Ceyn Enqer (ing. Jane Anger; 1560[1] – 1600[1]) — XVI əsr İngilis yazıçısı olmuş və ingilis dilində qadınları müdafiə edən tam uzunluqlu ilk əsərin müəllifi kimi tanınmışdır. Onun müdafiə əsəri olan “Jane Anger Her Protection For Women” 1589-cu ildə nəşr edilmişdir.[2] XVI əsrin sonlarında qadınların dünyəvi və ya dini olmayan mövzularda yazıb nəşr etməsi nadir hallarda baş verirdi. Bundan əlavə, kişilərin üstünlüyünə qarşı çıxmaq da olduqca qeyri-adi idi.[3]
| Ceyn Enqer | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 1560[1] |
| Vəfat tarixi | 1600[1] |
| Fəaliyyəti | yazıçı, qadın hüquqları fəalı[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tədqiqatçılar Ceyn Enqerin həyatı haqqında demək olar ki, heç nə bilmirlər. O, yalnız 1589-cu ildə çap olunmuş “Jane Anger Her Protection for Women” adlı pamfletin müəllifi kimi tanınır.[4] O dövrdə İngiltərədə bir neçə Ceyn Enqer adlı insan yaşasa da, heç biri bu pamfletin müəllifi kimi tanınmayıb. Moyra Ferqusonun fikrincə, bu dövrdə soyadların tarixçəsi göstərir ki, onun soyadı ehtimal ki, fransızca "Anjou" sözündən ingilisləşdirilmişdir.[5] Enn Preskott bildirir ki, "kitabın sonunda müəllif haqqında şeir yazan Co. Enqer, çox güman ki, onun qohumu və ya həyat yoldaşı idi." Digərləri isə iddia edirlər ki, "Ceyn Enqer" əslində kişi yazıçının təxəllüsü ola bilər. Başqa dəlillər isə göstərir ki, Ceyn Enqer real qadın ola bilər və onun əsəri gender məhdudiyyətlərindən kənara çıxır. “The Crooked Rib” adlı əsərdə Frensis Li Utley bildirir ki, anonim “Ye Are Too Young to Bring Me In: An Old Lover to a Young Gentlewoman” [6] adlı şeir Enqerin kəskin müdafiəsinə səbəb olmuşdur.
Pamflet qadınları müdafiə edir və qadın müəllifliyinin əhəmiyyəti ilə bağlı ciddi iddialar irəli sürür.[7] Onun mətnində ilk dəfə qadın qəzəbinin səsi açıq şəkildə vurğulanır. Bu yeniliyi inkişaf etdirərək, o, kişi yazı üslubunun modelini dəyişdirmiş və öz məqsədlərinə uyğun qadına xas bir yazı tərzi yaratmışdır. Müasir tənqidçilərdən bəziləri bildirir ki, "Enqer, rəqibinin qadınlara qarşı nifrət dolu ideyalarını qəsdən yenidən işləyərək, ənənəvi mübahisə çərçivələrindən kənara çıxan bir qadın baxışı yaradır."[8] İngilis dilində ilk qadın polemik yazarı olan Ceyn Enqer, şübhəsiz ki, feminist şüurun yaradılmasına maraq göstərmişdir. Çünki orta əsrlərdə feminist polemik akademik müzakirələrin əsas mövzularından biri olmuşdur.[9]
Ceyn Enqerin "Her Protection of Women" (1589) adlı pamfleti kişi yazıçı Tomas Orvinin "Book His Surfeit in Love" əsərinə cavab olaraq yazılmışdır.[10] Pamela Cozef Benson bildirir ki, "pamflet qadınların mənəvi təbiətini qiymətləndirmək üçün əsasən ənənəvi cinsi davranış məsələlərinə söykəndiyi üçün, digər polemik əsərlərdən çox da fərqlənmir." Ceyn Enqerin arqumentləri müxtəlif aforizmlər, atalar sözləri və His Surfeit kitabında olan bəzi nümunələrin birləşməsindən ibarətdir. O, Surfeyterin "obyektiv" və ya "təbii" iddialarının yalnız kişi baxış bucağından irəli gəldiyini açıq şəkildə ortaya qoyur.[11]
Enqerin mətni qadın cinsinin kişi dominantlığında təsvir olunmasına qarşı çıxır və qadınları ehtirasla müdafiə edərək, qadınlara qarşı "həddindən artıq sevgi içində boğulduğunu" iddia edən kişini hədəfə alır.[12] O, öz debatındakı müdafiəsini əsaslandıraraq, qadınların öz fikirlərini və ya "kişiyə aid" emosiyalarını ifadə etməkdə kifayət qədər inamlı olmadığını oxucunun diqqətinə çatdırır. Onun pamfleti kişi ritorikasını tənqid etməklə başlayır, xüsusilə də onların "məzmun" əvəzinə "üsluba" həddindən artıq önəm vermələrini hədəf alır. O, kişilərin qadınları ilham mənbəyi kimi görməsi ilə qadınların dəyərdən salınması arasındakı ziddiyyəti vurğulayır.[13]
O, kişilərin qadınlara qarşı cinsi davranışlarını səhv dərk etmələrini belə izah edir:
Əgər biz onların köynəklərimizi qoxulamasına imkan verməsək, ətəklərimizə əl atacaqlar; lakin bizim dürüst təbiətimiz bu cür kobud zarafatlardan uzaq durarsa, bizə təkəbbürlü deyəcəklər. Əgər biz onların kobudluğuna dözsək və bir az mehriban davransaq, dərhal heç nədən böyük söz-söhbət yaradaraq, sevgiyə qərq olduqlarını və necə olduğu haqda danışmağa başlayacaqlar.
Ceyn Enqer öz əsərini belə təsvir edir:
Bu yazılar mənim qəzəbli damarlarımın tələsik yazdığı şeylərdir... Bunu yazan ANGER oldu.
İlk "epistolda" o, qadınların açıq danışması ilə bağlı üzrxahlıq edir, ikinci epistolda isə kişilərin "təhqiramiz" nitqini qınayır:
Kişilərin yalançılığına nifrət olsun, onların fikirləri necə də dağınıqdır və dilləri tərpənən kimi dərhal böhtan yağdırırlar... Enqer onların şikayətlərinə cavab vermək üçün öz ağlını və qələmini işə salmayacaqmı? Bəli, əlbəttə!
Daha sonra o, Surfeyterin üslubundan istifadə edərək, ironik və komik məqamlar yaradaraq oxucunu həm özü, həm də
Surfeyter üzərində gülməyə təşviq edir. Beləliklə, o, qadınların açıq danışmasını "dil pəhləvanlığı" və ya "şirretlik" kimi görən kişi düşüncəsini ifşa edir.
O, qadın nitqini məntiqi və akademik ritorika ilə ironik şəkildə birləşdirərək yazır:[14]
Mənə icazə verin, bir fəlsəfəçi kimi, bizim müdrikliyimizin onlardan üstün olduğunu sübut edim, baxmayaraq ki, heç vaxt sofizm nədir, bilməmişəm. Müdriklik yalnız lütf vasitəsilə gəlir və bu, əsas prinsiplərdən biridir. Əgər prinsip doğrudursa, onda müzakirəyə yer yoxdur. Lütf ilk olaraq qadına verildi, çünki o, bizim xanımımızadır. Beləliklə, bu, qadınların müdrik olduğunu sübut edir. Əgər birinci olmaq ən yaxşı olmaq deməkdirsə, o zaman qadınlar kişilərdən daha müdrikdir.
- ↑ 1 2 3 4 Jane Anger // WomenWriters (ing.).
- ↑ Joy Ritchie and Kate Ronald, "Jane Anger: From Jane Anger Her Protection for Women…(1589)," in Available Means: An Anthology of Women’s Rhetoric(s) (Pennsylvania: University of Pittsburgh Press, 2001), 50-60
- ↑ Joy Ritchie and Kate Ronald, "Jane Anger: From Jane Anger Her Protection for Women…(1589)," 50.
- ↑ Jane Anger, Her Protection for Women To Defend Them Against the Scandalous Reportes Of a Late Surfeiting Lover, and All Other Like Venerians that Complaine so To Bee Overcloyed with Women’s Kindness. London: Printed by Richard Jones and Thomas Orwin, 1589.
- ↑ Jane Anger, Her Protection for Women To Defend Them Against the Scandalous Reportes Of a Late Surfeiting Lover, and All Other Like Venerians that Complaine so To Bee Overcloyed with Women’s Kindness. London: Printed by Richard Jones and Thomas Orwin, 1589.
- ↑ Anna Bayman, "Female Voices in Early Seventeenth Century Pamphlet Literature," Women and Writing, c.1340-c.1650: The Domestication of Print Culture (2010) 196-210, accessed on 3 December 2014.
- ↑ Magnusson, "Dictionary of Literary Biography: Jane Anger (flourished 1589),"5.
- ↑ Magnusson, "Dictionary of Literary Biography: Jane Anger (flourished 1589),"5-6.
- ↑ Laura Lunger Knoppers, "Introduction: Critical Framework and Issues," in The Cambridge Companion to Early Modern Women’s Writing (Cambridge: Cambridge University Press, 2009), 11.
- ↑ Knoppers, "Introduction: Critical Framework and Issues," 12.
- ↑ Anger, Jane. Her Protection For Women To Defend Them Against The Scandalous Reportes of a Late Surfeiting Lover, and All Other Like Venerians that Complaine so to be Overcloyed With Women's Kidness. London: Richard Jones and Thomas Orwin. 1589.
- ↑ Furguson, Moira. First Feminists: British Women Writers 1578-1799. Bloomngdale: Indiana University Press. 1985. 58–73.
- ↑ Magnusson, Lynne A. Dictionary of Literary Biography: Jane Anger (flourished 1589). Sixteenth-Century British Nondramatic Writers. 1994.
- ↑ Knoppers, Laura. The Cambridge Companion to Early Modern Women's Writing. Cambridge: Cambridge University Press. 2009.
- Randall, Martin. Women Writers in Renaissance England: An Annotated Anthology. Britain: Pearson Education Ltd. 1997.
- Utley, Francis Lee. The Crooked Rib. An Analytical Index to the Argument about Women in English and Scots Literature to the End of the Year 1568. Columbus, Ohio: Ohio State University. 1944.
- Ritchie, Joy; Ronald, Kate. "Jane Anger" From Jane Anger Her Protection for Women…(1589). In Available Means: An Anthology of Women's Rhetoric(s). Pennsylvania: University of Pittsburgh Press. 2001.
- Prescott, Anne Lake. Anger, Jane (fl. 1588). Oxford: Oxford Dictionary of National Biography. 14 April 2007.
- Anger, Jane; Cullen, Patrick; O'Malley, Susan Gushee; Travitsky, Betty S. Defences of women : Jane Anger, Rachel Speght, Ester Sowernam and Constantia Munda. Aldershot : Scolar Press. 1997. ISBN 1859280951.
- Jane Anger: Her Protection for Women to defend them against the scandalous reports of a late surfeiting Lover, and all other like Venerians that complain so to be overjoyed with women's kindness, Written by Jane Anger, Gentlewoman at London, Printed by Richard Lone, and Thomas Orwin, 1589 (A Celebration of Women Writers)