Dəspinə xatun (yun. Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή — Teodora Meqale Kominin; təq. 1438, Trabzon – 1507, Diyarbəkir) — Uzun Həsənin xanımı. Trabzon imperatoru olan Komnenoslardan IV İohannın qızı.
| Despina xatun | |
|---|---|
| yun. Θεοδώρα Μεγάλη Κομνηνή | |
 | |
| 1458 – 1478 | |
| Əvvəlki | Sara xatun |
| Sonrakı | Gövhər sultan (sonrakı bilinən) |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | təq. 1438 |
| Doğum yeri |
 Trabzon imperiyası
|
| Vəfat tarixi | 1507 |
| Vəfat yeri | Diyarbəkir |
| Atası | IV İohann |
| Həyat yoldaşı | Uzun Həsən |
| Uşağı |
Sultan Yaqub Aləmşah bəyim |
| Ailəsi | Komnenos sülaləsi |
| Dini | Pravoslav (Xristian) |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Teodoranın ilkin həyatı haqqında məlumatlar müəmmalıdır. Xüsusilə onun anasının kimliyi barəsində tədqiqatçılar ortaq fikirdə deyil. Bəziləri onun anasını Baqrationi sülaləsindən gürcü şahzadəsi, bəziləri isə Krımlı tatar şahzadəsi sayır. Onun haqqında ilk məlumat 1451-ci ilin fevralında, XI Konstantin Paleoloq üçün gəlin axtarışı məqsədilə Trabzona gəlmiş Bizans səfirlərinin gündəliklərində keçir. Güman ki, bu vaxt onun 13 yaşı vardı, çünki Bizansda ən aşağı evlilik yaşı 13 idi. Çox güman 1439-cu ildə doğulmuşdur.
Evliliyi
Teodora gözəlliyi ilə məşhur idi və Trabzon imperatoru IV İohann və qardaşı David bu faktdan yararlanmağa və ortaq düşmən olan Osmanlı imperiyasına qarşı Ağqoyunlularla ittifaq bağlamaq üçün 1458-ci ildə Teodora və Uzun Həsən evləndi. Teodora, bundan sonra Despina xatun kimi tanınmağa başladı (Despina yunanca xatun, kraliça titullarının ekvivalentidir), lakin bu evlilik Trabzona kömək etmədi, 15 avqust 1461-ci ildə Trabzon imperiyası II Mehmed tərəfindən işğal olunaraq Osmanlıya birləşdirildi. 1463-cü ildə David, oğulları və digər qohumları edam olundular.
Xatun kimi fəaliyyəti
Despina xatun dövlət işlərinə təsir edirdi. Venesiya respublikası ilə diplomatik əlaqələrin qurulmasında əsaslı rol oynamış, 1473-cü ildə ilə şəxsən görüşmüşdü. Ağqoyunluların Osmanlıları məğlub etdiyi Ərzincan döyüşündə Uzun Həsənə düşmənə rəhm etməməsini məsləhət görmüşdü. Uzun Həsənin ölümündən sonrakı fəaliyyəti haqqında çox məlumat yoxdur. Diyarbəkirdəki basdırılmışdır.
Ailəsi
1458-ci ildə Uzun Həsənlə evlənmişdir. Övladları:
- Sultan Yaqub
- Aləmşah bəyim
- 2 qız
İstinadlar
- . 2015-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2011-08-11.
- William Miller, Trebizond: The last Greek Empire of the Byzantine Era: 1204–1461, 1926 (Chicago: Argonaut, 1969), pp. 81f
- A. Vasiliev, "Tero Tafur, a Spanish Traveler of the Fifteenth Century and His Visit to Constantinople, Trebizond, and Italy," Byzantion, 7 (1932), p. 98