Cavid Mehtaş

Cavid Mehtaş 1914-cü ildə Təbrizdə anadan olub. 1933-cü ildə Tehran Universitetinə daxil olub. 1938-ci ildə universitetdən məzun olduqdan sonra Birinci ostanın Baytarlıq İdarəsinin rəisi olub.^[1] Daha sonra isə Üçüncü ostanın Əkinçilik və maldarlıq İdarəsinə rəis təyin olunub.^[2]

Əvvəlcə Tudə Partiyasına, daha sonra isə Azərbaycan Demokrat Partiyasına üzv olub.^[3][4] 1945-ci il noyabrın 20-də Təbriz Ərk teatrının binasında Azərbaycan Xalq Konqresi fəaliyyətə başlayıb.^[5][6][7] Noyabrın 21-də konqres nümayəndələrindən, seçkiləri bitirib hökuməti yaradana qədər, qərarların icrasını təmin etmək üçün, Milli heyət yaradıldı.^[8][9] Cavid Mehtaş da Milli heyətə seçilən 39 nəfərdən biri olub.^[10][11][12] 1945-ci il noyabrın 27-dən dekabrın 2-ə qədər İran tarixində ilk dəfə qadınların da iştirak etdiyi azad seçkilər keçirilib.^[8][13][14] Keçirilən seçkilər nəticəsində Cavid Mehtaş səs toplayaraq Azərbaycan Milli Məclisinə Həştruddan nümayəndə seçilib.^[15]

1945-ci il dekabrın 12-də Azərbaycan Milli Hökuməti qurulub.^[16] Cavid Mehtaş qurulmuş hökumətdə Kənd Təsərrüfatı naziri təyin olunub.^{[17][18][19][20]} 1946-cı il yanvarın 15-də Azərbaycan Milli Hökumətinin Konstitusiyasının yazılması ilə bağlı 15 nəfərlik komissiya yaradılıb.^[21] Cavid Mehtaş da bu komissiyaya daxil olub.^[22][23] Nazir olduğu dövrdə Milli Məclis tərəfindən 1946-cı il fevralın 27-də dövlət torpaq sahələrinin kəndlilər arasında bölüşdürülməsi haqda dekret qəbul edildi.^[24] Bu qərara əsasən Rza şah dövründə irsən keçmiş və ya qəsb olunmuş torpaqlar, çaylar, meşələr əvəzsiz olaraq yoxsul kəndlilərə verildi.^[24] İslahat nəticəsində 1 milyona yaxın kəndli torpaqla təmin edildi.^[25] Bir çox vergilər ləğv olundu.^[25] 1946-cı ildə Təbrizdə əkinçilik, maldarlıq, arıçılıq, bağçılıq, ipəkçilik üzrə təhsil verən texnikum açılıb. Bu texnikuma ilk ildə 250 tələbə qəbul olub.^[26]

1946-cı il iyunun 13-də İran və Azərbaycan Milli Hökumətinin arasında bağlanmış razılaşmaya əsasən Təbriz şəhərinin fərmandarı təyin olunub.^[27]

1946-cı il dekabrın 11-dən etibarən İran ordusu iri şəhərlərə girməzdən əvvəl bu şəhərlərdə ərbabların quldur dəstələri eləcə də mülki geyimli jandarmalar qırğınlar törətməyə başladılar.^[28][29] Bu dəstələr Tehran radiosu tərəfindən "İran vətənpərvərləri" adlandırılırdılar.^[29] Dəstələrin əsas məqsədi demokratların məhv edilməsi və şah qoşununun şəhərlərə girişini təmin etmək idi.^[29][28] Təbriz və Azərbaycanın digər şəhərləri talana və qırğınlara məruz qaldılar.^[28][30] Azərbaycan Milli Hökuməti süqut etdi.^[31][32] Minlərlə insan həbs olundu. Baş verən qırğınlarda ADF üzvləri, fədailər eləcə də tanınan şairlərdən Əli Fitrət, Sədi Yüzbəndi, Cəfər Kaşif və Məhəmmədbağır Niknam qətlə yetirildilər.^[33][34][35] 1946-cı il dekabrın 14-də ABŞ və Böyük Britaniya tərəfindən dəstəklənən İran ordusu Təbrizə daxil oldu.^[36][37] Bundan sonra da qırğınlar və talan davam etdi.^[30][36] Cavid Mehtaş iki gün sonra şah qoşunları tərəfindən həbs olunub.^[38][39] Sonrakı həyatı haqda məlumat yoxdur.