018. səh. 137
- ↑ Əmirov, 2000. səh. 51
- ↑ Əliqızı, 2001. səh. 24
- ↑ Mərəndli, 2017. səh. 189
- ↑ Mərəndli, 2017. səh. 148
- Atabaki, Touraj. Azerbaijan: Ethnicity and the Struggle for Power in Iran (ingilis). London: I.B.Tauris. 2000. səh. 288. ISBN 9781860645549.
- Azərbaycan xalqının azadlığı uğrunda mübarizlər (az.). Bakı: Azərbaycan Demokrat Firqəsinin nəşri. 2005. səh. 224.
- Həsənov, Həsən. Cənubi Azərbaycanda Milli Demokratik hərəkat (1941-1946-cı illər) (az.). Bakı: Elm nəşriyyatı. 2004. səh. 204.
- Mərəndli, Barış. "21 Azər" soyqırımı: 1946-1947-ci illərdə Cənubi Azərbaycanda kütləvi qırğınlar (az.). Bakı: Elm və təhsil nəşriyyatı. 2017. səh. 376. ISBN 978-9952-8312-8-3. 2024-12-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2025-03-05.
- Şəmidə, Əli. İranda fəhlə və həmkarlar hərəkatı (1941-1946) (az.). Bakı: Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəşriyyatı. 1961. səh. 181.